Wie maakt de nieuwe start voor UvA/HvA?

Nieuws | de redactie
24 september 2015 | De opvolger van Louise Gunning zal moeten verrassen. De nieuwe HO-voorzitter in Amsterdam zal harten en hoofden moeten winnen, verzuring bestrijden en mensen weer binden. Wie kan dat? Welke namen zoemen al rond? Van een Belg tot een oud-burgemeester en meer.

Wie het ook wordt, de nieuwe voorzitter van de UvA/HvA wordt de spannendste benoeming in hoger onderwijsland sinds de opvolging van Doekle Terpstra bij Inholland. Net als toen gaat het om een ‘gamechanger’, iemand die de instelling op nieuwe koers, naar nieuw profiel en elan moet brengen na een fase van grote perikelen. Perikelen die bovendien grote aandacht trokken juist ook van buiten het hoger onderwijs, ook dat een wezenlijke analogie met Inholland.

Derde op rij

Daar komt bij, dat de Raad van Toezicht in Amsterdam een extra zware taak heeft. Hij moet zijn eigen competentie en geloofwaardigheid bewijzen. Want deze voorzittersbenoeming is de derde procedure op rij in korte tijd bij deze instelling waar gedoe om is. Louise Gunning werd collegevoorzitter nadat Karel van den Toorn moest aftreden wegens onenigheid en verlies van vertrouwen in zowel het CvB en de RvT zelf.  Oud-SG van OCW Koos van der Steenhoven moest de rommel opruimen in het Amsterdamse bestuur voordat een nieuwe RvT en collegevoorzitter konden aantreden.

Ook de benoeming van bèta-decaan Karen Maex was omstreden: zij werd aangesteld terwijl de bètafusie met de VU nog niet beklonken wasen dit wekte de indruk van onbezonnen powerplay, die prompt op een fiasco uitdraaide. Het vertrek van Louise Gunning  was de derde déconfiture op rij, kortom. De RvT kan het zich niet nog eens veroorloven te blunderen of mis te grijpen, willen deze toezichthouders in bestuurlijk Nederland- en in HO-land wereldwijd – nog enig gezag en vertrouwen wekken. Om nog maar te zwijgen van de academische gemeenschap in Amsterdam zelf.

Wie wordt het? Allereerst gelet op de profielschets waarin men een vrouw of man zoekt die “een dienstbaar leider met academisch DNA” weet te zijn en zich “een doelmatig en democratische bestuurder”  zal betonen.

Men zet hierbij nadrukkelijk in op iemand van buiten. Dat kan drie dingen betekenen als met écht iets wil veranderen:

-Een buitenlander

-Een HBO’er

-Een niet-HO prominent

ScienceGuide verneemt dat vanuit Amsterdam voorzichtige signalen gaan richting Leuven. Niet alleen heeft men van daar Karen Maex naar de UvA/VU gehaald, maar ook haar opponent bij de rectorsverkiezing in Vlaanderen heeft men nu in beeld. De geestrijke en politiek ervaren rector van Leuven, Rik Torfs,  zou men wel willen zien komen, heet het. Dat is ook daarom pikant, omdat hij tijdens de Maagdenhuisperikelen zich niet onbetuigd liet. Zozeer zelfs dat VSNU-voorman Dittrich fel naar hem uithaalde.

Democratisch draagvlak

Torfs gaat er prat op dat hij gekozen is en daarmee een academisch-democratisch draagvlak heeft. In  gesprek met ScienceGuide zei Torfs al eens: “Ik ben heel blij dat die verkiezingen er zijn. Ik ben ook geweldig blij dat we zo voorkomen dat zelfbenoemde deskundigen in deskundigheid de touwtjes krijgen onder het mom van ‘er is nood aan goede bestuurders’. Ik vind dat een vorm van ontsporing.”

In Utrecht trad hij op in debat met rector Bert van der Zwaan en bepleitte met vuur de democratisering van de universiteit door een dergelijke verkiezing. “Ik denk dat een democratische universiteit belangrijker is dan ooit. Spiegelen we ons aan het bedrijfsleven dan zullen wij altijd armer zijn dan de multinationals. Spiegelen we ons aan de overheid alleen dan zullen we op bureaucratisch vlak altijd tekort schieten tegenover papierwinkels en vergadertijgers. De universiteit moet haar eigen beleid voeren en moet altijd wat ongrijpbaar blijven, anders is de universiteit geen universiteit, maar een onderzoekscentrum dat ook een aantal opleidingen aanreikt.”

Bijna pikanter nog: hij versloeg na een eerste mislukte strijd om die rectorspost diezelfde Karen Maex, die nu in Amsterdam als Vlaams alternatief weer in beeld is. Het academisch DNA van Torfs zit wel snor. Hij is een groot kenner van het kerkelijk recht en een geprononceerd deelnemer in het publiek discours in Vlaanderen. Niet altijd tot vreugde van de christendemocratische partij waar hij als leidende intellectueel zich vaak roert. Zijn bonmots en epigrammen op twitter als @torfsrik zijn befaamd, vermakelijk en soms zelfs wijs.

Internationale naam

In het Vlaamse hoger onderwijs zouden UvA en HvA met oud-minister en wetenschapper Frank Vandenbroucke ook zeer goed voor de dag kunnen komen. Te meer daar hij al hoogleraar is bij de UvA. Zou men nog verder durven ijken? De VU vond immers een Indiase rector bij FOM, Maastricht een Duitse collegevoorzitter en had al een Vlaamse rector. Waarom de uitstekende Ierse R&D Eurocommissaris Máire Geoghegan-Quinn uit de Commissie Barroso niet eens benaderd? En wat zou men vinden van de eminente geleerde die de European Research Council leidde, Helga Nowotny?

Blijft men liever dicht bij huis, maar wil men toch een bestuurlijke en inhoudelijke accentverschuiving dan zou de RvT nadrukkelijk een HvA-voorzitter kunnen benoemen, die de UvA vooral aan de rector laat. Het is misschien wel goed dat de rebellen van de UvA hun competentie leren bewijzen in het besef dat voor de hoofdstad de veel grotere HvA maatschappelijk en onderwijsemancipatorisch echt veel belangrijker is dan de UvA. Dat zou in de benoeming van een geprofileerde HBO-vrouw of man nadrukkelijk tot uitdrukking gebracht kunnen worden. Bovendien blijkt uit de profielschets dat de nieuwe voorzitter aan de slag moet met een evaluatie van de UvA/HvA combinatie. Daarin kan ook worden gedacht aan een ontvlechting waarbij de HvA een eigen voorzitter gaat krijgen. Ook dat zou reden kunnen zijn nu het accent te leggen op een nieuwe voorzitter met HBO-profiel aan te zoeken, die de ‘nieuwe HvA’ daarna kan gaan leiden.

Een safe pair of hands

Er is vanuit de HvA-historie en het actuele HBO eigenlijk maar één kandidaat met de vereiste statuur: Ron Bormans. Hij begon ooit bij de HvA als bestuurder. Via Inholland en de HAN kwam hij naar Rotterdam. Grootstedelijk en Randstedelijk HBO-bestuur is hij dan ook gewend en als opinieleider binnen de sector zou hij als UvA/HvA-voorzitter het accent op het HBO als prioritair HO in Amsterdam krachtig merkbaar maken.

Maar wat als de RvT gewoon frisse lucht wil toelaten in het Maagdenhuis en iemand prefereert van buiten de op elkaar uitgekeken interne partijen en krachten? Iemand die een ‘safe pair of hands’ combineert met een natuurlijk gezag, prettige openheid en een onacademische nuchterheid met Amsterdamse gogme? Zo’n persoon heeft zich al gemengd in de Maagdenhuis-discussies en deed dit uiterst effectief. Zo doeltreffend dat het CvB direct als onmachtig en ‘clueless’ opviel, ondanks dat de betrokkene met dichtgeplakt oog uit een kliniek opdook.

Inderdaad, Eberhard van der Laan. Nu het onhelder is of hem een tweede ambtstermijn als PvdA-prominent in de hoofdstad gegund gaat worden, is de burgemeester ineens ‘op de markt’. Minister voor zijn partij zit er voorlopig niet in zolang Rutte II koers houdt en de peilingen de PvdA onder de tien zetels inschatten. Dan is zo’n bestuurlijke klus in zijn stad in een complexe organisatie vol eigenwijze intellectuelen, rebels jong volk en tienduizenden talenten die aangejaagd, geëmancipeerd en uitgedaagd moeten worden een kolfje naar zijn hand.

Namen met dat profiel van ‘buiten de tent’ die ook vallen zijn VUmc-chef Wouter Bos en BZK-minister Ronald Plasterk – op wiens plek Van der Laan dan zou kunnen inschuiven om Rutte II elan te geven.

Weinig vrouwen in de HO-top

Dit wijst op nog een ander aspect. Het aantal vrouwen in de HO-top daalt. Vooruitstrevend, ruimdenkend, geëmancipeerd Nederland laat zich weer eens van zijn beste kant zien en getuigt daarin opnieuw van een verbluffend fantasie-zelfbeeld. Bij de HU is Geri Bonhof vervangen door een man, bij de AHK Jet de Ranitz ook. Verwacht wordt dat in Rotterdam Pauline van der Meer Mohr ook door een man uit de wetenschap wordt opgevolgd en in Delft Dirk Jan van de Berg niet door een vrouw. Alleen Inholland, Fontys en de UU zijn dan de aanzienlijke HO-instellingen die nog door een vrouw geleid worden.

Terwijl vrouwen als Ewine van Dishoeck, Anka Mulder en Rianne Letschert in de internationale kennissector belangrijke rollen spelen en in eigen land José van Dijck en Mariette Hamer de eerste zijn op hun sleutelposten, lijkt men in de top van het HO-bestuur talenten van vrouwen maar moeilijk te kunnen willen plaatsen. 


«
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief
ScienceGuide is bij wet verplicht je toestemming te vragen voor het gebruik van cookies.
Lees hier over ons cookiebeleid en klik op OK om akkoord te gaan
OK