HBO’er is geen MBO’er met een plusje
Het is een “dossier vol grote emoties, goed voor een stammenstrijd van vele decennia.” Maar nu is die burgeroorlog tussen MBO, HBO en de zorgsector beslecht. Het project ‘toekomstbestendige beroepen binnen de verpleging en verzorging’ zorgt voor een doorbraak, indachtig de woorden van Martin van Rijn (VWS) tegen ScienceGuide: “We zullen uit de bestaande hokjes moeten stappen in ons denken.”
Doekle Terpstra heeft als ‘trekker’ van dit project alle partijen bij elkaar gebracht en net zo lang met hen gedacht, onderhandeld en toekomstlijnen ontworpen dat men eruit is. Er komen nu aangescherpte, eigentijdse, beroepsprofielen voor MBO-verpleegkundigen, voor HBO-verpleegkundigen en voor verzorgenden. Daarin wordt voor het eerst duidelijk geformuleerd wat een MBO-verpleegkundige is, kan en bijdraagt. En daarin wordt voor het eerst geformuleerd waarin de HBO-verpleegkundige zich inhoudelijk, kwalitatief en in verantwoordelijkheden onderscheidt van de MBO’er.
MBO krijgt erkenning
“Niet als hiërarchie, maar wel scherp inhoudelijk gezien. Het gaat erom om de helderheid en verantwoordelijkheid van die twee groepen verpleegkundigen te duiden,” zegt Terpstra. “We willen nu toekomstbestendige beroepen in de verpleging en verzorging realiseren. De MBO’er krijgt voortaan de erkenning voor waar hij goed in is en de HBO’er wordt steviger en eigentijdser geduid qua profiel en de eisen die wij als samenleving en de professie aan hem stellen.”
Terpstra noemt dit project een lastige én mooie opdracht. “Ik had uiteindelijk 18 partijen rond de tafel, allemaal met heel stevige opvattingen: werkgevers, werknemers, onderwijs, beroepsvereniging enzovoorts. We moesten verder zien te komen dan die stammenstrijd. VWS drong er zeer op aan dat die strijdbijl nu eindelijk begraven werd. Alleen zo konden we immers verder.”
Dat hield in dat alle betrokkenen moesten erkennen én accepteren dat de arbeidsmarkt, patiënten en zorg baat hebben bij een helder onderscheid. “Je zult toch echt moeten discrimineren. Dat klinkt uit mijn mond gek, ja, daar heb je gelijk in. Waarom dat moet? Omdat het relevant blijkt in de realiteit van de zorg en de enorme dynamiek van de veranderingen daarin.”
Mijlpaal
“Er is momenteel geen onderscheid in het BIG-register tussen verpleegkundigen met een MBO en HBO opleiding. Dat is veelzeggend. Bovendien is het speelveld klein met vier beroepen binnen het domein van de verpleging en verzorging: de verzorgende, de mbo-verpleegkundige, de hbo-verpleegkundige en de verpleegkundig specialist. Zo veel beroepen op een relatief klein domein maakt het maken van een helder onderscheid ingewikkeld. Het lukte alle betrokkenen ervan te doordringen en mee te krijgen in een grote omslag. “Dit gaat slagen, samen bereiken we een mijlpaal.” En dat gaan hoger onderwijs en MBO merken, benadrukt Terpstra. “Het HBO moet leveren, zo is het. De student is geen MBO’er met een plusje.”
In de nieuwe profielen van ‘toekomstbestendige beroepen’ blijft de MBO-verpleegkundige het huidige niveau bieden. “De MBO’er kijkt waar hij goed in is. Als je kijkt naar de concrete zorgsituaties waarin men nu werkt en zal gaan werken, dan kun je stellen dat de MBO’er goed is in de zorg die hij ziet. Dat is zo waardevol. In voorspelbare en planbare situaties kun je op die mensen rekenen.”
“De HBO’er moet meer ‘klinisch redeneren’. Dat vereist dat die meer verantwoordelijkheid kan nemen, want in complexe en minder voorspelbare situaties moet de HBO-verpleegkundige kunnen optreden. De HBO’er moet risico’s herkennen, signaleren wat er gaande is aan de andere professionals, analyseren en keuzes maken. De HBO’er is niet alleen goed in wat hij ziet, hij kijkt naar wat er moet gaan gebeuren.”
Iedereen opwaarderen
De beroepsprofielen bieden de zorg en de opleidingen de helderheid die noodzakelijk is “om optimaal in te spelen op die twee soorten van competenties. Juist nu de zorg steeds complexer wordt en de technologie daar in een grote rol speelt. In het BIG-register zal dit ook realiteit worden. In 2024 is dat volgroeid en zal iedere verpleegkundige geregistreerd zijn als MBO-verpleegkundige of HBO-verpleegkundige”
Dit houdt in dat alle nu HBO-gediplomeerden aan dat nieuwe beroepsprofiel zullen moeten gaan voldoen. De hogescholen zullen dan ook flink aan de slag moeten. “Dit houdt in, dat zij iedereen moeten helpen ‘upgraden’, ook in het LevenLangLeren in de sector.”
“Met de ‘bachelor of nursing’, is het HBO_veld al een eind op weg in deze richting. De curricula worden gemoderniseerd naar dat ‘klinisch redeneren’ en de verantwoordelijkheden die daarbij horen. Dat zal intensief met de praktijk samen moeten gebeuren en dan lukt dat ook.”
Up tempo
Terpstra noemt dit “een enorme uitdaging voor de hogescholen, dat besef ik best. Voor de toekomstige HO-opleidingen en dus voor de hogeschool als instelling is dit een existentiële opdracht. Daar komt bij dat zij dat LLL zullen moeten vormgeven, want anders gaan de zorginstellingen bij anderen hun heil zoeken. Dat is dus vooral ook een geweldige kans in de arbeidsmarkt van de komende decennia voor het HBO.”
Bewindslieden en de sector gaan met deze uitkomst niet uitvoerig delibereren, zo is de verwachting. De Wet BIG zal al in 2016 aangepast worden. Het MBO-veld zal zijn kwaliteitsdossiers en profilering aanscherpen en het HBO-veld zal waar nodig het opleidingsprofiel van de ‘Bachelor of Nursing’ verder aanscherpen. Een wetgevingsprogramma is hiervoor vereist dat Rutte II nog zelf realiseren wil. “Up tempo, dat mag je wel zeggen..”
