NS haalt uit naar HO

Staatssecretaris Sharon Dijksma was jaren woordvoerder studiefinanciering en studenten-OV-kaart voor de PvdA. Nu moet zij zorgen, dat de NS na het debacle van haar voorgangster op I&M de reizigers in 2016 min of meer klantvriendelijk en doeltreffend weet te vervoeren. Door materieel gebrek en het wegvallen van de Fyra dreigen de spoorwegen hun publieke opdracht niet naar behoren te kunnen vervullen. De net aangetreden NS-chef Roger van Boxtel was jaren fractieleider van D66 in de Senaat en botst direct scherp op zijn opvolger Thom de Graaf, in zijn rol als voorman van de hogescholen.

Lenigheid van geest

De NS gispt de HO-instellingen die hen niet willen helpen reeds nu ervoor te zorgen studenten buiten de spits te laten reizen. Van Boxtel noemt expliciet twee universiteiten die wel initiatieven willen nemen als voorbeelden van hoe het moet: de UTwente en de RUG. Bij veel anderen noteert hij een houding à la ‘los je eigen probleem maar op.’ Daar zou maar beter “een beetje lenigheid van geest” post moeten vatten, want dat is in hun eigen belang. Hij meldt, dat Dijksma hem gaat helpen de weerspannige instellingen ertoe te brengen de NS uit de brand te helpen.

In NRCnext zegt Van Boxtel: “Dijksma gaat helpen om scholen en publieke instellingen over te halen, mogelijk met steun van minister Blok, die verantwoordelijk is voor de Rijksdienst. En omdat instellingen inzien dat het nodig is. De universiteiten van Groningen en Twente hebben al ja gezegd. Binnenkort ga ik praten met de universiteiten in Utrecht en Leiden, en de hogeschool van Arnhem/Nijmegen. Meer dan een vriendelijk verzoek kan ik niet doen, ik heb geen rechtsmiddelen.”

Dat is opmerkelijk, want de staatssecretaris verwijst in antwoorden op vragen van de VVD naar minister Bussemaker. De Taskforce Beter Benutten is haar initiatief en I&M participeert daarin door ervaringen uit pilots te delen. Het is dus volgens dat departement blijkbaar primair OCW dat het HO onder druk zou moeten willen zetten ter wille van het actuele vervoersprobleem.

Besparing niet mogelijk

De rapportage van de Taskforce kijkt echter in een heel andere richting. Daar zet men in op ‘regiotafels’ waarin instellingen met lokale bestuurders, studente, scholieren en vervoerbedrijven specifieke oplossingen moeten bezien. Een topdown aanpak wordt daarin terzijde geschoven. De richtdatum voor oplossingsrichtingen is daarbij niet 2016 maar 2025.

De Vereniging Hogescholen lijkt de bui al te zien hangen. De HBO-sector analyseert de Beter Benutten rapportage dan ook met een lodderoog. Thom de Graaf en de zijnen concluderen spijkerhard: “de beoogde besparing van 200 miljoen op de studentenjaarkaart is niet mogelijk. Het is goed dat die duidelijkheid er thans is.”

Dat lijkt de hogescholen ook niet echt te verbazen gezien de ontwikkeling, “dat het niet goed mogelijk blijkt het aantal reizigerskilometers van studenten via het openbaar vervoer substantieel  te verminderen. Het is zelfs zo dat het ov-gebruik eerder zal toenemen vanwege de toekomstige invoering van de OV-kaart voor MBO-ers, het langer thuis wonen van studenten en het gedrag van dichtbij de onderwijsinstelling wonende studenten die de kaart ook voor privékilometers gebruiken.”

Beperkte mogelijkheden

De inzet van de regiotafels wekt bij hen weinig verwachtingen gelet op de concrete uitkomsten tot nu toe. “In verschillende regio’s, waar de spitsproblematiek het grootst is, is bezien wat de mogelijkheden zijn van aanpassing van openingstijden van onderwijsgebouwen. Ook al omdat dergelijke aanpassingen niet mogen interfereren met de onderwijskundige inrichting van curricula, blijken de mogelijkheden daartoe beperkt en zijn de besparingen gering.”

De bal ligt dus weer bij het kabinet, vindt de VH. Dat moet “met de ov-sector tot een toekomstgericht arrangement te komen.” Van Boxtels ‘beetje lenigheid van geest’ landt daar niet in vruchtbare bodem. Omdat de studenten al hebben aangegeven dat zij geen verdere inperking van ‘het studentenreisproduct’ zullen accepteren, waarschuwt de HBO-sector de bewindslieden, NS en Kamer maar vast: “Belangrijk uitgangspunt is daarbij dat eventuele budgettaire problemen ten gevolge van de ov-reisvoorziening niet mogen interfereren met het onderwijs en de onderwijsfinanciering. Daarenboven blijft het oude uitgangspunt belangrijk dat een ov-voorziening voor studenten bijdraagt aan een gewenning waardoor ov-gebruik als een uitstekend alternatief voor autogebruik wordt gezien.”