Ontsporing bij studievoorschot
De OV-kaart zou behouden blijven en naar alle MBO’ers uitgebreid worden. Die prijs kon GroenLinks bedingen bij haar markante overwinning op Rutte II, VVD, PvdA en D66 ten aanzien van de toekomst van de studiefinanciering. Maar men wilde hem toch wel nog wat ‘versoberen’.
Die afspraak uit het regeerakkoord van VVD en PvdA moet verzilverd worden door de NS te ontlasten en de OV-dienstverlening aan studenten in te perken. Onder de vlag van ‘Beter Benutten’ poogt OCW aanpassingen in HBO en WO door te voeren, die studerenden minder zouden doen reizen in spitsperioden. Ook poogt men stimulansen aan te brengen voor transportvermijdend gedrag, onder meer door studenten allerlei subsidies terzake te geven of beloven.
Beloning voor goed gedrag
Een platform dat met de betrokkenen en de regio’s en steden overlegt en afstemt, moet daarvoor zorgen. Binnen dit nieuw stukje ingedijkte polder lopen de spanningen echter op. De HO-instellingen in verschillende regio’s ervaren dat de uitwerkingen van ‘spitsmijding’ lang niet altijd praktisch zijn en dat zij diep dreigen in te grijpen in de onderwijsorganisatie en de uitvoering van hun curricula. De onderwijskwaliteit gaat daar onder lijden en de schade die dit zou opleveren helpt OV noch student.
De instellingen moeten vrezen dat de beloning voor hun ‘goed gedrag’ naar OCW en de spoorwegen kostbaar blijkt. Hun aanpassingen van de onderwijsuitvoering zouden wel eens kunnen leiden tot negatieve evaluaties en ‘herstelperiodes’ bij de NVAO. De normen voor onderwijskwaliteit zijn immers niet bijgesteld al naar gelang de verlangens van de OV-bedrijven.
Neem de app of e-bike!
Ook de studenten worden nu bepaald bij de concrete, feitelijke effecten van de voorziene ingrepen om de NS-dienstverlening bij de OV-kaart-houders omlaag te brengen. Het behoud van hun ‘reisvoorziening’ dreigt nu steeds minder attractief en complex-bureaucratischer te worden bij wat de reizende student straks wel of niet meer mag verwachten qua vervoersprestaties. Men kan bijvoorbeeld in een pilot rond Arnhem en Nijmegen via een app ‘Reis je rijk’ punten sparen voor niet gemaakte spitsreizen en daarmee gratis koffie op het station – voor 20 punten – of een abonnement op Netflix – voor 200 punten, tien kopjes koffie – scoren. In Limburg is deze app zelfs specifiek gericht op de doelgroep studenten. HO-bobo’s die eerste klas reizen moeten opletten: voor 150 punten kan de student een gratis upgrade krijgen naar vervoer in de eerste klas. Het wordt daar nog heel gezellig.
Hier en daar zitten in de plannen voor studenten dan ook opvallende onderdelen. Zo wordt rond Maastricht onder de vlag van ‘slim studeren, slim reizen’ in een pilot uitgeprobeerd of men studenten kan lokken minder OV te benutten. Hoe? Door hen te subsidiëren. Wie een half jaar tenminste drie keer per week niet in de spits naar college komt, maar de e-bike neemt, kan deze fiets uiteindelijk met €529 korting aanschaffen. Als men het gewone rijwiel kiest, krijgt men die gratis. Maximaal kan de student hiermee €600 subsidie verwerven. De rekensom hierachter is een gemiddelde spitsmijding van €4 per keer. De basisbeurs komt zo indirect weer terug, lijkt het wel.
€1 miljard?
Alleen de NS blijkt nog onverminderd vol te houden, dat de geplande €200 mln uit zulke activiteiten tot betere benutting te persen zullen zijn. Dat verrast niet, want een extra tegenvaller bij de afspraken met OCW kan het spoorbedrijf allerminst hebben. Men houdt dus de druk hoog op het kabinet via de band van de dwang tot aanpassingen bij instellingen en studenten. Zo wil de ‘beleidsadviseur OV Bestuur regio Utrecht’ nu ook het geven van colleges in het weekend op de agenda.
Zou ‘beter benutten’ leiden tot ‘slechter vervoeren’ met minder opbrengsten heeft het kabinet een fiks probleem. De invoering van het studievoorschot loopt dan al direct een deuk op. Bovendien zal men de NS moeten compenseren voor de tegenvallers in de beloofde kostenreductie op de OV-kaart. Dat kan alleen door uit de ‘1 miljard opbrengst’ van het leenstelsel nog meer af te tappen ten gunste van de spoorwegen, ten detrimente van de investeringen in HBO en WO kwaliteit.
De rekensom van de Raad van State dat die €1 miljard fictie lijkt en wellicht eerder zo’n €600 mln bedragen zou, wordt dan opnieuw actueel. Met OV-kaart-tegenvallers zou de feitelijke opbrengst voor kwaliteitsinvesteringen kunnen zakken tot onder de helft van het bedrag, dat het kabinet de Koning op Prinsjesdag in de troonrede liet verkondigen.
