Een ongelofelijk rake klap
Aan het eind van het festival van de wetenschap in Felix Meritis ging de politiek in debat over hoe nu verder na het Maagdenhuis. Jasper van Dijk had na de gebeurtenissen van afgelopen maanden samen met de bezetters een notitie opgesteld over wat er nu moet gebeuren in het hoger onderwijs. Deze notitie kwam Van Dijk toelichten en de PvdA en D66 konden vervolgens op zijn voorstellen reageren.
Vinger op de zeker plek
Het SP-Kamerlid gaf aan waarom hij dit stuk had opgesteld. “Ik denk dat de bezetting van het Maagdenhuis een ongelofelijk rake klap was. Het legde de vinger op de zere plek, het onbehagen en de afrekencultuur. Ik heb in het Maagdenhuis met de bezetters gesproken over wat er nu moet gebeuren. De politiek kan niet anders dan hier heel goed naar luisteren. Wij zijn verplicht als politici om daar op te reageren, ook als je het er niet eens mee bent.” Van Dijk wil dat deze nota als inzet kan gaan werken voor het Kamerdebat, dat binnenkort gehouden wordt over het Maagdenhuis, rendementsdenken en governance in het HO.
De centrale uitgangspunten van zijn notitie noemt hij de volgende. “Het budget van universiteiten moet zoveel mogelijk gaan naar onderwijs en onderzoek. Selectie aan de poort moet worden afgeschaft, evenals het verhoogd collegegeld voor de tweede studie. Overhead en management worden fors gereduceerd, alsook het budget voor marketing en voorlichting.” Als voorbeeld van waar gesneden kan worden noemde Van Dijk de reputatiemanagers die de UvA onlangs inhuurde om de communicatie van de universiteit te versterken.
Alleen maar afvinklijstjes
Op het gebied van de universitaire democratisering had Van Dijk zijn plannen helder voor ogen. “Alle studenten en docenten krijgen instemmingsrecht op alle belangrijke beslissingen binnen de universiteit. Dat betekent dat de wijze waarop de medezeggenschap functioneert een belangrijk onderdeel wordt van de accreditatie van de instelling.” Op dit gebied was hij wel een bondgenoot van de VSNU, zo bleek. “Er zou een terughoudend toezicht op opleidingen moeten komen. Deze worden zelf verantwoordelijk voor de kwaliteit. De accreditatie wordt daarom teruggeschroefd, want nu zie je vaak dat dit alleen maar afvinklijstjes zijn. Allemaal heel bureaucratisch en afstandelijk, probeer dat zoveel mogelijk door de mensen zelf onderling te laten regelen. Eén instellingsaccreditatie zou dan voldoende moeten zijn.”
De verkiezing van de Colleges van Bestuur is voor de SP-woordvoerder een wezenlijk onderdeel van zijn pakket voorstellen. “Het pleidooi daarvoor was een heel belangrijk punt voor de Maagdenhuisbezetters. Alle colleges van bestuur worden op dit moment benoemt door de Raden van Toezicht. Daar is volstrekt geen democratische inspraak over. Toen een grote groep docenten en studenten bij de UvA het aftreden eiste van voorzitter Louise Gunning, hoefde zij daar geen gehoor aan te geven. Pas toen de Raad van Toezicht met haar in gesprek ging, heeft zij besloten om de eer aan zichzelf te houden. Ik wil maar aangeven hoe schimmig het nu gaat.”
“Met een directe verkiezing reken je daarmee af en dwing je het bestuur om rekenschap af te leggen. Leuven is het grote voorbeeld, daar is de rector gekozen. Die persoon legt verantwoording af, moet campagne voeren, moet uitleggen aan docenten en studenten wat hij doet. Anders weet hij dat hij kan vertrekken na zoveel jaar.”
Prestatieafspraken schaffen we af
Dit houdt tevens in dat “de taken van de RvT’s worden overgeheveld naar de medezeggenschap. Bij evident wanbestuur bij een instelling is de minister verantwoordelijk, dus dan stoppen we met het hele Raad van Toezicht-model.” Ook het huidige financieringsmodel voldoet niet meer volgens het socialistische Kamerlid. “Wat men vanaf nu moet gaan doen is financiering op input in plaats van output, zoals bij de prestatieafspraken en diplomafinanciering. Dat schaffen we allemaal af. Je vraagt als overheid aan een universiteit of hogeschool welke opleiding ze willen aanbieden en dat ga je financieren. Dat vormt de vaste voet binnen de bekostiging en daarbovenop kijk je ook nog naar het aantal studenten en de impact daarvan op de noodzakelijke financiering.”
“Wij willen versterking van de eerste geldstroom, want je ziet nu dat onderzoek teveel wordt gestuurd door de overheid, door beleidsagenda’s en topsectoren. Daar willen we vanaf en zoveel mogelijk geld naar de eerste geldstroom, naar het vrije en onafhankelijke onderzoek.
Bestuurder zelfde cao als schoonmaker
Daar hoort dan wel een ander personeelsbeleid bij, waarin “universiteiten meer onderzoekers in vaste dient nemen en tijdelijke contracten worden drastisch ingeperkt. 80% van het personeel moet een vast contract hebben op een universiteit. Daarnaast moeten cao’ gelden voor alle medewerkers en dan dus geen aparte cao’s voor bestuurders, die zichzelf een hoger salaris zouden kunnen geven. Die komen gewoon in dezelfde cao als de andere medewerkers, zoals de schoonmaker, de docent en de onderzoeker.”
Vastgoed en commerciële activiteiten worden in de nota van Van Dijk bij de afvalhoop gezet. Hij wil “geen private activiteiten meer van de universiteiten. De UvA heeft bijvoorbeeld zelfs een hotel en ook een holding voor commerciële activiteiten. Dat is niet de taak van een universiteit. Dat geldt ook voor hoogleraren, je ziet steeds vaker dat die in dienst zijn van de universiteit en van een bedrijf.”
UvA honderden miljoenen in het rood
“Het vastgoed van ho-instellingen gaat naar de Rijksgebouwendienst. Zodat bestuurders zich weer moeten concentreren op onderwijs en onderzoek. De UvA staat op dit moment honderden miljoenen in het rood door allerlei bouwprojecten.”
Paul van Meenen van D66 reageerde op de hoofdlijnen van Van Dijk en begon met bijval aan de bezetting. “Deze universiteit bestaat voor zijn studenten en hij bestaat ook nog een beetje voor de docenten. Maar zij bestaat niet voor het bestuur, dat bestaat namelijk ook voor de docenten en studenten. Ik ben daarom blij dat studenten een einde hebben gemaakt aan een jarenlange bezetting door het bestuur van het Maagdenhuis.”
Minimum niveau van medezeggenschap
Van Meenen erkende dat er naast de aanpak binnen de universiteit er ook een taak was weggelegd voor ‘Den Haag’. “Onze taak in de Tweede Kamer is om van het minimumniveau van medezeggenschap een maximum te maken. Dat moet echt in de wet vast gelegd worden, zodat bestuurders geen enkele mogelijkheid meer hebben dan alleen maar luisteren naar studenten en docenten.” Instemmingsrecht op de begroting was met het leenstelsel geregeld, maar hij zag dit als een voorschot op plannen met betrekking tot medezeggenschap.
Ook op het punt van de positie en het nut van Raden van Toezicht was de afstand tussen SP en D66 aanzienlijk. “Ik vraag me allereerst af of er hier op de UvA wel een RvT was, ik heb ze de afgelopen tweeënhalve maand niet gezien. Je moet je realiseren dat alles wat je niet hier organiseert op het niveau van de instelling, daar krijg je overheidssturing voor terug. Daar zit dus nog wel een verschil tussen de SP en D66. Want de minister als de bestuurder van alle universiteiten is ook niet iets waar je op zit te wachten. Je moet het dus op de universiteit zelf doen, door de medezeggenschap te versterken.”
Dictatoriale rector
Van Meenen verwees naar het feit dat in de discussie van de afgelopen maanden rector Rik Torfs van de KU Leuven vaak voorbij kwam, omdat het feit van zijn verkiezing als schoolvoorbeeld zou gelden van democratie op universiteiten. Daar zet D66 toch wat kanttekeningen bij. “Ik zou nog eerder voor een gekozen RvT kiezen, dan voor een gekozen bestuur. Ik heb niets tegen een verkozen bestuur, maar naar wat ik begrijp uit Leuven is het zo dat als er ergens een dictatoriale rector is, dan is het wel in Leuven. Dus verkiezing is geen garantie voor goed bestuur.”
“Een Raad van Toezicht is bedoeld als vertegenwoordiger van de samenleving en gemeenschap, ook op deze universiteit zou dat zo moeten zijn. Die rol zie ik in dit proces totaal niet. We moeten daarom heel goed kijken naar de rol van het toezicht en als die er niet is, dan kunnen ze hem wat mij betreft ook net zo goed weg doen.”
?
