Beethoven is een neutrino
Op 23 november komen de topsectoren, bedrijven, HO-instellingen en talenten bij elkaar in de conferentie ‘Formule Toptalent’ om de ‘human capital agenda’ van R&D en innovatie een nieuwe impuls te geven. Die ontmoeting is ook nodig, want de topsectoren kunnen best wat extra elan krijgen.
De AWTI liet niet voor niets enig ongeduld blijken en de kritiek op het ‘silodenken’ en de weinig heldere interdisciplinaire strategie met de negen zwaartepunten verstomt niet. VNO-NCW gaf dan ook onlangs stevig tegengas, bevreesd blijkbaar dat de topsectoren ingeperkt gaan worden. Minister Kamp had het in de Tweede Kamer ook al lastig met de neiging allerlei andere potjes en hobby’s te vullen ten koste van zijn langere termijn beleid en keuzes.
Toch geen silodenken
Intussen gaan bedrijven onverminderd door met beurzen de ruimte voor talent waar mogelijk op te rekken. Techniekpact ‘oliemannetje’ Doekle Terpstra zit hen dan ook flink op de huid boter bij de vis te leveren. Dat er van overmatig ‘silodenken’ geen sprake hoeft te zijn, blijkt uit de aanpak met zulke beurzen. ASML investeert bijvoorbeeld in Yuri van Nieuwkerk en dat is niet de gemiddelde chipbouwer. Immers, hoeveel bèta-studenten werken tegelijkertijd als concertpianist en maker van animatiefilms met de klassieke muzikale composities van het bètagenie Max Planck?
“Ik ging vanaf mijn twaalfde naar het Sweelinck Conservatorium, hun ‘jong talent klas’ die je kon bezoeken naast je ‘gewone VO-school’. Hoe dat kwam? Nou, door opnamen van Vladimir Horowitz. Die fascineerde mij zo enorm. Zoiets moest ik ook doen, vond ik.”
Een Russische docente hoorde en zag Yuri spelen en kaapte hem meteen. Mila Baslavskaya liet er geen gras over groeien. “Ze wist erg precies wat ze wilde met mij. Mijn ouders kregen de vraag of ik niet wat steviger kon worden, ijzerpillen slikken en zo. Ja, zij was een lerares van de echte Russische school. Evgeni Kissin, je zegt het. Zeer krachtig spel en toch diep romantisch.” Dat Yuri zelfs een beetje de iconische haardos van Kissin draagt, zal geen toeval zijn, kortom.
De scholier ging helemaal op in de grote muzikale traditie van het oude Rusland. Liefde voor Skriabin, je verliezen in Schumann. Maar in de schoolklas werd hij ook een bèta-jongen. “Plaatjes uitknippen en plakboeken vol over het heelal en raketten. Mijn leraar scheikunde hielp me de romantiek van het ontdekken te vinden, hij liet meer dan alleen maar de nerdy kanten van de bèta-techniek tot hun recht komen.”
Niet al te esoterisch
“Ik was altijd heel dubbel. Dat zie ik nu ook wel. De muziek stond alleen altijd 2-0 voor in de wedstrijd van mijn hart. Daarom koos ik met 17 toch voor het conservatorium. En tegelijk dacht ik: shit zeg, nu ga ik dus alleen maar piano spelen. Alleen maar dat. Dat gaf het gevoel dat ik niet helemaal in de wereld stond. Was dit niet al te esoterisch.”
Yuri kon zijn analytische kant wel kwijt bij een andere docent op het conservatorium. Die was streng. “Muziek is ook exact, analytische kwaliteiten zijn daar zeer nodig bij, zei hij. Als je Beethoven wilt kunnen spelen, of als je Bruckner hoort, of Bach, dan is dat werk ook zeer architectonisch. Die enorme bouwwerken van klanken zitten ook vol rationele aspecten. Verstand en gevoel die je in balans moet krijgen.”
En laat dat nu ook de blik zijn op de fysica die Yuri is gaan ontwikkelen. “Daar ben je bezig met het randje van wat mensen zich kunnen voorstellen. Daar is die balans net zo complex. Beethoven is een neutrino.”
Dol op calculus
“Ik deed er lang over om te erkennen, dat ik niet mijn hele bestaan zou kunnen besteden aan piano spelen. Als pianostudent ging ik gastcolleges ‘calculus’ volgen, iets saaiers is er niet. Maar ik vond het leuk, nou dan is er toch wat aan de hand.”
“In het kunstonderwijs werd ik alleen wel gelukkig van de mensen. Zo veel mooie mensen heb je daar! Ik had dat nooit willen missen. Met Rosanne Philippens begon ik een kamermuziek-duo en daar leer je dan weer zo veel van. Ook over hoe je moet optreden in alle betekenissen van het woord.”
Yuri kon in de kunst moeiteloos verder. Hij kreeg zelfs een beurs voor zijn masteropleiding, zodat hij in Berlijn zich nog meer verdiepen kon. “Ik heb de hele studie gedaan, wilde het netjes afmaken. Dat deed ik ook uit respect voor mijn docenten en al die mensen die mij zo inspireerden.”
En toch switchte hij naar de UvA. Werd van HBO’er in de kunst een WO’er in de meest fundamentele hoek, de theoretische fysica. “Daar kreeg ik dus geen beurs voor. Nee, dan geldt je als een ‘tweede studie’ deelnemer en betaal je een enorm hoog collegegeld.”
Adrenaline op het podium
Gelukkig was er de kunst. Het is een apart verhaal in HO-land: de alfa-discipline financierde Yuri’s fundamenteel bèta-werk. “Met mijn pianospel en de kamermuziek kon ik wat bijverdienen, zodat ik kon studeren. Ik kreeg bovendien ineens de Dutch Classical Talent Award en kon een CD maken bij een topmerk in het pianovak. Misschien was nog wel het belangrijkste dat ik merkte dat het geven van concerten mij echt adrenaline gaf voor mijn bètastudie.”
“Ik hoefde niets meer te bewijzen. Ik kon het publiek boeien, blij maken. Artistiek kwam ik zelfs verder, vond ik. In de vakanties ging ik mijn repertoire uitbreiden. Horowitz hoefde ik niet meer te worden, die ziet op zijn wolk dat ik veel mensen blij maak met pianomuziek en ik geloof dat hij dat mooi vindt.”
Na de fysica-bachelor moest Yuri echt kiezen tussen die wolk van de Russische pianogod en de deeltjes in het heelal. “Een master is een ander verhaal dan een bachelor. Rosanne kreeg de kans in Duitsland te spelen als soliste bij orkesten. Die dag zou een keer komen en dat is ook geweldig mooi.”
Hij kreeg een topsectorbeurs van ASML en ook nog steun van het universiteitsfonds van de UvA. “Nee, ik hoef niet later te gaan werken bij ze of iets aanleveren. Mijn master is absoluut fundamenteel in het onderzoek. Die topsectorbeurzen van ASML gaan naar nog veel ergere studenten dan ik, hoor. Mensen die abstracte logica doen. Blijkbaar willen ze vooral heel breed mensen aanmoedigen en niet smal op terreinen die meteen met hun productie te maken hebben.”
10 tot de 23e
Hij noemt zijn onderzoek “het omgekeerde van wat Sander Breur doet. Leuk is dat! Hij zoekt naar dat ene deeltje en wat dat kan leren over patronen in het universum. Ik doe juist heel veel deeltjes, want als je snapt hoe iets 1 op 1 werkt, weet je nog niks van wat er gebeuren gaat bij 10 tot de 23e. Zo iets heel praktisch als halfgeleiders zijn al niet te begrijpen zonder ‘many body physics’.
“Wat wij doen is zoeken naar patronen, naar symmetrieën die gemeen hebben dat je kunt beschrijven in formules wat zij gemeen hebben. Wat gebeurt er als die heel veel deeltjes met elkaar interacties gaan vertonen? We zoeken naar de 1+1 die niet 2 is. Effecten die je niet kunt voorspellen en toch gaat plotten en beschrijven. “
Schaterend vertelt Yuri dat zijn zo fundamentele werk heel veel problemen kan helpen oplossen. Extreem praktisch is het. “Elk fileprobleem in elke stad en op elke weg is zo’n ‘many body physics’ rekenklus. Ja bel minister Schultz maar namens mij en mijn collega’s!” Alles waar veel deeltjes en actoren een rol spelen kun je zo bezien, stelt hij. “Dat geldt voor de extreme concentratie van deeltjes en ‘materiaal’ in zwarte gaten net zo goed als voor de binnenkant van atoomkernen.”
Max Planck in Hannover
Zo zijn we terug bij de muziek. Zoals een enkel geluid geen compositie vormt, zo is een deeltje nog geen symmetrisch patroon. “Je zet als het ware een stap terug voordat je rekensommen kunt gaan maken. Alleen dan kun je het grotere gehele zien waarbinnen je kunt gaan snappen wat er gaande is.” Het is inderdaad zoals bij een symfonie van Bruckner of een Passion van Bach…
Door zo te kijken, luisteren, denken en rekenen heeft Yuri met een collega-kunst-bèta een nieuw project opgezet. Samen maken zij animaties waarin patronen, beelden en muziek samenkomen. “Onder meer aan de hand van composities van de hand van Max Planck. Die schreef muziek nota bene!” Op de Wissenstag bij de opening van de Hannover Messe zullen zij hun Nederlandse combinatie van kunst, bèta-techniek met Duits vernuft en cultuur dan ook presenteren.
