Open Access als norm

Nieuws | de redactie
27 november 2015 | Nederlandse wetenschappers die onderzoek doen met NWO gelden dienen voortaan altijd Open Access te publiceren. NWO scherpt per 1 september de subsidievoorwaarden aan en eist dat alle publicaties direct openbaar toegankelijk moeten zijn.

Abonnementen op wetenschappelijke tijdschriften kosten de wetenschap jaarlijks veel geld. Als actuele kennis niet direct, of enkel tegen extra betaling beschikbaar komt, vertraagt dat de voortgang van de wetenschap.

NWO is daarom voorstander van Open Access: directe en vrije toegang tot wetenschappelijke publicaties voor iedereen. De wetenschap als geheel, en daarmee ook individuele onderzoekers, hebben veel te winnen bij Open Access. Zo zijn openbare publicaties zichtbaarder dan publicaties in abonnee-tijdschriften. Hierdoor worden deze publicaties meer gevonden en vaker geciteerd.

De koerswijziging van NWO betekent dat gerenommeerde Nederlandse wetenschappers die met NWO-geld onderzoek doen niet langer bij de grote wetenschappelijke tijdschriften terecht zullen komen. De universiteiten en grote uitgeverijen als Elsevier liggen al langer in de clinch op dit punt.

Speerpunt in Europa

Om een bijdrage te leveren aan de brede internationale beweging richting Open Access scherpt NWO per 1 december haar subsidievoorwaarden op dit gebied aan. Wereldwijd is NWO de eerste nationale wetenschapsfinancier die een dergelijke stap zet.

De organisatie draagt hiermee bij aan de doelstelling van Staatssecretaris Dekker van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. De Staatssecretaris stelt dat in 2024 100% van de met publiek geld gefinancierde publicaties Open Access moeten zijn. De aangescherpte subsidievoorwaarden zijn van toepassing op alle ‘call’s for proposals’ die NWO na 1 december 2015 open stelt.

Open Access zal één van de speerpunten worden als Nederland in 2016 een half jaar voorzitter is van de EU. De Europese universiteitenkoepel LERU drong hier eerder dit jaar middels een petitie al op aan. “If Harvard, one of the wealthiest universities in the world can no longer afford it, who can?” stelde secretaris generaal Kurt Deketelaere destijds.

Varianten in Open Access

Er zijn twee varianten waarop Open Access kan worden ingevuld. ‘Gold’ en ‘Green’ Open Access zijn twee verschillende varianten van hetzelfde principe: vrije toegang tot wetenschappelijke publicaties. Bij ‘Gold’ Open Access publiceren onderzoekers in een volledig Open Access-tijdschrift. Deze tijdschriften zijn volledig openbaar toegankelijk en kennen geen betaalde abonnementen.

Een alternatief voor publiceren in een Gold Open Access tijdschrift is ‘Green’ Open Access. Hierbij publiceert een onderzoeker in een abonnee-tijdschrift, maar zorgt dat een versie van zijn werk direct na publicatie openbaar toegankelijk is via een openbare database (bijvoorbeeld een universitaire repository).

Naast deze twee varianten heeft de vereniging van Nederlandse universiteiten (VSNU) met een aantal wetenschappelijke uitgevers overeenkomsten gesloten. Deze overeenkomsten maken het voor Nederlandse onderzoekers mogelijk om bij deze uitgevers zonder extra kosten Open Access te publiceren. Door gebruik te maken van een van deze verschillende mogelijkheden kunnen onderzoekers in verreweg de meeste wetenschappelijke tijdschriften blijven publiceren en tegelijkertijd iedereen vrij kennis laten nemen van hun publicaties.

Financiele steun voor Open Access

NWO vraagt onderzoekers al enige tijd om hun publicaties Open Access toegankelijk te maken. Met de aangescherpte subsidievoorwaarden wordt publiceren in Open Access niet langer vrijblijvend. Jaarlijks verschijnen met financiering van NWO duizenden wetenschappelijke publicaties waarop de Open Access-voorwaarden van toepassing zullen zijn.

NWO ondersteunt de overgang naar Open Access ook financieel. De eventuele kosten voor het publiceren van Gold Open Access-artikelen en –boeken zijn subsidiabel via het Stimuleringsfonds Open Access Publicaties van NWO. Projectleiders van door NWO gefinancierd onderzoek kunnen via dit fonds tot 6000 euro per project aanvragen om Gold Open Access te publiceren.


«
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief
ScienceGuide is bij wet verplicht je toestemming te vragen voor het gebruik van cookies.
Lees hier over ons cookiebeleid en klik op OK om akkoord te gaan
OK