2016

Er valt veel te vieren en te herinneren. Wist u dat dit jaar 250 jaar geleden Wolfgang Amadeus Mozart in Nederland optrad?  Sterker nog, hij hoorde bij de catering van een party van het Huis van Oranje. Het 10 jaar oude wonderkind uit Salzburg moest piano spelen op het feestje voor de 18^e verjaardag van prins Willem.

Labiele Romanovs

Mozart werd trowuens erg ziek tijdens zijn verblijf bij ons. Toch deed hij wat hij zijn korte leven lang permanent deed. Componeren. In Londen speelde hij na zijn herstel de nieuwe muziekstukken die hij onderweg in Holland had geschreven.  

In de 50 jaar nadien gingen Nederland en Oranje door diepe dalen en gruwelen van de wereldgeschiedenis. Maar Napoleon viel en de Republiek werd een groot Europees koninkrijk met Belgische onderdanen en de wereldstad Brussel als hoofdstad naast Amsterdam. In 1816 bezegelde een huwelijk deze verbluffende politiek wending. Kroonprins  Willem trouwde in Sint Petersburg Anna Pavlovna, dochter van Paul dus.

Deze tsaar Paul was enkele jaren daarvoor door zijn staf en haar broers vermoord omdat hij een van de vele labiele Romanovs bleek, doch dit terzijde. ‘Mijn Russisch bloed’ is tot de dag vandaag een bekende smoes van de Oranjes om koppig, onredelijk of autoritair te zijn.

Utopia, de Index en lenzenslijpers

Wetenschap, kennis en onderwijs hebben in een ‘jaar 16’ nog veel meer om te gedenken. In 1516 publiceerde Thomas More – naar wie een hogeschool in ons land heet – zijn boek Utopia. De vriend van Erasmus en kanselier van koning Henry VIII werd daarmee een van de belangrijkste denkers en schrijvers van Europa. Het belemmerde niet dat de Engels monarch hem in 1535 liet onthoofden.

In 1616 stierf niet alleen William Shakespeare, het jaar zag ook Copernicus op de Index verschijnen. De Curie in Rome vond zijn beeld van het heelal met de zon in het midden in plaats van de aarde een te vermetele gedachte. Dat verhinderde niet dat in de eeuw nadien de geleerden Huygens en Cassini aan de hand van Copernicus analyse ons zonnestelsel in kaar hielpen brengen. Zij ontdekken met hun kijkers – waarvoor techneuten als Spinoza de lenzen leerden slijpen in die eeuw – de ringen van Saturnus en de vele bijzondere manen rond die gasplaneet. Dezer dagen ontdekte in dat jaar 1616 trouwens hun grote voorbeeld Galileo Galilei eerste manen rond Jupiter.

NASA en ESA noemden hun epische missie naar Saturnus en zijn grote maan Titan dan ook Cassini/Huygens. Geen sonde heeft ons zoveel unieke beelden en gegevens over een buurplaneet gegeven als Cassini. In 2016 in het voorbij als de energie aan boord op zal raken. Net als de even unieke Rosetta/Philae missie op en rond de komeet 67P/Chury zal Cassini eindigen door neer te storten op zijn object van onderzoek.

Van Vught, OECD en Brightlands

Voor het Nederlands hoger onderwijs in 2016 een Sternstunde. Precies 30 jaar geleden werd het HBO een feit dankzij de wet van minister Deetman. Losse scholen met merknamen als  HEAO werden opgeheven en een serieuze, hoog ontwikkelde professionele kennissector kon ontstaan. De naam ‘hogeschool’ voor die instelling is dit jaar 30 jaar oud.

In het WO vieren we 40 jaar Maastricht. De experimentele universiteit met haar wereldwijde nagevolgde PGO-model is een parel van ons HO geworden. De – naast de conservatoria en dansopleidingen in het HBO – meest Europese, internationaal gerichte instelling heeft men in Limburg tot bloei gebracht. Met Chemelot, Brightlands en de lange termijn investeringen in de Kennis As van de provincie zijn zij het voorbeeld hoe het ook in Nederland zou kunnen à la Merkels kennisbeleid.

2016 is spannend. Wat gaat de OECD-review aan impulsen en kritische notities aan ons HO lerarenbeleid, kwaliteitsbeleid en talentontwikkeling geven? Hoe gaat de Reviewcommissie HBO en WO beoordelen? Zijn de prestatieafspraken waargemaakt? Wie wint de eerste Pro-Motor Award waarmee het bedrijfsleven de prestaties van de Centres of Expertise en het HBO gaat aanmoedigen en huldigen? Wie volgt Barack Obama op? Gaat de Wetenschapsagenda nu echt wat opleveren?

21st century skills

2016 is ook het jaar van de Wissenstag op de Hannover Messe, samen met onze partners uit de USA en kennissector in Nederland. Van de Hanzehogeschool tot de UU, van Brightlands tot Generade en de RDM-campus tot Twentse scholieren zullen zij schitteren op het wereldpodium van hightech. ScienceGuide zelf bestaat in 2016 15 jaar, als een stukje 21st century skills als het ware. We zullen dat met u vieren bij de opening van het academisch jaar. Hoe? Dat is nog even geheim.

We vieren nog meer aparte dingen dit jaar. 100 jaar Dada! 150 jaar ‘Misdaad en straf’, de grote Russische roman! Het Jaar van het Boek! 500 jaar de lievelingskunstenaar van koning Philips II die zijn mooiste werken in Madrid en zijn Escorial verzamelde: Jeroen Bosch.

Ethica en Geldermalsen

Maar laten we bij de start van dit jaar vooral ook even wijzen op 8 november 1616. Die dag besloot de stad Amsterdam de joodse vluchtelingen uit het rijk van die koning Philips en zijn nazaten toe te laten. Een gebaar en beleid dat ons veel te zeggen heeft. ‘Wir schaffen das’, moeten de heren van de vroedschap gedacht hebben.

Misken echter niet, dat ook toen de geest van Geldermalsen al vaardig  was. De joodse vluchtelingen mochten dan wel binnen komen, maar de stad verbood ‘gemengde huwelijken’ en dwong hen hun godsdienst alleen binnenskamers te belijden. Ze moesten zich kortom vooral niet aanpassen onder het mom van dat zij zich moesten aanpassen.

Die lenzenslijper wiens vernuft en professie hielpen die ons nog steeds verbluffende maan Titan bij het verre Saturnus te ontdekken, kon zo in ons land een kans krijgen. In dit Jaar van het Boek moesten we er maar extra aan herinneren dat zijn boek ‘Ethica’ waarschijnlijk het belangrijkste, meest invloedrijke werk is dat ooit in Nederland werd geschreven en gepubliceerd.