De lerende reis naar excellentie

“In 2007 werd begonnen met het project Leren Bouwen. Ik was toen net bij de hogeschool begonnen als onderwijsadviseur. Ik vond dat project waarbij je gewoon als student bouwkunde al tijdens je studie in die verkrotte wijken in Rotterdam-Zuid aan de slag gaat, fantastisch.”  

Zoektocht naar nieuwe onderwijsvormen

In Leren Bouwen leren en werken mbo- en hbo-studenten in het bouwonderwijs samen aan het opknappen van huizen. Een sprekend voorbeeld van het Rotterdams Onderwijs Model dat in 2004 was ingevoerd, waarin studenten werken aan ‘authentieke praktijkopdrachten’, zoals Lappia dat in haar proefschrift stelt.

Het contrast met de dagelijkse onderwijspraktijk was groot. “Als je dan langs die lokalen loopt en naar binnen kijkt. Al dat frontaal lesgeven, dan vraag je je toch af waar die nieuwe praktijkgerichte onderwijsvormen zijn gebleven.”

Lappia besefte dat een project als Leren Bouwen en de duale lerarenopleidingsvariant Opleiden in de School, waar studenten in Rotterdam echt leren in de scholen, slechts voor een selecte groep voorlopers was weggelegd. Het waren die voorlopers die de onderwijsadviseur gebruikte als verkennende casestudies in haar onderzoek naar intelligent interveniëren en docentprofessionalisering voor honoursonderwijs.

“Ik weet wat er te koop is”

De Innovation Labs op de hogeschool gebruikte Lappia om ontwerpgericht onderzoek te gaan doen. Eerst gewoon meelopen en kijken naar wat er in het honoursonderwijs gebeurde, later ook door actief te interveniëren. “Coaching on the job, zeg maar. Ik had natuurlijk de witte jas van expert niet aan, want ik wilde docenten niet voor de voeten lopen. Maar ik had wel die onderwijskundige bril. Ik weet wat er te koop is en bekend is in de literatuur.”

Lappia merkte aan docenten dat dat gewaardeerd werd. Doordat docenten uit verschillende instituten aan elkaar gekoppeld werden, vond er veel interactie plaats. “Ik heb echt het idee dat ik voor het eerst onder een steen vandaan ben gekropen, dat hoorde ik van mensen,” vertelt ze. “Die mensen zochten elkaar nog jaren later op.”

In haar onderzoek merkte Lappia dat er eigenlijk twee dominante manieren van lesgeven zijn. Je hebt mensen die convergerend lesgeven. Dat zijn docenten die er goed in slagen om een rode draad in hun werk aan te brengen. “Zij zijn erin geslaagd om de onderwijsvernieuwing rondom Innovation Labs intern van de grond te krijgen,” zo legt Lappia uit.

De blik op het beroepenveld

Juist in het honoursonderwijs heb je ook de andere groep docenten nodig, die divergerend lesgeven. “Je moet als honoursdocent ook echt die blik op dat beroepenveld hebben. Blikken van buiten naar binnenhalen in je onderwijs. “Je moet als docent echt verstand krijgen van de problematiek buiten je school.” Je kunt docenten bewust laten zijn van hun stijl van onderwijs geven, maar deze stijl op korte termijn fundamenteel veranderen is er niet bij. “Een student is daarom het beste af met een duo. Een convergerende docent die gericht is op interne leerprocessen en daarbij zoekt naar vernieuwing in het curriculum, en een vrijdenker die de buitenwereld erbij betrekt.”

Die zoektocht naar wie je als persoon bent, geldt voor docenten, maar ook voor de studenten die in het honoursonderwijs deelnemen. “Teamwork is zo belangrijk. Het gaat er om dat studenten zelf een rol ontwikkelen die bij hun kwaliteiten past. Dat lukt alleen wanneer studenten een team vormen en van elkaar ontdekken wat voor talenten ze hebben. Het is een lerende reis die docenten en studenten met elkaar maken.”

Het is die gezamenlijke lerende reis die juist ook in honoursonderwijs zo waardevol is. “Het is een opvatting die je vaak hoort. Moeten we wel aparte programma’s voor excellente studenten maken? Die excellente student komt er zelf ook wel. Maar in Rotterdam is gebleken dat studenten pas gemotiveerd worden en gaan excelleren wanneer docenten hen in contact brengen met uitdagende praktijkvraagstukken.”

Meer dan alleen honoursonderwijs

“Ik ben blij dat ook docentprofessionalisering voor honoursonderwijs er toe doet, gezien de significante samenhang die ik vond met de door studenten gerapporteerde competentieontwikkeling. De opvatting dat de excellente student er vanzelf wel komt, dus zonder specifieke begeleiding door de docent, houdt dus geen stand.”

Inmiddels is Lappia door haar proefschrift een veel gevraagde gast om ook bij andere kennisinstellingen haar inzichten te delen. Eén van die momenten is de Dag van de Excellentie op 22 januari bij de Hanzehogeschool in Groningen. Wees daarbij dus en meld u hier aan.

En in Rotterdam? “We zijn aan het kijken naar de mogelijkheden voor een lectoraat studiesucces bij Hogeschool Rotterdam vanuit het Kenniscentrum Talentontwikkeling. Uit projecten zoals Leren Bouwen blijkt dat praktijkgericht onderwijs bij uitstek geschikt is om te differentiëren naar alle niveaus. We streven in Rotterdam ernaar om een bredere groep studenten die extra uitdaging in de praktijk te bieden, niet alleen honoursstudenten.”

Het proefschrift van Josephine Lappia is ook te bestellen. Dat kan via deze link