Globalisering vergroot begrip van wereld niet
Thijs Bouman promoveert 14 januari aan de Rijksuniversiteit Groningen, hij toont met zijn onderzoek een onverwacht negatief effect van de globalisering: “Waar globalisering kennis en begrip over verre landen zou kunnen vergroten, zorgt de complexiteit van de informatie juist voor onbegrip en stereotyperingen.”
Verre gebeurtenissen een plaats geven
Als we op het journaal een reportage zien over radicalisering in Indonesië dan kijken we daarna negatiever naar Indonesische Nederlanders én moslims in Nederland. Zij hebben weliswaar niets met dat nieuws of die ontwikkeling te maken, maar het is onze manier om dat nieuws van zo ver weg te verwerken, vertelt Bouman: “We zoeken naar een manier om die verre gebeurtenissen een plaats te geven door het onbewust te koppelen aan geassocieerde bevolkingsgroepen in onze omgeving. Opvallend genoeg gebeurt dat alleen bij negatief nieuws. Bij positief nieuws blijft ons oordeel neutraal.”
Bouman deed zijn onderzoek onder meer met psychologische experimenten waarbij proefpersonen realistische nieuwsberichten onder ogen kregen die op details van elkaar verschilden. Zo keken ze, na het lezen van een bericht over radicalisering in Tadzjikistan negatiever aan tegen Marokkanen in Nederland als Tadzjikistan in het Midden Oosten werd gesitueerd, en negatiever tegen Indonesische Nederlanders als het bericht het land Aziatisch noemde. “We kozen Tadzjikistan, omdat bijna niemand weet waar dat ligt.” Bij die experimenten viel ook op dat proefpersonen bij berichten over de toetreding van Turkije tot de EU ook Marokkaanse Nederlanders met dat bericht associeerden.
Gevoelens bepaald door angst
De negatieve gevoelens voor de nabije geassocieerde bevolkingsgroepen in onze omgeving worden vooral bepaald door angst, hetzij voor het wereldbeeld en de normen en waarden van de betreffende groep, de symbolische groepsdreiging, hetzij voor de mogelijkheid dat die groep bezittingen of welvaart afpakt, de realistische groepsdreiging. Vooral de symbolische groepsdreiging van ver af, zoals bijvoorbeeld het religieuze extremisme van IS, blijkt effect te hebben op intolerantie, in dit geval ten opzichte van Turkse en Marokkaanse Nederlanders.
Bouman hoopt dat zijn onderzoek kan bijdragen aan het voorkomen van intolerantie die is ingegeven door nieuws uit een ver land: “Als we willen voorkomen dat informatie in de media dit soort negatieve associaties veroorzaakt moeten we bijvoorbeeld het woord Azië vermijden als we het over Tadzjikistan hebben, of de afkorting IS gebruiken in plaats van voluit Islamitische Staat. En daarnaast is het belangrijk dat we ons bewust zijn van deze processen in ons hoofd, dat haalt de angel er wellicht ook uit.”
