Vrij van kerk en staat, niet van commercie
Collegevoorzitter Winter vindt dit feit niet zomaar een juridisch moment. “VU en VUmc zijn gesplitst, dat is toch heel bijzonder. Ik ben zelf jurist en sta elke keer versteld van het magistrale vernuft als één rechtspersoon twee rechtspersonen worden. Dat is in het recht toch iets eigenaardigs. Het VUmc staat nu op eigen benen, na vijftig jaar, en dat mag ook wel.”
Goede ouders
“Het iets gedenkwaardig, want het heeft heel werk gekost voor veel mensen binnen de universiteit en het VUmc. We hebben als goede ouders tegen het VUmc gezegd: ‘Als je de deur uitgaat, gooi je nu niet direct in de handen van de eerste de beste die langs komt.’”
Licht spottend voegde Winter daaraan toe. “Dat advies is heel eigenwijs in de wind geslagen, want het VUmc van Wouter Bos gaat een bestuurlijke alliantie aan met het AMC. We denken dat het heel goed is, ook voor ons en ook voor deze campus. De verwachting is dat we een onderzoekomgeving worden, die nog rijker en steviger is door deze nieuwe alliantie.”
De collegevoorzitter benadrukte dat het voor historie en identiteit van beide instellingen geen gevolgen zal hebben. “We blijven wel een gedeelde historie en identiteit behouden, dat is betekenisvol. De VU-vereniging is 135 jaar geleden opgericht om deze universiteit te verwezenlijken. Naar aanleiding van die gebeurtenis hebben we een prachtige bundel samengesteld, getiteld ‘Verder Kijken’. Het is een boek met portretten van mensen uit de VU-omgeving die een rol in de samenleving hebben gespeeld.”
Onze zonen ontroofd
In de desbetreffende bundel samengesteld door VU-historicus Ab Flipse staat ook een bijdrage van VU-historicus en Kuyper kenner, George Harinck. Hij citeert Abraham Kuyper in deze bundel om aan te geven waarom de politicus, dominee en hoofdredacteur van de krant De Standaard deze universiteit ook nog oprichtte: “De ongelovige scholen hebben ons onze zonen ontroofd en hen bij onze tegenstanders gebracht, alleen een christelijke wetenschap kan ons helpen’.” Maar er zijn meer mensen dan de indrukwekkende, maar ook wel dominante Kuyper die in de VU-geschiedenis een sleutelrol speelden destijds.
Jaap Winter vroeg daarom eens aandacht voor iemand, die minstens zo belangrijk is geweest voor de oprichting van de VU. “Willem Hovy was geen hoogleraar, maar een sociaal bewogen ondernemer. Het is goed om nog maar eens te benadrukken dat Hovy een bierbrouwer was, ondanks de soberheid die de VU kenmerkt. Aan het begin van de VU staat bier, dat realiseert niet iedereen zich.”
“Hij legde de helft van het startkapitaal in, een bedrag van 25.000 gulden. En hij betaalde de eerste 250 gulden van het salaris van alle hoogleraren. Vrije Universiteit betekende toen vrij van kerk en staat, maar niet van commercie. Iets waar we nu veel meer moeite mee zouden hebben.”
“Dit boek laat in al die portretten zien dat voor de VU de verbinding met de samenleving essentieel is geweest. Dat we niet universiteit zijn geworden voor ons zelf. Dat we niet wetenschap zijn gaan bedrijven, omdat wij het zo leuk vinden, maar dat we dat doen omdat we denken dat we echt iets bij te dragen hebben aan de samenleving. Dat moeten we vandaag de dag nog steeds doen. We moeten invulling blijven geven aan een universiteit die er voor de samenleving is. In onze context niet meer een universiteit met een eenduidige exclusieve geloofsachtergrond, maar een universiteit voor iedereen die betrokken wil zijn bij de samenleving.”
Grondvesten beschrijven
De splitsing van de VU en het VUmc heeft ook gevolgen voor de grondslag van de universiteit, legt Winter uit. “Nu de VUmc en VU een eigenstandige stichtingen zijn geworden sinds 1 januari was voor beide instellingen reden om de grondvesten van de instellingen opnieuw te beschrijven.”
“We hebben samen met onze vereniging bedacht hoe we onze grondslag beter tot uitdrukking te kunnen brengen. En die luidt als volgt: ‘De stichting VU gaat uit van haar christelijke oorsprong die ten doel heeft om een bijdrage te leveren aan een betere wereld voor elkaar, waar medemenselijkheid en verantwoordelijkheid voor elkaar en de wereld centraal staan. We delen de kennis met de samenleving, waar we ook dienstbaar aan zijn. Zij onderkent de rol die levensbeschouwing en zingeving daarbij spelen.’ Dat is de Vrije Universiteit.”
“We moeten daarom ook heel trots zijn op onze naam, destijds geboren bij de gedachte van ‘vrij van kerk en staat, maar inmiddels is het onze opdracht om daar onze eigen rol daarbij te bepalen, om onze eigen koers te varen. Die naam is daarom veel te mooi om in het buitenland niet te gebruiken. VU University is een onmogelijke naam, als je er twee seconden over nadenkt’, weet je dat het niet klopt. Dus de Vrije Universiteit moeten we ook in het buitenland gebruiken, dat is wie we zijn.”
