Hoe relevant is de communicatiewetenschap?

Nieuws | de redactie

9 februari 2016 | Science in Transition heeft nog weinig impact bij het verhogen van de maatschappelijke meerwaarde van onderzoek, vindt lector Piet Hein Coebergh van de Hogeschool Leiden. Dat werd hem wel duidelijk tijdens een tweedaags congres over de communicatiewetenschap.

Piet Hein Coebergh, lector PR en Social Media van de Hogeschool Leiden schreef een blog over het Etmaal van de Communicatiewetenschap. 

U leest zijn bijdrage hieronder.

“Op 4 en 5 februari 2016 vond het etmaal van de communicatie plaats: een middag, (feest)avond) en ochtend door en voor Nederlandse en Vlaamse communicatiewetenschappers. Het wetenschappelijk gedreven samenzijn vindt sinds begin deze eeuw plaats onder de vlag van NeFCA.eu, de Netherlands – Flanders Communication Association. Deze club wordt gevoed door een paar honderd enthousiaste communicatiewetenschappers, vooral verdeeld over zeven Nederlandse universiteiten uit Rotterdam, Nijmegen, Twente, Tilburg, Wageningen, de UvA en de VU en drie uit Vlaanderen Leuven, Antwerpen, Gent.

Twee hogescholen leverden ook serieuze input via lectoraten en kenniskringen: Utrecht en Arnhem/Nijmegen. Een deel van de “Nederlands/Vlaamse” wetenschappers komt oorspronkelijk van buiten de Benelux en werken als expat aan de onderwijsinstelling. Het Etmaal van de Communicatie is een wetenschappelijk congres; dat betekende prettig intellectueel snacken in de aangename omgeving van Hotel Casa 400.

Wat is communicatie?

De organisatie deelde de communicatiewetenschap op hoofdlijnen als volgt in (pardon my English below, which was – oddly enough – the lingua Franca during half of the sessions):

1. Health communication: kennelijk is de “Health” sector als enige sector een vak apart in de communicatie. De invulling focuste meestal op hoe overheden en aanverwante autoriteiten een gezond leven willen bevorderen.
2. “Journalism”: ik was blij dat NeFCA journalistiek tot communicatie rekent, ook al zien de betrokken beroepsgroepen en veel journalisten en aanverwante wetenschappers communicatiepersonen vaak als de vijand van journalisten. Onderzoek in dit specialisme gaat over wezensvragen van het vak, zoals: Hoe kan de journalistiek betekenisvol zijn in het veranderende medialandschap? 
3. “Media psychology” gaat in op vragen als: Hoe gaan we om met wat de offline en online media ons voorschotelen? Wat komt door onszelf en wat door de media? Hoe leggen we contact met elkaar via de media?
4.  “Organisational communication”: denk hierbij aan storytelling, interne communicatie, CSR/MVO en crisiscommunicatie
5. “Persuasive communication”: marketingcommunicatie! Ofwel: Hoe verkoop ik meer door communicatie?
6. “Political communication”: de communicatieve pendant van politicologie en bestuurskunde. Denk aan: politieke framing, publiekscommunicatie, populisme, peilingen, publiek humeur.
7. “Popular communication”: dit gaat over communicatie “van het volk” dat niet geregisseerd lijkt door wie dan ook.

Het hele programma staat hier. Details van elke workshop zijn te vinden op deze congressite, waarbij via “schedule” door te klikken is naar elke workshop en vervolgens naar elke presentatie, waarbij een A4-samenvatting is te vinden van de wetenschappelijke bevinding.

Wetenschap als afspraak

Bij elk wetenschappelijk congres mag men zich afvragen waarom eenieder aanwezig is. Er bestaat zoiets als sociologie van de wetenschap; een wetenschappelijke manier van kijken hoe mensen wetenschap maken. Wetenschap als afspraak. Als je op de afgesproken manier onderzoekt en publiceert dan hoor je erbij. Die codes en prestatiedruk zijn wellicht nodig om te vermijden dat met belastinggeld duurbetaalde academici de samenleving onvoldoende van dienst zijn. Tegelijk creëert dit systeem, zoals elk systeem, onzinnige en vermakelijke uitwassen.

Zoals artikelen en onderzoeken waarvan ook tijdens het Etmaal – heel beleefd en voorzichtig – werd gevraagd waar de onderbouwing dan wel relevantie te vinden was. In Nederland werpt Science in Transition zich sinds 2013 op als wetenschapsverbeteraar. De initiatiefnemers van Science in Transition menen dat het wetenschappelijke systeem moet veranderen. Wetenschap moet volgens hen gewaardeerd worden om de maatschappelijke meerwaarde die het oplevert en maatschappelijke stakeholders moeten meebeslissen over de kennisproductie. Tot op heden heeft deze beweging echter weinig impact.

Tijdens het Etmaal van de Communicatiewetenschap kwamen wetenschappers aan bod die vooral geloven in het begrijpen (“Verstehen”) van processen. Dus: hoe voer je een dialoog, hoe komt het dat mensen reageren zoals ze reageren, hoe kunnen we elkaar beter begrijpen. Standaardkritiek: begrijpen is prachtig, maar wat hebben we daar aan? Daartegenover staan wetenschappers die meer uitkomstgericht zijn. Dus: “als we een tas een meisjesnaam geven verkoopt die beter”,  “mensen denken dat dunne flesjes gezonder spul bevatten” en “negatieve reviews kunnen sales bevorderen” Standaardkritiek: scoren is prachtig, maar begrijpen we eigenlijk wel echt waarom en hoe?

Aansluiting op de praktijk

Relevant en onderbouwd of niet, de nieuwe wereld van digitale communicatie was volop aanwezig in de meeste presentaties in het Etmaal van de Communicatie(wetenschap). Vooral populair bleken Facebook en Twitter in het onderzoek, met opmerkelijk weinig aandacht voor concurrerende online media als Whatsapp, Snapchat, Instagram, Linkedin en andere miljardenbedrijven. Ook was er in diverse presentaties ruim aandacht voor communicatie via games, apps en webcare.

Een deel van de bezoekers was er trots op dat er maar liefst vier bezoekers behoorden tot de top van de 25 meest inspirerende communicatieprofessionals van 2016, waarvan liefst 3 in de top 10. Er werd ook zowaar best wat getwitterd door sommigen van de honderden deelnemers, alhoewel de meeste tweets met #ecw16 gingen over de vorm en slechts een deel over de inhoud. Een onderzoek waard.

Alles overziend kan een betrokkene zich met gemak de volgende vragen stellen:

• Is men hier bezig met “L’art pour l’art” of met iets maken waar de maatschappij wat aan heeft, wat men wel “valorisatie” noemt?
• Is succes een publicatie in een (in wetenschappelijke kring) respectabel medium of is het meer?
• In hoeverre vindt (ook) deze groep wetenschappers steeds opnieuw het wiel uit of kent iedereen de internationale state-of-the-art en bouwen we met succes voort op wereldwijd opgedane kennis?
• Is er wel voldoende eenstemmigheid over de fundamenten van ons vakgebied of moeten we daar eigenlijk nog aan sleutelen?

Waar alle betrokkenen het waarschijnlijk over eens zijn is het mantra van de wetenschap: meer onderzoek is nodig.”