Wat is onderzoekend vermogen echt?
In HO-magazine THEMA gaat Mirjam Losse, projectmanager ‘Onderzoek in onderwijs’ bij Saxion in op de drie componenten van onderzoekend vermogen: het hebben van een onderzoekende houding, het kunnen toepassen van kennis en het kunnen doen van onderzoek. Wat betekenen deze drie aspecten van de onderzoekende houding voor een student en hoe zorg je dat dit in een opleiding bereikt wordt.
Grip krijgen onderzoekende houding
Volgens Losse varieert het heel erg per opleiding bij welke component van de onderzoekende houding het zwaartepunt ligt. Om daar grip op te krijgen ontwikkelde Saxion een typologie “die houvast biedt bij het beantwoorden van de vraag wat de relevantie van onderzoekend vermogen is voor het beroep.”
Deze typologie geeft antwoord op de vraag wat de relevantie is van onderzoekend vermogen bij welk beroep. In dit systeem vormen zogeheten ‘beroepsproducten’ de sleutel. Een uitgewerkt kader, waarin je de rol van beroepsproducten goed kunt begrijpen, ontbrak nog en daar heeft Mirjam Losse zich in THEMA over gebogen.
“Onder beroepsproducten verstaan we diensten of producten die een professional moet kunnen leveren in het uitoefenen van zijn beroep. Het gaat om een veelheid aan producten in de praktijk van alledag: onderwijs, verzorging, technische oplossingen, juridisch advies, et cetera.” Uiteindelijk kwam Losse tot vijf typen beroepsproducten: analyse, advies, ontwerp, fabricaat en handeling.
Onderwijs en onderzoek vervlechten
“De typen hebben betrekking op verschillende fasen van realisatie in een verbeter- of veranderproces. Een analyse zit als product geheel vooraan in een eventueel daarop volgend realisatieproces. Daarna volgt mogelijk een advies, plan of ontwerp en pas daarna is eventuele realisatie aan de orde. Een handeling en een fabricaat zijn beroepsproducten die het andere uiteinde van het continuüm vormen.”
Losse stelt dat het per vakgebied vaak verschilt welke waarde er aan welk type beroepsproduct hangt. De typen beroepsproducten kunnen in het ene beroep een eindproduct zijn, terwijl dat in een ander beroep een tussenproduct is Zo is een analyse voor een laborant vaak een eindproduct, terwijl het voor een veiligheidskundige een tussenproduct is voor een advies. Voor een bouwkundige is ontwerp een eindproduct, terwijl het voor een softwareontwikkelaar of een elektrotechnicus ook een tussenproduct kan zijn voor een fabricaat.”
Met de typologie wil Losse verder doordringen in het duiden van onderzoekend vermogen in het HBO. Ze ziet in het HBO nog te vaak gebeuren dat het doen van onderzoek een doel op zichzelf blijkt te zijn. “In het HBO dienen we evenwel te voorkomen dat onderzoekend vermogen losstaat van het beroepsproduct dat de professional levert.”
Saxion is daarom bezig om hogeschoolbreed bezig alle opleidingen hun visie op het beroep te laten formuleren. Op basis daarvan moet vervolgens de vervlechting tussen onderzoek en onderwijs in het curriculum vorm krijgen. “Vervlechting is namelijk een noodzakelijke voorwaarde om de beginnende professional kwalitatief goed werk te laten leveren in zijn dagelijkse beroepspraktijk,” stelt Mirjam Losse.
