Blijft leenstelsel Piketty-proof?
“We stellen, zoals door ons al eerder aangegeven, dat de verzwaring van de instroomeisen van het hbo – zoals de minister zegt – geen afdoende verklaring is voor de grote teruggang omdat die verzwaring slechts voor een klein deel van het hbo geldt. De Vereniging Hogescholen stoort zich dan ook aan de publieke reactie van OCW waarin wordt gesuggereerd dat de instroomdaling geen verrassing zou zijn, en dat de daling van de instroom zou komen door de aanscherping van de toelatingseisen in het hbo en waarbij de pabo als voorbeeld wordt genoemd.”
Het was duidelijk, dat de VH ‘not amused’ was toen de minister de teruggang van hun instroom aan de hogescholen zelf ging wijten en haar leenstelsel zo schoon trachtte te poetsen. Zij herhaalde dit nog eens met kracht in de Tweede Kamer, in de wetenschap dat zij zich hier best wat kan veroorloven. Zij had daar nog de volle steun van D66 en GroenLinks, althans die fracties zwegen welsprekend in het debat. En het HBO zal niet zo gauw doorbijten, zo bleek uit het slot van de op het eerste gezicht zo furieuze riposte van de hogescholen.
Aanloop naar verkiezingen
Net als VH-voorzitter en D66-senator Thom de Graaf in januari deed, houdt zijn organisatie namelijk nog steeds een slag om de arm over de pijnlijke effecten van het studievoorschot, want men “is overigens van mening dat het te vroeg is om na 1 jaar al conclusies te trekken. Van een blijvend effect kan pas gesproken worden als de instroomcijfers voor het studiejaar 2016-2017 daar aanleiding toe geven.”
Dat houdt in, dat een opvatting hierover nog even uitgesteld wordt, in de hoop dat het allemaal nog meevalt. Maar dit houdt ook in, dat middenin de verkiezingscampagne voor de Tweede Kamer de VH hom of kuit zal moeten geven en Bussemaker er nu dus al op kan rekenen, dat zij dan opnieuw onder vuur zou kunnen komen te liggen vanwege een door haar beleid verergerde ongelijkheid van kansen in het onderwijs en de doorstroom naar met name het HBO. Dit zet de ‘studievoorschot-coalitie’ meteen al onder druk.
De perikelen beginnen bij GroenLinks. Daar ligt in het partijcongres van dit weekend een uitspraak op tafel, waar Jesse Klaver nu lelijk mee moet zitten. Jongerenorganisatie ‘Dwars’ had haar partij zo ver gekregen de steun voor het leenstelsel zeer voorwaardelijk te maken. Nu zeggen zij in social media ronduit “Zeer zorgwekkende conclusies #scienceguide lijken te bevestigen waar DWARS al lang bang voor was.”
Daar moeten wij wat mee
Dit waren de argumenten en conclusies die door hen scherp op tafel gelegd werden bij een eerder congres:
“Uit zowel kwalitatieve en kwantitatieve studies, van onder andere het Centraal Planbureau, blijkt dat de toegankelijkheid van het hoger onderwijs door invoering van deze wet zal verslechteren” en “dat uit deze onderzoeken ook blijkt dat de doorstroom vanuit het MBO en de positie van uitwonende studenten met een functiebeperking achteruit gaat.”
Daarbij komt nog dat “tijdens de behandeling van het wetsvoorstel in de Tweede Kamer de GroenLinks-woordvoerder heeft gesteld: ‘Wij zorgen ervoor dat de toegankelijkheid en de rechtvaardigheid in het stelsel beter wordt.’ En dat “tijdens de behandeling van het wetsvoorstel in de Eerste Kamer de GroenLinks-woordvoerder heeft gesteld: ‘Als wij constateren dat er een problematische situatie voor studenten gaat ontstaan, dan moeten wij daar wat mee’.”
Het GL-congres besloot dat “deze uitspraken van beide woordvoerders een inspanningsverplichting met zich meebrengen” en sprak zelfs uit dat “de verwachting van de woordvoerder in de Tweede Kamer niet overeenkomt met de verwachting van de eerder genoemde onderzoeken.” Bovendien sprak men uit, dat “GroenLinks als sociale partij niet kan toestaan dat de toegankelijkheid van het hoger onderwijs verslechtert.”
Daarom riep het congres “de beide Kamerfracties op de effecten van de Wet studievoorschot hoger onderwijs voor de toegankelijkheid van het hoger onderwijs nauwlettend in de gaten te houden. In het bijzonder wat betreft studenten met een functiebeperking en wat betreft de doorstroom uit het MBO.”
Niet rijke violisten
Deze denklijn en voorwaarden zijn met de jongste cijfers en trendanalyses zeer actueel en relevant geworden. Wat kan Jesse Klaver nu nog doen om de steun voor het leenstelsel overeind te houden? Zijn oorspronkelijke betoog was immers, dat de studieschuld er niet toe doet, maar alles draait om een ruimhartige, nivellerende terugbetaling van die schuld. “Je hoeft niet terug te betalen als je vanwege je studie later niet een groot inkomen verwerft. De opzet is wat dat betreft inderdaad ‘nivellerend’ en dat zie je in de manier waarop we de afbetaling van het voorschot op je studiekosten hebben geregeld.”
“Stel je kiest ervoor om naar het conservatorium te gaan en je wordt toegelaten. Als je viool zou gaan studeren, dan is de kans groot dat je daar later echt niet rijk van worden zal, maar dat maakt met het studievoorschot niet uit. Je kunt een studie kiezen die bij je past, ook als die niet ‘rendeert’ in het economistisch denken. De afbetaling maakt dat mogelijk. En als je dankzij je studie later goed gaat verdienen, dan is het ook geen probleem, dat je het studievoorschot gaat afbetalen.”
Hij heeft nog een uitweg, dankzij ‘Dwars’. Die liet het congres uitspreken dat eventuele actie genomen zou moeten worden 2 jaar nadat het studievoorschot ingevoerd zou zijn. En daarmee zou ook GroenLinks de gok nemen in de verkiezingscampagne geconfronteerd te worden met een alles behalve Piketty-proof, economistisch beleid. “Als wij constateren dat er een problematische situatie voor studenten gaat ontstaan, dan moeten wij daar wat mee,” is een belofte die nog lastig weg te poetsen zal zijn.
