Safe and Open
Nederland zit de EU voor in een tijd waarin dreiging, terreur en ‘lock downs’ van een wereldstad als Brussel aan de orde van de dag zijn. Complexe en kwetsbare instellingen als hogescholen en universiteiten staan middenin die maatschappelijke realiteit. “Maar het staat absoluut onvoldoende op de agenda bij bestuurders in het hoger onderwijs,” zegt Ron Bormans.
De bestuurder van Hogeschool Rotterdam is voorzitter van de stuurgroep Integrale Veiligheid HO en is gastheer van de Europese conferentie over dit thema eind juni. Daarin komen bestuurders en veiligheidsexperts bijeen, ook uit België en Frankrijk van waar men actuele, zorgelijke ervaringen kan inbrengen in de discussie. De benadering van het thema veiligheid zal een brede zijn. Hoger onderwijs ziet zich geconfronteerd met uitdagingen van cybersecurity, onveilige gedragingen, radicalisering en andere dimensies van gewelddadigheid en dreigingen.
Witte vlekken
Net als de stuurgroep zal de conferentie Safe and Open Higher Education zich richten op het “compleet maken van het veiligheidsbeleid van kennisinstellingen,” aldus Bormans. “Dat houdt ook in dat je de witte vlekken opzoekt in je beleid, organisatie en in de bewustwording van dreigingen en veiligheidsrisico’s.”
Waarom is dit voor HBO en WO zo’n moeizaam thema?
“Ik denk dat dat zit in de waarden waar wij van uit gaan. We zien onszelf als open, door kennis en inhoud gedreven. En dat maakt ons schichtig ten opzichte van dreiging en veiligheidsvraagstukken.
Er zit ook een stukje reputatiemanagement aan verbonden, vermoed ik. Als je het niet wilt hebben over problemen en je bent ‘in denial’, dan hou je het ook buiten de deur wat betreft je imago. Althans dat lijkt zo. Ik proef vaak wat geforceerde ontkenningen over problemen rond radicalisering en dergelijke. Margalith Kleijwegt vertelde daar in het HBO-discours onlangs nogal duidelijk over.
We zullen dit onderwerp daarom bewust vanuit onze eigen waarden van hoger onderwijs moeten benaderen en op de agenda zetten. Veiligheidsrisico’s kun je niet alleen maar logistiek of via repressiemiddelen aanpakken. Bij cybersecurity is de oplossing ook niet alles maar op slot te doen. Doe je dat wel dan kun je de wetenschap wel sluiten immers.
De conferentie heet niet toevallig ‘Safe and Open’. Openheid zal steeds voorop moeten staan en daar past die ontkenning niet bij. Maar ‘safe’ is ook een opdracht die wij hebben naar onze mensen, onze studenten en onze stakeholders. Je moet hier niet naïef zijn en dus gaat het erom de balans te vinden.”
Verbonden met onze bestaansgrond
Hoger onderwijs is hier bovendien geen passieve toeschouwer. Er is vanuit je rol als kenniscentrum ook een rol om de maatschappelijke discussie en de know how rond veiligheid te voeden?
“Dat vind ik ook, ja. We hebben een eigen rol ten aanzien van het klimaat in de samenleving. We leiden bovendien de mensen op die verantwoordelijkheden dragen voor dat klimaat en voor de omgang met veiligheidsvraagstukken. HBO en WO vullen wat dat betreft het debat hierover in aanzienlijke mate.
Vragen en zorgen rond radicalisering hebben een verbinding met het hart van hoger onderwijs, met onze bestaansgrond. Wij zijn er om mensen kansen te geven en te laten groeien. Hoger onderwijs is de tegenkracht tegen segregatie. Dit staat onder druk, in verschillende dimensies tegelijk.
We zien hoe de emancipatierol onder druk komt te staan. De ‘Staat van het Onderwijs’ geeft daar signalen van af die niemand meer kan wegwuiven. We zien hoe jongeren ontmoedigd worden, kansen missen en zich gedenigreerd voelen. Wat doet dat met je.
Mensen gaan zich afzetten tegen de samenleving, tegen elkaar en anderen. Er is een relatie tussen de problemen rond het studiesucces, de demotivatie en afkeer van de samenleving en anderen.”
De witte diplomafeestjes dus
“Ja natuurlijk. Deze ontwikkeling kan niet zonder gevolgen blijven, die heeft impact op het leven en het zelfrespect van jongeren en van groepen.
Jihadisten, complotdenkers en veel meer
Hierover ‘in denial’ zijn is voor het hoger onderwijs levensgevaarlijk. Wij staan in Rotterdam. Het is dan ondoenlijk een houding aan te nemen alsof de zorgen in zo’n stad halt houden aan de drempel van de hogeschool. Het is zelfs logisch, terecht bijna, dat dit bij onze grens niet stil staat als je als hoger onderwijs midden in de samenleving staat. Wij zijn van die samenleving, we worden als publieke instelling door die samenleving aan het werk gezet.
Juist bij ons komt het veiligheidsvraagstuk in al zijn dimensies aan de orde. Als je professionals opleidt, kom je je in bijna elk vak data-beheer en verantwoordelijkheid daarvoor tegen. Als je onderzoekers aantrekt, komen vragen van integriteit en risico’s aan de orde. Wie trek je aan en uit welke landen trek je ze aan? Dat zijn heel concrete kwesties.”
Noord-Korea en Pakistan hebben een atoombom dankzij niet oplettende onderzoeksorganisaties in ons land, om eens een voorbeeld aan te stippen…
En dus? Moeten we dan niemand meer onderzoek laten doen met ons of hier bij ons uit bepaalde landen? Hoe ga je hier als kennisinstelling mee om, open én safe?
Het laat zien dat veiligheid veel meer is dan een technisch, logistiek of organisatorisch ‘veiligheidsvraagstuk’. Net zo goed als radicalisering in vele vormen en dimensies voorkomt. Er zijn jihadisten, er zijn complotdenkers die kennis en wetenschap aantasten, er zijn extreemrechtse tendensen en groeperingen, er is ‘dierenbevrijders’ terreur. Dan zul je als hoger onderwijs een biotoop moeten scheppen waarin de verbinding tussen mensen vooropstaat. Doen we dat niet dan gaat een verkeerd klimaat groeien, een klimaat waarin de segregatie dominant wordt. Veiligheid is geen smal thema, kortom.”
Eenzame docenten
Docenten en onderzoekers moeten zich in zo’n biotoop veilig kunnen voelen en weten. Hoe doe je dat?
“Dat is een kernthema van de conferentie. We gaan bestuurders, veiligheidsmedewerkers, docenten en onderzoekers die daar antwoorden op zoeken met elkaar kennis en ervaringen laten delen. De realiteit van de gebeurtenissen en de discussies is altijd veel complexer dan het ideologische discours dat veelal overheerst.
Bestuurders moeten zich hier druk over maken. Mijn hogeschool heeft er recht op te weten dat ik dat doe. Docenten kunnen zich soms eenzaam voelen, verlaten in moeilijke, gespannen situaties. Ze moeten weten dat ze gesteund worden. Dat geldt zeker voor de veiligheidsmensen. Ze moeten weten dat je het gesprek welk moet voeren kunnen, ook als het schuren kan. Er moet geen schrik voor ‘gedoe’ zijn. De conferentie is er voor bedoeld om die openheid en de steun naar elkaar daarbij duidelijker te maken, sterker waar dat nodig is.”
Wilt u zich ook aanmelden voor het congres? Er is nog plaats, aanmelden kan HIER
