Schrik om feiten instroom HO

De instroom in het HBO kelderde na de invoering van het studievoorschot. In sommige steden en hogescholen met ruim meer dan 10% in één jaar. Hoe kon dat? Wie bleven ineens zo massaal weg? OCW beloofde de Tweede Kamer dit te onderzoeken met behulp van een monitoring van de actuele data.

Explosief

Die analyse is klaar. Een document van 193 bladzijden gaat inmiddels al weken heen en weer tussen het departement, koepels en studentenbonden. De gegevens daarin zijn alleen te kernschetsen als explosief. Zowel de beleidsmakers, de leenstselselcoalitie als de koepels van HBO en WO lopen er zware schade mee op.

In zekere zin bevestigen de cijfers uit de monitoring het beeld dat uit de ‘Staat van het Onderwijs’ al oprees. Alleen blijken deze gegevens zowel actueler als scherper te zijn. Het Inspectierapport hanteert cijfers tot uit 2013, deze HO-monitor analyseert de instroom 2015. Het blijkt dat, het HBO aanzienlijk verliest aan attractie en vooral aan zijn emancipatoire rol. Het zijn vooral de jongeren voor wie deelname aan Hoger Onderwijs de doorbraak betekent naar sociale mobiliteit en nieuwe kansen, die nu boven proportioneel afzien van studies.

Bittere waarheid

De monitoring laat zien dat jongeren uit gezinnen met lage inkomens, eerste generatiestudenten, niet-westerse allochtonen en kinderen uit kwetsbare milieus de grootste daling vertonen bij de instroom naar het hoger onderwijs. Wat minister Bussemaker eerder afdeed als ‘spookverhalen’ en ‘bangmakerij’, blijkt nu bittere waarheid. De waarschuwing van SER-voorzitter Mariette Hamer in de hoorzitting van de Tweede Kamer over de HO-strategie, dat de sociale partners niet zonder zorgen waren over de effecten van het studievoorschot klonk dus niet voor niets.

Geen wonder, dat het document met de monitoring alleen in het diepste geheim besproken mocht worden in de voorbije weken. De reactie op de uitkomsten leidde al direct tot veel gedoe. Het aantal concepten voor zo’n reactie zou dan ook uitzonderlijk zijn geworden. “Nog nooit wisselde OCW zoveel beleidsreacties in concept met elkaar in het geheim uit.” Men kwam er niet echt uit, meldt een meelezer in dit proces.

Buiten beschouwing gelaten

OCW zou zich nu beraden op een finaal concept van een reactie daarin schuilt men achter de formulering, dat de instroom in 2015 nog weinig inzicht kan geven van de effecten van het studievoorschot. Het is immers net ingevoerd. Dat er in 2014 sprake was van een opvallende verhoging van de instroom, omdat jongeren nog wilden kunnen studeren onder het regime WSF en basisbeurs wordt blijkbaar buiten de beschouwing gelaten.

De timing van deze rapportage is natuurlijk beroerd voor OCW. Doordat de ‘Staat van het Onderwijs’ dezer dagen de meer lange termijn basis voor de trends voor studiekeuze en studiekansen liet zien, kan men veel moeilijker beweren dat de trend in HO-instroom en deelname nu nog niet goed te duiden is. Ook laat die trend zien dat men met het studievoorschot blijkbaar precies de perverse prikkels voor de verkeerde ontwikkeling bij de minst kansrijke groepen en jongeren is gaan geven.

Pijnlijke boodschap

Dat is politiek voor de minister en haar geestverwanten in de PvdA een buitengewoon pijnlijke boodschap: men heeft welbewust ‘adding insult to injury’ aan de zwakkere gegeven. Voor onderwijspartijen als D66 en GroenLinks is dit eveneens moeilijk uit te leggen. Ook de HO-koepels zitten hiermee. De VSNU was voor het studievoorschot en de VH was feitelijk verdeeld en hield zich derhalve op de vlakte. Voorzitter Thom de Graaf maakte in januari jongstleden nog bezwaar tegen de observatie, dat hij indirect begon toe te geven dat het studievoorschot oorzaak van de HBO-daling zou zijn.

“Dit hebben we al die tijd gezegd en verwacht dat dit zou gebeuren.” Zucht een onderwijskenner uit de coalitie die al jaren waarschuwde tegen de gedachten en aannames achter de invoering van een leenstelsel.

Update:

Inmiddels heeft Jasper van Dijk (SP) Kamervragen gesteld aan minister Bussemaker naar aanleiding van de berichtgeving van ScienceGuide over de gevolgen van het leenstelsel voor zwakke groepen.

U leest hieronder de Kamervragen

Vragen van Jasper van Dijk (SP) aan de minister van OCW over gerommel met een rapport over de daling van het aantal studenten als gevolg van het leenstelsel

1. Wat is uw oordeel over het bericht “Schrik om feiten instroom HO”? (1)

2. Is het juist dat de monitor: “laat zien dat jongeren uit gezinnen met  lage inkomens, eerste generatiestudenten, niet-westerse allochtonen en kinderen uit kwetsbare milieus de grootste daling vertonen bij de  instroom naar het hoger onderwijs”?

3. Deelt u de mening dat dit uiterst pijnlijk is en dat uw eerdere  uitspraken over “spookverhalen” over het leenstelsel, op drijfzand  berusten? (2)

4. Erkent u dat de emancipatie en verheffing van kansarme jongeren steeds  verder uit beeld raken als gevolg van uw beleid? Bent u bereid om  excuses te maken aan deze jongeren?

5. Klopt het dat: “een document van 193 bladzijden inmiddels al weken heen  en weer gaat tussen het departement, koepels en studentenbonden”? Zo  nee, hoe zit het dan wel?

6. Is er inderdaad sprake van onrust op uw departement vanwege de  schokkende cijfers? Zo nee, hoe verklaart u dat OCW nog nooit zoveel  concept-beleidsreacties in het geheim heeft uitgewisseld “omdat men er  echt niet uitkwam”?

7. Bent u zich aan het “beraden op een finaal concept van een reactie”,  waarin u zich verschuilt achter de formulering, “dat de instroom in 2015  nog weinig inzicht kan geven van de effecten van het studievoorschot”?

8. Deelt u de mening dat het verhullen van de waarheid schade toebrengt aan  het vertrouwen in de politiek?

9. Bent u bereid om de monitor ongecensureerd aan de Kamer te zenden,  inclusief een eerlijke duiding van de cijfers?

10. Welke maatregelen neemt u om de schade die wordt aangericht door het  leenstelsel te repareren?

U vindt hier de ‘Staat van het Onderwijs’ toegespitst op het HO.