Vier vrijheden
Wie Merkels blik op het begrip en beginsel van de vrijheid wil herkennen, moet terug naar de kinderjaren van Angela Kasner. Ze werd geboren in Hamburg, een typische Noord-Duitse protestant uit het ‘weltoffen’ Hanse milieu van de steden aan de Noord- en Oostzee. Haar vader was een idealistische predikant die een open vallende gemeente in de DDR bereid was over te nemen op verzoek van de synode. Daar in de ‘Sovjetzone’ hadden de gelovigen in een stalinistische dictatuur hem meer nodig dan de geestverwanten in het westen, waar wederopbouw en welvaart de aansluiting bij het vrije Europa alle kansen gaven.
Dol op Russisch
Angela ging dus naar school in de ‘Unrechtstaat’ van Ulbricht, waar christelijke gezinnen hun kinderen alleen naar de universiteit konden laten gaan als ze lid van de partijjeugd waren en ze vakken studeren wilden waar groot tekort aan was. De domineesdochter ging daarom chemie en fysica doen, ook al was ze begaafd in en dol op de Russische taal en cultuur. In een ander régime opgegroeid was de huidige staatsvrouw dus wellicht vertaalster van gedichten van Poesjkin, opera’s van Moessorgski en de Goelag Archipel van Solzjenitsyn geworden!
Over Franklin Delano Roosevelt is al veel geschreven en deze fascinerende staatsman blijft ook nog steeds verrassen. Dat blijkt uit een dissertatie die dezer dagen verschijnt. Daarin wordt FDR gekenschetst als het militaire genie achter de geallieerde overwinning in de Tweede Wereldoorlog. De oorlog had kunnen worden verloren indien Roosevelt niet had vastgehouden aan strategische sleutelkeuzes. Biograaf Nigel Hamilton concludeert dit in zijn Groningse dissertatie, een deelbiografie die zich volledig richt op de rol van Roosevelt als opperbevelhebber in 1943. Hamilton stelt dat zelfs militaire historici dit militair leiderschap van de ‘koppige Hollander’ steevast hebben onderschat.
Militaire historici hebben ‘FDR’ geregeld afgeschilderd als een wat passieve president op militair gebied, een leider die het liefst beslissingen liet aan militaire commandanten. Die reputatie van een militair lichtgewicht is onterecht en verdient correctie. Nigel Hamilton vond nieuw bronnenmateriaal en interviewde de laatste nog levende stafleden uit de zogeheten Map Room en naaste familieleden van de oud-president. Zijn conclusie: Roosevelt was een militair genie en de ware geallieerde opperbevelhebber.
Life-or-death business
Roosevelt besefte in januari 1943 dat alleen Amerikaanse militaire macht de Duitse Wehrmacht kon verslaan. De Britten waren uitgeput en militair niet in staat noch echt bereid om nazi-Duitsland offensief aan te pakken. Hamilton: ‘Roosevelt knew American armies should first learn the life-or-death business of modern war on the “safe” battlefields of North Africa and Sicily.’
Zijn bevelhebbers adviseerden een vroege invasie in het noorden van Frankrijk. Roosevelt weigerde. Hij wilde de Duitsers niet in de kaart spelen en het verlies van heel de oorlog riskeren in een catastrofe. Amerikaanse generaals verzetten zich eerst tegen de amfibische aanval op Sicilië. Roosevelt hield vol, wetende dat de ervaring waardevol zou blijken voor de invasie van 1944 in het Kanaal.
Hamilton toont aan dat deze strategie leidde tot frictie met de Britse premier Churchill. ‘Churchill moved might and main to stop Roosevelt and sabotage his strategy.’ Twee keer in 1943 trotseerde Churchill Duitse onderzeeërs in de Atlantische Oceaan om Roosevelt in Washington op te zoeken teneinde de Amerikaanse president te overtuigen om alle inspanningen te concentreren op de operaties in het Middellandse Zeegebied en ‘Overlord’ (de D-Day invasie) af te blazen.
Ook Churchill werd aangepakt
Roosevelt dreigde – ‘I shall read him the Riot Act’ – de Britten buiten het onderzoek naar de atoombom te houden indien zij niet vasthielden aan de strategie die in januari 1943 was afgesproken in Casablanca. De onvoorwaardelijke overgave van de As-mogendheden was ook een strategische noodzaak. Niet om Stalin te vriend te houden, zoals later vaak werd gezegd, maar om zijn politieke doelen voor de wereld na de oorlog na te streven. Doelen die Churchill niet alle van harte steunde en soms liever tegenwerkte.
Dit onderzoek richtte zich op FDR in zijn historische rol als militair opperbevelhebber. De deelbiografie is een nieuwe trend in de hedendaagse biografie. Zij richt zich op een gekozen perspectief, periode of thema in het leven van een hoofdpersoon, dat vervolgens wordt uitgediept. Deze deelbiografie richt zich op het beslissende oorlogsjaar 1943 en het militaire leiderschap van FDR. Het was het jaar waarin de geallieerden uit de verdediging raakten en in Europa de aanval inzetten. De focus en diepte van de deelbiografie stellen de deelbiograaf in staat om populaire mythes en al te oppervlakkige bevindingen uit andere studies bij te stellen.
