Trauma als trigger voor verslaving
Psycholoog Nele Gielen die op 29 april 2016 promoveerde aan de Universiteit Maastricht is sinds tien jaar werkzaam bij het onderdeel Verslavingszorg van ggz-instelling Mondriaan. Daar startte zij in 2008 haar promotie-onderzoek. Nele Gielen zag in de dagelijkse praktijk veel verslaafde patiënten die tevens last hadden van de gevolgen van een traumatische gebeurtenis.
Nachtmerries en herbeleving
Een van hen was Jean: een 52-jarige man met een ernstige alcoholverslaving. Jean was er na zes klinische opnames nog steeds niet in geslaagd de alcohol te laten staan. Toen Gielen deze patiënt leerde kennen had hij kort daarvoor voor het eerst in zijn leven verteld dat hij tussen zijn twaalfde en zeventiende seksueel misbruikt was door een bekende. Alcohol hielp hem vervolgens met zijn nachtmerries en forse herbelevingen om te gaan.
Tijdens eerdere behandelingen was Jean niet aan de hand van een gevalideerde vragenlijst bevraagd over mogelijke traumatische ervaringen. Dat is in het geval van een posttraumatische stressstoornis (PTSS) wel nodig om ze boven water te krijgen. Uit Gielens studie komt naar voren dat één op drie verslaafde patiënten die daarvoor onder behandeling is, last heeft van PTSS. Deze wordt vaak onvoldoende gediagnosticeerd en behandeld. Verslavingszorghulpverleners onderschatten hoe vaak dit voorkomt, maar gaan het onderwerp soms ook bewust uit de weg in de veronderstelling dat het oprakelen van het verleden de patiënt niet helpt.
Nele Gielen onderzocht verder hoe de PTSS-klachten en het verslavingsprobleem elkaar beïnvloeden en wat het effect daarvan is op de behandeling. Uit haar studies komt naar voren dat verslaafde patiënten met PTSS meer last hebben van trek in alcohol of drugs en dat zij bovendien niet over de juiste vaardigheden beschikken om met tegenslagen om te gaan.
Hierdoor zijn zij erg kwetsbaar voor terugval en hebben zij een specifieke behandeling nodig. De studies van Gielen benadrukken het belang van het aanbieden van traumabehandeling tijdens de verslavingsbehandeling en niet, zoals voorheen werd geadviseerd, te wachten tot deze patiënten enkele maanden abstinent zijn.
Afdeling Trauma en Verslaving
Naar aanleiding van de eerste onderzoeksresultaten in 2010 gaf Mondriaan Gielen toestemming voor de vorming van een afdeling Trauma en Verslaving. Op deze afdeling krijgen patiënten nieuwe vaardigheden aangeleerd waardoor ze beter met trauma triggers en de stress van alledag om kunnen gaan. Hierna volgt de confrontatiefase waarbij patiënten worden blootgesteld aan hun traumatische herinnering. Dat gebeurt door therapieën als EMDR of exposure therapie. Gelijktijdig aan deze traumabehandeling wordt de patiënt behandeld voor zijn verslaving.
Jean was een van de eerste patiënten die bij Trauma en Verslaving werd behandeld. De therapie verliep succesvol. Hij is nog steeds nuchter en heeft geen last meer van nachtmerries of flashbacks. Nele Gielen schoolde zich verder en is tegenwoordig psychotraumatoloog. Ze zal binnenkort ook als EMDR-practitioner geregistreerd worden. Ze benadrukt het belang om niet alleen binnen de verslavingszorg grondig te screenen op PTSS maar ook bij andere doelgroepen die binnen psychiatrische ziekenhuizen in behandeling zijn. Niet zelden zal men ook bij deze patiënten onderliggende trauma’s en onbehandelde PTSS ontdekken.
