Zorg gebaat bij ervaringsdeskundigheid
Weerman promoveerde deze week cum laude aan de VU op haar onderzoek ‘Ervaringsdeskundige zorg- en dienstverleners. Stigma, verslaving en existentiële transformatie’. In haar proefschrift pleit de Windesheim-docent en onderzoeker voor het wegnemen van de strikte scheiding die er in sociaal werk (SPH) altijd is geweest tussen twee werelden: die van professioneel opgeleid werker óf ervaringsdeskundige.
“Het ging in tegen de beroepscode,” vertelt Weerman aan ScienceGuide. “Het is studenten altijd afgeleerd om in hun werk ook hun eigen verhaal te vertellen. De professionele rol stond niet toe dat je persoonlijke ervaringen onthulde. Je hebt je aan de methode te houden, daar ben je professional voor. Zelfonthulling is iets waar je heel terughoudend in hoort te zijn.”
Ervaringen als bron van kennis
Als docent op Windesheim ontdekte Weerman – die zelf cliëntervaring heeft met verslaving – dat er een toegevoegde waarde is aan het delen van je eigen ervaringen. “De opleiding werd levendiger, studenten waren meer geboeid. Eigen ervaringen zijn toch een bijzondere bron van kennis.” In het vakgebied blijft alleen wel de vraag of hier wel sprake is van toepasbare kennis. Je moet het immers wel conceptueel blijven verantwoorden wat je doet.
Voor Weerman was dat het begin van een zoektocht naar hoe ervaringsdeskundigheid goed kon worden ingepast in zowel het onderwijs als in de cliëntbehandeling. Dat sorteerde effect: SPH Windesheim heeft ervaringskennis enige jaren geleden als volwaardige bron van kennis erkend en kent nu een groep studenten die de eigen cliëntervaringen als bijzondere vorm van kennis uitdraagt in de opleiding en het werkveld. Zij noemen zich professionals met een Plus.
“Ik wilde zorgen dat het steviger in de beroepspraktijk verankerd werd. Ook professionals kunnen ervaringsdeskundig worden Dat kan met na- of bijscholing. Het belangrijkste is dat zelfonthulling niet enkel een coming-out is, maar dat je je eigen ervaringen op een goede manier leert inzetten die ook bijdraagt aan de hulpverlening aan cliënten.”
Omdat Weerman de kennis en ervaring die ze inmiddels met het onderwerp had opgedaan ook een wetenschappelijke basis te geven, besloot ze tot het schrijven van een proefschrift over het onderwerp. Ze ziet het als een levenswerk. “Met mijn proefschrift toon ik aan dat de persoonlijke ervaring een waardevolle kennisbron is. Ik koos in mijn boek voor een narratieve aanpak. Het stigma van verslaving wordt uitgewerkt als positieve bron van kennis en als protest tegen de uitsluiting van mensen die lijden aan een verslaving of andere stoornis die de zelfregie aantast.”
Meer plekken voor ervaringsdeskundigheid
Weerman hoopt dat de kennis uit haar proefschrift zal bijdragen aan het omvormen van het stigma van verslaafde tot geuzenteken van ervaringsdeskundigheid. “Ik hoop dat er over vijf jaar een grote diversiteit aan functies in zorg en welzijn is waarin op een verantwoorde manier gebruik wordt gemaakt van ervaringskennis. Het moet een te onderscheiden rol zijn en gelukkig gaat het al een beetje die kant op.”
Als het aan Weerman ligt zijn we er echter nog lang niet. “Er is nog een wereld te winnen. We kunnen dit nog veel meer ontwikkelen, zodat ervaringsdeskundigen op allerlei verschillende plekken hun bijdrage leveren met hun ervaringen. Of het nu als luis in de pels is in organisaties, als beleidsmaker of als zorgverlener.”
