Maak flexibilisering ook financieel mogelijk
“Het ministerie van OCW spoort hogescholen aan tot flexibilisering van hun deeltijdonderwijs. In de Strategische Agenda Hoger Onderwijs en Onderzoek 2015-2025 wordt gesteld dat het belangrijker is dan ooit om voortdurend nieuwe kennis en vaardigheden te verwerven en bestaande competenties op peil te houden.
In haar beleidsreactie op het Adviesrapport flexibel hoger onderwijs voor volwassenen schreef de minister: “De toekomstige arbeidsmarkt stelt steeds andere en hogere eisen aan onze beroepsbevolking. De noodzaak om continu te investeren in de ontwikkeling van kennis en vaardigheden en bij-, op- en om te scholen naar een ander beroep of hoger opleidingsniveau neemt daarom toe.”
Het huidige flexibiliseringsbesluit bevordert bijscholing niet
In het in april 2016 gepubliceerde ‘besluit experimenten flexibel hoger onderwijs’ worden de twee doelen van een leven lang leren aan elkaar gekoppeld: meer deelname aan post-initieel onderwijs en het verlenen van meer graden (associate degree, bachelor, master). Deelnemers aan hoger onderwijs worden geacht om een graad te behalen. Onderwijsinstellingen ontwerpen programma’s van twee tot zes jaar om studenten in staat te stellen om deze graden te behalen. Deze koppeling bevordert niet dat mensen zich bij- en herscholen.
Leren kan soms sneller
Kort cyclisch hoger onderwijs, gericht op het behalen van een specifieke beroepsbekwaamheid, helpt bij het op peil houden van de kennis en vaardigheden die nodig zijn om in een snel veranderende wereld relevant te blijven.
Mensen die al een HBO of WO opleiding hebben afgerond hebben vooral behoefte aan herscholing (‘ik heb vroeger marktonderzoek gehad, maar dat was voor het big data-tijdperk dus ik wil nu ook wel weten hoe ik het imago van ons bedrijf in de social media kan analyseren’) en bijscholing (‘ik ga nu vanuit een verkoopfunctie naar een inkoopfunctie en wil me bijscholen op het onderwerp inkoop’).
Voor het verbeteren van de arbeidsmarktpositie kan een specifieke bekwaamheid een groot verschil maken. In een half jaar tijd is het mogelijk om beroepsbekwaam te worden op een specifiek onderdeel met behulp van gericht modulair onderwijs. Een half jaar scholing is iets anders dan een opleiding van vier jaar terwijl je wel weer een paar jaar ‘mee kunt’ omdat je over actuele kennis en vaardigheden beschikt die door de markt gevraagd worden.
Certificeren kan ook leiden tot diplomeren
Vanuit de Hogeschool Rotterdam ontwikkelen we ons nieuwe deeltijdonderwijs in de vorm van samenhangende programma’s die bestaan uit ‘stapelbare onderwijseenheden’ van een half jaar (30 EC) waarbinnen specifieke leeruitkomsten worden getoetst. Deze leeruitkomsten vormen een integraal onderdeel van een opleiding die door de NVAO wordt gecontroleerd. Onderwijseenheden worden afgesloten met certificaten.
Door het combineren van de certificaten die behoren tot een bepaalde opleiding kan de student aantonen dat hij voldoet aan de eindtermen van de opleiding. Op deze wijze kan de student alsnog een diploma ontvangen.
De huidige bekostigingssystematiek verhindert flexibilisering
Veel deeltijdstudenten hebben te maken hebben met ‘life events’ (geboorte, mantelzorg, verandering van baan, etc.). Een tijdelijke onderbreking van de studie kan dan wenselijk zijn. Een half jaar combineren van werk en studie is gemakkelijker op te brengen dan vier jaar.
Halfjaarlijkse inschrijving in plaats van jaarlijkse inschrijving vergroot de flexibiliteit voor deeltijd studerenden.
Hier past bij dat een hogeschool ook voor een half jaar bekostigd kan worden. Wanneer een student zich inschrijft per februari in plaats van per september ontvangt een onderwijsinstelling geen geld voor het onderwijs dat deze student volgt. Veel hogescholen zijn dan ook gestopt met het organiseren van de zogenaamde ‘februari-instroom’. Zolang de mogelijkheid van modulaire inschrijving er niet is zal de deelname aan het deeltijdonderwijs gering blijven.
Een kortere inschrijvingsduur verlaagt de financiële drempel voor deelname aan hoger onderwijs
Het volgen van onderwijs kost geld. Financiële drempels belemmeren deelname aan het onderwijs:
- Voor mensen zonder HBO-opleiding
Het volgen van een vierjarige opleiding betekent dat een student ook vier jaar collegegeld betaalt. Uit de ‘profielschets van deelnemers aan korte opleidingen en cursussen’ blijkt dat bij de werkloze en niet-beroepsbevolking de kosten van de opleiding vaak een belemmering tot deelname zijn. Deze groep, met meestal weinig inkomen, betaalt de opleiding het vaakst (deels) zelf en investeert financieel naar verhouding het meest.
- Voor mensen met een diploma voor hoger onderwijs
Wie al een HBO-diploma heeft betaalt meestal instellingscollegegeld (ca. 8000 euro per jaar). Twee of vier jaar instellingscollegegeld is een groot financieel risico voor mensen die werken. Gezinsvorming en het kopen van een huis kunnen in financieel opzicht concurreren met een investering in onderwijs. Ook voor (kleine) bedrijven die de scholing van hun werknemers financieren is vier jaar instellingscollegegeld een hoge investering.
Door de mogelijkheid te bieden van een inschrijving per half jaar verlaagt een opleiding de financiële drempel voor deelname aan het onderwijs. Een half jaar collegegeld is de helft goedkoper dan een jaar collegegeld. Op deze wijze zouden mensen gemakkelijker kunnen investeren in hun ontwikkeling.
Maak flexibilisering van onderwijs ook financieel mogelijk
Bekostigde hogescholen organiseren in aanvulling op private aanbieders maatwerk voor mensen die wel willen leren maar niet de behoefte, de tijd of het geld hebben om een volledige opleiding te volgen. Met de pilots flexibilisering wordt de onderwijscapaciteit voor werkenden verder versterkt.
Doelgroepen die nu nog onvoldoende gebruik maken van het hoger onderwijs krijgen nieuwe mogelijkheden om te participeren in delen van opleidingen die afgerond worden met een certificaat met een stevig civiel effect, waarmee hun arbeidsmarktpositie verbetert. Door innovaties van deeltijdopleidingen in het hoger onderwijs kan de kloof tussen hoger en lager opgeleiden kleiner worden.
Het zou goed zijn wanneer het ministerie van OCW een vergelijkbare innovatiedrang laat zien in de bekostiging van het deeltijdonderwijs door hogescholen te financieren voor onderwijs dat zij verzorgen aan her- en bijscholende deeltijdstudenten die zich in februari inschrijven.”
Robert Bouwhuis werkt aan de ontwikkeling van de nieuwe deeltijdopleidingen binnen het economisch domein van de Hogeschool Rotterdam.
