We etiketteren helaas op afkomst

Nieuws | de redactie
1 september 2016 | “Onderwijs 2032 en onderwijs kopen per module, waarmee in het hoger onderwijs geëxperimenteerd wordt, houden de sociale ongelijkheid in stand.” Voorzitter van Saxion Hogeschool, Wim Boomkamp uit zijn zorgen over de toenemende sociale ongelijkheid in het onderwijs.

Saxion-voorzitter, Wim Boomkamp heeft bij de opening van het Hogeschooljaar zijn zorgen geuit over de toenemende ongelijkheid in het onderwijs. Volgens Boomkamp behoort zijn hogeschool er te zijn voor jongen die door afkomst op achterstand staan.

U leest hier de toespraak van Boomkamp die hij hield bij de opening van het Hogeschooljaar

“In 2012 heeft Saxion met haar strategie een stip op de horizon, 2020, gezet. De kwaliteit van ons onderwijs en onderzoek, ons profiel als University of Applied Sciences en onze focus op Living Technology waren en zijn daarvan de belangrijkste kenmerken. Dit jaar hebben we onze strategie, met dezelfde stip, aangescherpt. We willen in 2020 het verschil maken als het gaat om de thema’s studiesucces, als verbijzondering van de kwaliteit van ons onderwijs, Living Technology in al onze onderwijs- en onderzoeksprogramma’s en onze wendbaarheid als organisatie.

Die wendbaarheid is noodzakelijk door de vele veranderingen die blijvend op ons afkomen. Maar ook in verband met de almaar toenemende tegenstellingen in Nederland, Europa en de rest van de wereld. Tegenstellingen die ontstaan omdat er wantrouwen is in plaats van vertrouwen, ver- en geoordeeld wordt in plaats van gereflecteerd, waardoor de samenleving steeds meer in crisis en verwarring raakt.

Moeilijk wendbaar

Die noodzakelijke wendbaarheid zit vooral in mensen. Tegelijkertijd kunnen we constateren dat het voor ons soms moeilijk is wendbaar te zijn. We vinden het bijvoorbeeld moeilijk om met de snelheid van veranderingen om te gaan, of we vinden het moeilijk om met andere culturele of religieuze opvattingen om te gaan. Omdat wij vanuit Saxion onderkennen dat wendbaarheid refereert aan een houding, en dus ingrijpend is, willen we hier veel aandacht voor vragen. Zodat collega’s samen met het werkveld vormgeven aan onderwijs en onderzoek dat nauw aansluit bij actuele ontwikkelingen in de samenleving en het werkveld. Zodat er bij onze studenten en docenten meer aandacht ontstaat voor persoonlijke groei, kennis van eigen sterke en zwakke punten en een open houding.

Daarom wil ik me in deze inleiding concentreren op diversiteit in de betekenis van een populatie studenten en medewerkers die recht doet aan de samenleving waar Saxion dienstbaar aan is. Een cultuur waarin studenten met docenten en partners uit het werkveld vooral tegen problemen aanlopen rond diversiteit en deze bespreekbaar maken alsmede deze verschillen benutten. En daarmee doel ik op inclusiviteit en dus op persoonsvorming en daarmee op burgerschap. Maar eerst wil ik dit thema plaatsen in de context van onze sociaaleconomische omgeving.

Onvoorspelbare toekomst

Heel veel notities, internetsites, toespraken waarin over economische ontwikkelingen wordt gesproken of trends die een next level of next step laten zien, refereren aan de tijd waarin we leven en de grote veranderingen waar we middenin zitten of die op ons afkomen. Een onvoorspelbare toekomst, de 4e industriele revolutie of digitale revolutie en nog veel meer. Ook vanuit Saxion benadrukken we dit met Living Technology.

Het is echter goed deze dynamiek te relativeren omdat dit type veranderingen van alle tijden zijn. Ik citeer: “Veel mensen worden door de tijd waarin zij leven verbijsterd en in de war gebracht. De veranderingen zijn dan ook zo groot en oude waarden en denkbeelden verdwijnen zo snel, dat velen er geen raad mee weten. Sommigen dromen zich daarom maar terug naar een verleden tijd, waarin alles, naar zij denken althans, veel rustiger was”. Aldus Boerwinkel in 1967 in zijn boek ‘Inclusief denken’.

Antwoorden geven op vragen die onze tijd of min of meer vergelijkbare andere tijden aan ons stellen is heel wat moeilijker dan de analyses die we maken. Dat vraagt om meer dan vindingrijkheid en innovatie. Dat vraagt vooral om een confrontatie met de werkelijkheid waarin wij leven. Of dat nu in de zestiger jaren was of de huidige tijd. Want er is veel meer dan die snel veranderende wereld van toen en nu. Zoals verhoudingen tussen oost en west, noord en zuid, kapitalisme en communisme, de strijd die we aanbinden met oprukkende economieën of de globalisering waardoor verschillen tussen mensen steeds meer bij elkaar komen.

Steeds meer divers

Onze samenleving wordt steeds meer divers met allerlei invloeden van buitenaf en alles dat elkaar beinvloedt. Een samenleving waarin we elkaar steeds vaker afrekenen op grond van cultuur, ras, religie, politieke overtuiging of nationaliteit. Vooroordelend, vaak impliciet. Maar het beperkt zich niet alleen tot dit type verschillen, ook verschillen in seksuele geaardheid of sociale ongelijkheid spelen weer steeds meer op.

Met name sociale ongelijkheid dreigt een steeds groter probleem te worden. We etiketteren helaas nog steeds op grond van afkomst. Een groot deel van het onderwijssysteem is gebaseerd op prestaties en afrekenen. We toetsen al vanaf jonge leeftijd en plakken er al met 10 jaar het etiket vmbo op. Deze etikettering in combinatie met voortdurende onderwijsveranderingen, zoals onderwijs 2032 en onderwijs kopen per module, waarmee in het hoger onderwijs geëxperimenteerd wordt, houden de sociale ongelijkheid in stand.

In dit perspectief wil ik nog eens de emancipatoire agenda van diversiteit van het Hbo belichten. De studentenaantallen zijn sinds de zestiger jaren verdrievoudigd. Het Hbo als emancipatiemotor waardoor steeds meer jongeren uit minder kansrijke milieus de kans kregen om te gaan studeren. En steeds meer, maar nog onvoldoende, jongeren uit allochtone gezinnen in het Hbo gaan studeren. En wat te denken van de doorstroom vanuit het Mbo naar het Hbo, die sterk toegenomen is.

Door afkomst op achterstand

Wij zijn er en behoren er te zijn voor jongeren in de samenleving die door afkomst op achterstand staan, maar wel zeer talentvol zijn. Maar het is niet alleen deze emancipatiefunctie. Ook het aantal internationale studenten neemt toe. Bij Saxion studeren momenteel studenten uit zo’n 80 verschillende landen. En ook daarmee neemt de diversiteit in al z’n facetten toe.

Mijn opvatting is dat we veel meer ontwikkelingsgericht naar verschillen tussen mensen zouden moeten kijken. Omdat het nodig is dat iedereen toegang heeft tot cultureel maatschappelijke uitwisseling. Er zijn geen standaardconcepten- of oplossingen meer. Daarom vraagt een wendbare en vitale organisatie, maar ook een wendbare en vitale samenleving om het benutten van elk talent, hoe verschillend ook. Daarom is het belangrijk dat we de relatie aangaan met al die verschillende talenten en daarmee iedereen onderdeel van je community maken. Ik zou er principieel voor willen kiezen dat ons welzijn niet verkregen kan worden ten koste van de ander of zonder de ander, maar dat het alleen verkregen kan worden als ik de ander de kans geef om tot zijn recht en bestemming te komen. Dat wij als mensen elkaar nodig hebben en onszelf vernielen als we onze medemens te kort doen blijkt wel uit een fabel van

Menenius Agrippa, een invloedrijke Romein (hij vertelde deze fabel aan stakende plebejers die uit Rome waren weggetrokken naar een Heilige Berg in de buurt en die niet van plan waren terug te keren voor de patriciers aan hun billijke eisen zouden hebben voldaan. Menenius, zelf plebejer van afkomst, genoot groot vertrouwen van beide partijen).

Luie maag

Er was een tijd, heel lang geleden, dat het menselijk lichaam nog niet een geheel was, maar de verschillende lichaamsdelen elk een eigen zelfstandig leven, een eigen wil en eigen gedachten hadden. Op een dag spraken de ledematen met elkaar en beklaagden zich bitter over hun lot. Zij werkten de hele dag en waarvoor eigenlijk? Alleen maar om die luie maag van voedsel te voorzien, die zich, midden in het lichaam gezeten, maar liet bedienen en zelf niets deed. Dat moest nu maar eens uit zijn en zij besloten te staken.

De voeten liepen vervolgens niet meer, de handen deden evenmin iets, de mond kauwde niet meer en zo kreeg de maag lekker niets binnen. Maar de staking had nauwelijks een dag geduurd of de ledematen begonnen zich onplezierig te voelen. Toen de maag geen voedsel meer kreeg, kregen ook de ledematen geen vers bloed meer en zij dreigden af te sterven (de plebejers begrepen de fabel en waren tot onderhandelen bereid, zodat er een bevredigende oplossing gevonden werd).

Deze fabel symboliseert een inclusieve benadering. Een benadering die zich richt op het herkennen, erkennen en benutten van verschillen tussen mensen als potentiele bron van talent, rijkdom en kwaliteitsverbetering. De fabel laat zien dat het geen nieuwe benadering is, maar een oude waarheid. Echter in een samenleving waarin jongeren en ouderen er weinig gerust op zijn dat het allemaal wel goed komt, neemt de noodzaak tot inclusief denken toe.

Meer aandacht voor persoonsontwikkeling

Hoe moeten we nu als hogeschool reageren op de toestroom van studenten met verschillende tradities, geloofsovertuigingen, achtergronden, cultureel of sociaal maatschappelijk? Het antwoord hierop is veel meer aandacht besteden aan persoonsontwikkeling, de studenten voorbereiden op goed burgerschap en op kritische, zelfstandige burgers.

Aandacht besteden aan diversiteit, niet omwille van zichzelf, maar omdat het studenten in staat stelt hun horizon te verbreden, verschillende waarden, geloofsovertuigingen en levenswijzen te vergelijken en te contrasteren en er oordelen over te vellen en te beslissen welke beter zouden kunnen zijn en welke slechter. Op die manier kunnen we een dialoog voeren die kan helpen een universeler taal van burgerschap te creëren. Dat vraagt om global engagement.

Absoluut noodzakelijk

Betrokkenheid bij maatschappelijke onderwerpen. Om waarden en geloofsovertuigingen ter discussie stellen, een robuust en open debat over waarden, verschillen, en accepteren dat zo’n debat vaak moeilijk en confronterend zal zijn. Maar absoluut noodzakelijk in een hogeschool en zijn omgeving die open en vernieuwend wil zijn.

Het gaat om ‘samen leven’, samen ‘communities’ zijn. Dat is meer dan de optelsom van individuen met hun steeds grotere verschillen. ‘Samen’ betekent: meelevendheid, saamhorig, respect voor verschillen, bereidheid om elkaar te begrijpen, geen vooringenomenheid/vooroordelen, het goede gesprek in plaats van elkaar veroordelen. Het gaat om rechten en verantwoordelijkheden. Verantwoordelijkheden om die rechten te verduurzamen. Respect vragen is ook respect geven. Wederkerigheid dus.

Voor onze hogeschool met zoveel medewerkers/docenten/onderzoekers en studenten en relaties met het werkveld betekent dat aandacht hebben en betrokken zijn en dus open staan, alert zijn, willen begrijpen, compassie hebben, engagement en toewijding. Als dat ontbreekt dan ontaarden we in ongericht, vlak, nonchalant, blind gedrag en eigen belang.

Maatschappelijke taak

Dat betekent dat we als hogeschool, zowel intern als in samenwerking met het werkveld een gezamenlijke opdracht hebben. Dat we geëngageerd in de samenleving staan. Samen met de stakeholders, de beroepspraktijk. Als gezamenlijke opdracht. Een opdracht die samenhangt met onze verschillende emancipatierollen waarin elk talent, ongeacht ras, sociale klasse of nationaliteit maximaal benut behoort te worden. Als maatschappelijke taak.

Het vergroten van de aandacht voor diversiteit en inclusiviteit van Saxion:

 – vraagt van elke docent/onderzoeker en medewerker maar ook van het werkveld dat zij zich kunnen verplaatsen in de belevingswereld van een studentenpopulatie die steeds diverser wordt;

 – vraagt om een leer- en werkomgeving waarin iedere student met zijn of haar eigen unieke achtergrond zich gewaardeerd, gerespecteerd en uitgedaagd voelt;

– en vraagt dat wij als Hbo samen met het werkveld een leergemeenschap vormen, waarin het niet alleen gaat om de individuele rechten, maar juist om deze af te staan. Dus leren omgaan met mensen met een andere levenshouding dan jijzelf.

Dat past ook bij de uitdaging van de mondiale vraagstukken en veranderingen die zich niet meer aan landsgrenzen houden. Van de invloed van technologie tot klimaatsverandering en energievraagstukken. Vraagstukken die in toenemende mate het politieke landschap en de internationale spanningen bepalen. Onze verantwoordelijkheid daarin nemen betekent, dat wij zowel onze pluriforme studentenpopulatie moeten voorbereiden op internationale en interculturele oplossingen als door middel van onderzoek bijdragen leveren aan oplossingen hiervoor.


«
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief
ScienceGuide is bij wet verplicht je toestemming te vragen voor het gebruik van cookies.
Lees hier over ons cookiebeleid en klik op OK om akkoord te gaan
OK