Lessen voor de jonge journalist

Nieuws | de redactie
22 december 2016 | “Media zijn vooral op zoek naar iets wat ze nog niet hebben.” Joris Luyendijk was te gast op Windesheim in een talkshow van studenten om in gesprek te gaan over de bankencrisis, journalistiek in oorlogsgebied en over zijn eigen opleiding tot journalist. “Ik ben een antropoloog die geïnfiltreerd is in de journalistiek.”

Het was niet het meest opbeurende verhaal dat Joris Luyendijk de Zwolse journalisten in opleiding voorhield. En dat is logisch, want nog altijd is het niet makkelijk om een plekje te veroveren in de journalistiek. De schrijver van ‘Dit kan niet waar zijn’ stelde dat enthousiasme en passie al lang niet meer genoeg zijn om aan de slag te kunnen. “Redacties zoeken naar kwaliteiten die ze nog niet hebben, dat kan in de journalistiek zijn, maar ook visueel of technisch. Je moet iets kunnen wat anderen niet kunnen.”

CNN oplepelen

Daarbij was Luyendijk nogal kritisch op zijn collega’s in de media, zoals hij dat ook al eens was in zijn boek ‘Je hebt het niet van mij maar’ waarin hij de Haagse mores beschreef. “Veel journalisten verschuilen zich achter objectiviteit. Ik heb daar een probleem mee. We hebben politiek teruggebracht tot politici. Het hoogst haalbare is het afscheidsinterview met de premier. Terwijl, ik wil weten waarom dingen in Den Haag gaan zoals ze gaan en wat voor invloed dat op mijn leven.”

Het is een onderzoekende bril die Joris Luyendijk opzet. Niet geheel verrassend gezien zijn achtergrond in de antropologie. “Ik ben veel meer geïnteresseerd in processen dan in incidenten. Als je incidentenjournalistiek bedrijft in het Midden Oosten, sta je eigenlijk op te lepelen wat ze op CNN al hebben gezegd.”

Oorlog is geweldig

Luyendijk ging aan het eind van studie een jaar naar Egypte om de Islam, de mensenrechtenkwesties en wat dat betekent echt van dichtbij te bestuderen. “Je kijkt als het ware naar groepsprocessen buiten de westerse cultuur.” Dat organiseren was niet gemakkelijk, want Joris Luyendijk moest zelf het geld bij elkaar sparen voor zo’n lang verblijf in het buitenland.

Dat was een louterende ervaring. “Ik vind het heel goed als je zoiets zelf moet organiseren. Zulke dingen moeten juist moeite kosten, want dan wied je de slappelingen er tussenuit.” En slappelingen kunnen ze in het Midden Oosten niet gebruiken, zo bleek toen Joris Luyendijk levendig vertelde hoe hij eens in Jeruzalem op enkele tientallen meters een autobom zag afgaan. “En weg was de politieagent.”

“Oorlog is geweldig. Het is een op adrenaline gebaseerde vorm van meditatie,” vertelde Luyendijk de studenten. “Als je in oorlog bent, leef je heel erg in het nu. De lange termijn is niet meer relevant. Dat is beangstigend, maar ook heel erg aantrekkelijk. Het is veel leuker dan de hele dag voor het Witte Huis staan posten.”

Beloond door het systeem

Op het eerste oog een stuk minder aantrekkelijk dan het Midden Oosten is de bancaire sector. Toch is dat waar Joris Luyendijk zich de laatste jaren in onderdompelde. Voorafgaand aan zijn bespiegelingen wordt een fragment uit The Wolf of Wallstreet getoond om de perversiteit van financiële uitspattingen te tonen. “Zo is het dus helemaal niet in Londen. Dat is het punt nu juist. Het zijn allemaal heel gedisciplineerde figuren. Het gekke is alleen dat ze door het systeem beloond worden voor gedrag dat slecht is voor ons.”

Dat leidde uiteindelijk tot de val van Lehman Brothers in 2007 en daarmee een mondiale bankencrisis. “Daar ben ik wel het meest van geschrokken. Dat bleek dat bankiers echt geld gingen inslaan, wapens kopen, hun kinderen preparen voor evacuatie. Hoe kan het dat dit heeft kunnen gebeuren in een democratie en waarom weten we daar zo weinig van af?”

Angst is hardnekkig

Het zijn die verhalen, die processen, die Luyendijk naar boven wil halen. En dat is nodig, zo ziet hij, in een tijd waarin het vertrouwen in de democratie dalende is. “Als we de democratie niet werkend krijgen, dat is echt beangstigend.” En angst, zo leerde hij in het Midden Oosten is hardnekkig. “Dat gaat diep in je DNA zitten.”

Het waren zware lessen voor de aankomend studenten journalistiek in Zwolle en Joris Luyendijk schuwde het daarbij niet zijn collega’s de maat te nemen. Of hij zelf wel eens kritisch was op zijn eigen functioneren als journalist, vroeg één van de aanwezige studenten.

“Bij krant heb je veel meer ruimte onafhankelijker de voors en tegens te bespreken. Toen ik voor het journaal werkte was dat anders,” vertelt Luyendijk verwijzend naar een situatie waarbij hij de meningen in een vluchtelingenkamp in Libanon moest peilen over de verkiezing van Ariël Sharon als premier van Israël. “Het verhaal was toen dat de mensen heel boos waren over die verkiezing, maar ze waren veel bozer over anderen. De werkelijkheid was veel complexer dan op televisie te zien was.”


«
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief
ScienceGuide is bij wet verplicht je toestemming te vragen voor het gebruik van cookies.
Lees hier over ons cookiebeleid en klik op OK om akkoord te gaan
OK