Wees ondeugend en initiatiefrijk
De VSNU organiseerde in het Spoorwegmuseum in Utrecht een middag over de lerarenopleidingen. Wat moet er beter en wat zijn de goede ontwikkelingen? Ook was nadrukkelijk het hbo uitgenodigd. VSNU-voorzitter Karl Dittrich zei tegen ScienceGuide dat hij er niet voor is om de scheiding tussen academische lerarenopleiding en die van het hbo aan te scherpen. “We zullen het toch met elkaar moeten doen.”
Niet meer afhaken
VO-raad voorzitter Paul Rosenmöller was bij het debat voorzichtig positief over de lerarenopleidingen. “Er gaan veel dingen goed op regionaal niveau. Als het gaat om opleiden in de school dan weten universiteiten en hogescholen de vo-scholen in toenemende mate te vinden, dat is winst. Ook wordt er door de hogescholen en universitaire lerarenopleidingen intensief gewerkt aan de begeleiding van startende leraren. Dat is nodig, want de ervaring leert dat als je de eerste drie tot vier jaar doorkomt als leraar, je niet meer afhaakt en in de sector blijft.”
Toch zijn er ook zorgen bij de voorzitter van de VO-raad. “Veel van de huidige eerstegraads docenten gaan de sector verlaten door demografische ontwikkelingen. Daar hebben wij met elkaar een antwoord op te vinden. Dat tegen de achtergrond van het imago van het vak. Laatst sprak ik een leraar die zei dat hij zich op feestjes moet verdedigen dat hij met twee masters leraar in het voortgezet onderwijs is geworden. Dat is de context van de zorgen die wij hebben.”
Gedeelde verantwoordelijkheid
Daarnaast deed Rosenmöller de oproep om van de weg van bevoegd naar bekwaam veel meer een doorlopende leerlijn te maken. “Er moet een gedeelde verantwoordelijkheid komen tussen het opleidende en het afnemende veld, die slag zullen we nog intensiever moeten maken. Nu heb je de initiële opleiding aan de ene kant en de startende leraar aan de andere kant. We moeten er eigenlijk voor zorgen dat de professionalisering bij de start van de initiële opleiding begint en dat moet een doorlopende leerlijn zijn van bevoegd naar bekwaam.”
Ron Bormans, voorzitter van Hogeschool Rotterdam en als bestuurslid van de Vereniging Hogescholen verantwoordelijk voor de lerarenopleidingen hield het publiek een aantal krasse opmerkingen voor. “Nu ik hier voor dit gezelschap sta was ik van plan om de universiteiten eens flink de oren te wassen. Ik doe dat vanuit vriendschap. Ik ben een enorme fan van universiteiten, maar wil jullie toch een aantal dingen meegeven.”
Het stoort Bormans dat door de behoefte aan meer academische leraren er veel mensen in het onderwijs tekort wordt gedaan. “Om te beginnen moeten we in Nederland een realistisch doel hebben. Er wordt heel veel gesproken over academische leraren, met slordige verwijzing naar andere landen. Ik noem Finland maar even niet. Ondertussen heeft dat wel een negatief effect op mijn lerarenopleiding. De tweedegraads leraren die met de metro naar Rotterdam-Zuid gaan en daar op een VMBO-school onder heel moeilijke omstandigheden de boel een beetje bij elkaar proberen te houden, voor het laagste lerarensalaris. Die diskwalificeer je met de oproep om alleen maar meer academische leraren.”
Niet goed genoeg
De voorzitter van de Hogeschool Rotterdam waarschuwde daarom om voorzichtig te zijn met grote ambities op dit punt. “Wat jullie universiteiten doen moet gewoon beter. Als je kijkt naar de recente rapporten van de eerstegraads lerarenopleidingen dan is dat niet goed genoeg. Dus voor je die enorme handschoen oppakt van academisering moet eerst de kwaliteit beter. Je bent alleen maar een geloofwaardige speler als je top presteert. Wij hebben dat ook gezien bij de pabo’s. Daar waren zeven jaar geleden grote problemen, maar nu staan die pabo’s weer als een huis.”
Wim van Saarloos, vicepresident van de KNAW vond dat universiteiten ook kritisch naar zichzelf moeten kijken waar het de lerarenopleidingen betreft. “Ik vind dat de wetenschap wel de hand in eigen boezem mag steken. Ik heb meegemaakt dat aan universiteiten te veel het gevoel is van: ‘je kan altijd nog leraar worden.’ We zijn echt bezig omdat te doorbreken.“
“Daarom wil ik twee concrete opmerkingen maken. Het moeten hebben van twee masters is een probleem bij de lerarenopleiding. Het probleem is dat een bètastudent een master moet volgen in de natuurkunde en dan nog een tweede master voor de lerarenopleiding moet doen. Dat is een barrière en die wordt groter nu meer studenten zich zorgen maken over de studiefinanciering.“
Verleiden voor het onderwijs
De aankomende KNAW-president ziet vervolgens de brede opleidingen als een kansrijk instrument. “Je ziet dat studenten veel meer gericht raken op brede opleidingen en brede bachelors. Daar moeten wij meer op inspelen. Wij zeggen nu als je leraar Duits wilt worden dan moet je ook Duits gestudeerd hebben. Toch zijn er ook hele goede studenten die Germaanse talen en culturen studeren en die best te verleiden zijn voor het onderwijs. Dan krijg je een breder palet aan leraren. De kennis van het Duits is misschien iets minder, maar deze docenten hebben ook extra kwaliteiten voor de school.”
Voorzitter van de VSNU, Karl Dittrich ziet aan de studenten die afkomstig zijn uit het VWO dat er nog veel te verbeteren valt bij de lerarenopleiding. “Het lijkt erop dat er een teruglopend kennisniveau is. Daarnaast is er onvoldoende besef onder nieuwe studenten wat er van ze verwacht wordt op de universiteit. Ook is er een gebrek aan motivatie, in ieder geval onder de jongens. Voor een belangrijk deel is dat onze eigen schuld. Ik heb vaak gezegd dat universiteiten de lerarenopleidingen gedurende decennia hebben verwaarloosd en naar de periferie van de universiteiten hebben verbannen.”
Dedain binnen de universiteit
“Afgelopen jaren is er wel veel gebeurd en er worden zeker stappen voorwaarts gemaakt, maar de opgelopen achterstand en ook het tegengaan van het zekere dedain binnen de universiteit van de lerarenopleiding vergen nog meer tijd en inspanning. Wij hebben er een gezamenlijk belang bij dat het beroep leraar belangrijk is en het grote belang voor de samenleving nog beter onderstreept wordt.”
Feite Hofman, kersvers directeur Hoger Onderwijs op OCW, verving minister Bussemaker. Hij verontschuldigde zich dat hij nog geen speech kon geven. “Ik ben sinds een week directeur hoger onderwijs, dat betekent ook dat het heel ongemakkelijk voelde toen men vroeg of ik de minister zou kunnen vervangen. Dan krijg je een geforceerd verhaal van mij of dat ik een standaard speech ga voorlezen. Ik heb daarom deze hele middag meegemaakt en rondgekeken en ga nu vertellen wat mij opvalt.”
Interessant contrast
Hofman vindt net als de OECD dat er al heel veel goed gaat in het Nederlandse onderwijs en dat dit ook op zijn ministerie nog niet altijd zo ervaren wordt “Vorig jaar ben ik betrokken geweest bij het onderzoek van de OECD en daaruit blijkt dat Nederland toponderwijs heeft. Dat vind ik een interessant contrast met hoe men bij ons binnen OCW en binnen de lerarenopleiding over het vak praten. Ik denk dat het een Nederlandse gewoonte, wij scoren op heel veel lijstjes zo hoog en dat komt misschien omdat we zo kritisch op ons zelf zijn.”
Hofman benadrukte dat lerarenopleiders vooral aan de slag moeten met de plannen die ze hebben. “Ik ben na vanmiddag wel heel erg onder de indruk over de oplossingsrichtingen die ik zie. Variërend van ideeën rondom HRM-beleid en over de flexibiliteit bij instroom en uitstroom van de lerarenopleidingen. Ik zou willen zeggen: ga vooral aan de slag. Soms proefde ik vandaag dat er gedacht werd we moeten het ook landelijk afstemmen met het ministerie. Mijn beeld is dat je met 90% van de voorstellen al aan de slag kan. Ik zou het zonde vinden als wij op elkaar blijven wachten. Wees ondeugend en initiatiefrijk, er is vaak meer mogelijk dan wij elkaar voorhouden.”
Frans van Heest
