‘Academische bommetjes’ bij afscheid UvA-rector
Eerst was het woord aan scheidend Rector Dymph van den Boom, die haar gehoor waarschuwde met een welluidend ‘Fasten your seatbelts!’. De academische bommetjes (dixit Sijbolt Noorda) die Van den Boom poneerde logen er dan ook niet om.
Oud rector Dymph vdBoom legt n serie academische bommetjes: nieuwe curricula nodig, scheiding onderzoek&wijs, loslaten publicatiemonopolie pic.twitter.com/O71Ka1K70K
— Sijbolt Noorda (@SijboltNoorda) January 9, 2017
Zo bepleitte ze dat elke student aan het begin van zijn studie een ‘brede, interdisciplinaire intellectuele horizon’ moet krijgen om ze tot betrokken burgers te maken. De consequentie van dat uitgangspunt is volgens Van den Boom dat wetenschappers datgene moeten onderwijzen wat zo’n nieuw vorm te geven curriculum voorschrijft. “In andere woorden: academici zullen hun gekoesterde privilege – vaak verward met academische vrijheid – op moeten geven dat zij kunnen doceren waar zij zin in hebben.”
Ook stelde de oud-rector de eenheid van onderwijs en onderzoek ter discussie. “Docenten moeten de fundamenten en nieuwste ontwikkelingen in hun vakgebied kennen, maar moeten ze ook zelf actief in cutting-edge onderzoek doen? Er is geen reden om aan te nemen dat men hierdoor beter onderwijs geeft.”
Traditiegetrouw schuwde Van den Boom geen hete hangijzers bij de Dies, zoals selectie aan de poort. Dit zou de noodzaak om de eenheid van onderwijs en onderzoek te verbreken kunnen wegnemen, maar bovenal een oplossing kunnen bieden voor het probleem dat universiteiten “niet in staat zijn het hoger onderwijs te geven wat we voor ogen hebben met het geld dat ervoor ter beschikking wordt gesteld.”
Juist daarom pleitte Van den Boom, in aanwezigheid van minister Jet Bussemaker van Onderwijs, tenslotte ook voor de omarming van IT-onderwijs. Die stelt universiteiten in staat nieuwe manieren van kennisoverdracht en toetsing te introduceren en daarmee het onderwijs effectiever en flexibeler te maken. Tegen de critici die zeggen dat digitaal onderwijs tot afstand tussen de docent en student zorgt zei de scheidend Rector Magnificus: “Als je afstandsonderwijs wilt ervaren moet je maar eens achterin een collegezaal van 500 man gaan zitten.”
Daarna betrad Bussemaker het podium om haar voormalig CvB-collega uit te luiden. Bussemaker ging niet inhoudelijk in op haar afscheidsrede, maar roemde Van den Booms standvastigheid en noemde haar een echte ‘macher’. Als kers op de taart werd Van den Boom tot officier in de orde van Oranje Nassau geridderd. Saillant was dat Bussemaker tijdens de verder Engelstalige ceremonie in het Nederlands sprak, een keuze die ze rechtvaardigde door te stellen dat er een heftig debat woedt over de voertaal op Nederlandse universiteiten en om “controverse in het parlement te voorkomen”.
Voor Karen Maex was de Dies Natalis haar eerste kans om als Rector Magnificus haar prioriteiten uiteen te zetten. Haar beeld over het hoger onderwijs was, net als dat van Van den Boom niet al te positief.
In haar eerste Diesrede vroeg Maex zich af of de universitaire wereld de prominente rol die het nu speelt in de toekomst kan blijven spelen. “Ik denk het niet”, beantwoordde ze die rechtdoorzee.
Andere verhouding tussen onderwijs en onderzoek
Ook Maex wil daarom de verhouding tussen onderwijs en onderzoek wijzigen. “Onderwijs en onderzoek moeten even zwaar worden gewogen”, bepleitte de Rector een nieuw HR-beleid. Overigens niet met het doel om specifiek onderwijzend personeel in het leven te roepen zoals Van den Boom suggereerde. Volgens Maex leren studenten beter wanneer ze onderwijs krijgen van een onderzoeksexpert. “Hoewel internationale rankings met hun focus op onderzoek niet helpen om de verhouding te veranderen, hebben we hier zelf een verantwoordelijkheid te nemen”, besloot Maex.
Ook het universitaire paradigma dat het onderwijs het onderzoek volgt werd door Maex aan de kaak gesteld. “Normaal gesproken leidt een bestaand onderzoeksveld tot een parallelle cursus. Veel studenten kiezen echter voor interdisciplinaire studies, zoals Future Planet Studies. Ik ben ervan overtuigd dat hun keuzes een toekomstige behoefte schetsen. Studenten en succesvolle vakken moeten onderzoekers inspireren om interdisciplinair onderzoek te starten of verder uit te bouwen.”
Dit vergt echter een snel veranderingsvermogen en grote flexibiliteit in beleidswijzigingen. Is de universiteit daartoe in staat?, vroeg Maex zich wederom af. Het antwoord luidde wederom ontkennend en de Rector, die zich persoonlijk tot minister Bussemaker wendde, vroeg om “vertrouwen en vrijheid om de juiste structuur voor de universiteit neer te zetten”.
Er was, kortom, genoeg met minister Bussemaker te bespreken op de receptie.
