Peilingen goed voor politieke betrokkenheid

Nieuws | de redactie
3 februari 2017 | Berichtgeving over peilingen zou leiden tot kuddegedrag. De emoties van kiezers winnen het van hun ratio en de politieke participatie neemt af. Sjoerd Stolwijk vond weinig steun voor deze beweringen.

Integendeel, uit de resultaten van het promotieonderzoek van de communicatiewetenschapper komt naar voren dat het waarschijnlijker is dat berichtgeving over peilingen leidt tot meer interesse en meningsvorming bij kiezers, en dus goed is voor de democratie. Stolwijk verdedigt zijn proefschrift op donderdag 16 februari aan de Universiteit van Amsterdam (UvA). 

Er is veel discussie over de invloed van peilingen in verkiezingstijd. Die invloed zou erg groot zijn, te groot volgens critici. In dit verband wordt vaak het bandwagon effect genoemd. Hiervan is sprake als een positieve peiling – een partij zit volgens de polls in de lift – door mediaberichtgeving over die peiling, wat leidt tot nog meer electorale steun voor een partij.

Stolwijk ging na hoe peilingen de berichtgeving over partijen beïnvloeden, en hoe blootstelling aan zulke berichtgeving invloed heeft op de interesse van kiezers in de campagne, de emoties die ze voelen over partijen, de stemopkomst en de stemkeuze. Hij keek naar de Duitse federale (Bundestag) verkiezingscampagne van 2013 en de Nederlandse campagne voor de Europese verkiezingen van 2014. 

“Ik heb een nieuwe methode gebruikt om het te meten”, vertelt Stolwijk. “We hebben op vier momenten respondenten bevraagd over heel veel aspecten. Onder meer hoe positief of negatief ze over partijen dachten. Daarnaast hebben we gekeken welke media zij volgden en hoe er in die media over partijen in de peilingen is bericht.” 

Overschatting

In algemene zin komt Stolwijk tot de conclusie dat het effect van peilingen een samenspel is tussen politici, peilers, journalisten, campagneteams en kiezers zelf. “Zo reageren media op peilingen in hun selectie en toon van berichtgeving. Ze nemen veranderingen niet klakkeloos over, maar reageren op basis van hun eigen logica. Op die manier geven ze een bepaald beeld door aan de kiezer. Maar kiezers hebben zelf ook invloed, want ook zij interpreteren de peilingen. En campagneteams interpreteren en gebruiken peilingen weer op hun manier.”

Een deel van het effect van peilingen op kiezers wordt volgens Stolwijk veroorzaakt door de emotionele reactie van die kiezer op berichtgeving over peilingen. Kiezers die minder emotie voelen door zulke berichtgeving, worden er ook minder door beïnvloed. 

Het uiteindelijke effect van peilingen op berichtgeving verschilt per partij. “Kleinere partijen worden sowieso genegeerd en grotere partijen worden behandeld naar hun positie in de verkiezingsrace. Daarbij vertalen stijgende peilingen zich niet automatisch in meer en positievere berichtgeving”, licht Stolwijk zijn onderzoek toe. Dat hangt af van de interpretatie die media eraan geven – en dat kan weer door allerlei externe factoren worden beinvloed. “Doorgaans geldt dat het effect van peilingen en de berichtgeving erover overschat worden. Het effect is alleen groot als verschillende factoren op het juiste moment samenkomen en elkaar daardoor gaan versterken.”

Een voorbeeld daarvan is volgens Stolwijk de zetelwinst van de PvdA in 2013, toen Diederik Samson als nieuwe lijsttrekker de partij een comeback gaf. “De PvdA kwam toen van heel ver. Als een partij die al groot is stijgt in de peilingen, is dat geen nieuws. De opkomst van de PvdA in de peilingen was dat destijds wél, met een bandwagon-effect tot gevolg. Maar zoiets is zeer zeker niet de regel”, benadrukt Stolwijk. 

Jongeren stimuleren

In lijn met de bandwagon-hypothese vond Stolwijk dat blootstelling aan verslaggeving over peilingen de interesse en opkomst bij de Europese parlementsverkiezingen in 2014 heeft vergroot. “Peilingen stimuleren de interesse in de campagne. Het leidt tot meer betrokkenheid en meer nadenken, en kiezers gaan op zoek naar extra informatie om hun stemkeuze te verbeteren. Een positief effect dus, dat ik ook vond onder jongeren.”

De opkomst van jongeren bij verkiezingen is laag en ze geven vaak aan zich niet capabel te achten om hun stem uit te brengen, omdat ze er te weinig vanaf weten. Volgens Stolwijk kan nieuws over peilingen hieraan een positieve bijdrage leveren. “Berichtgeving over peilingen kunnen voor jongeren een opstap zijn om meer informatie tot zich te nemen, want peilingen zijn relatief eenvoudig te begrijpen en je raakt er door betrokken bij het proces. Op die manier zouden we meer jongeren naar de stembus kunnen krijgen.” 

Over de discussie die er is over de kwaliteit van peilingen en de manier waarop media elke zetelverschuiving duiden is Stolwijk dan ook genuanceerd. “Het goede effect is dat het schrijven over peilingen dus interesse opwekt. Het gaat er niet zozeer om óf er over peilingen wordt geschreven, maar meer om wat de inhoud van het verhaal is en wat dat betreft is het hier zeker geen Amerika. Vanwege het slechte imago van peilingen wordt er hier over het algemeen kritisch over bericht. En het effect op stemvoorkeuren is dus ook veel kleiner dan verondersteld.” 

 


«
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief
ScienceGuide is bij wet verplicht je toestemming te vragen voor het gebruik van cookies.
Lees hier over ons cookiebeleid en klik op OK om akkoord te gaan
OK