Politiek dubbelzinnig over kennisinvesteringen
Naar Amerikaans model heeft de Nationale Wetenschapsagenda ook een ScienceDebate georganiseerd. Tijdens de presidentsverkiezingen in de VS krijgen de kandidaten de gelegenheid om op een website vragen vanuit de samenleving en de wetenschap te beantwoorden. Ook Donald Trump en Hillary Clinton hebben deze editie uitgebreid gereageerd op de vragen onder andere over klimaat, gezondheid en technologie. Dit wordt gedaan omdat deze onderwerpen vaak worden ondergesneeuwd tijdens de verkiezingscampagne.
Korte antwoorden
Nederland heeft nu ook een ScienceDebate. De opzet lijkt overigens een andere dan in de VS. De vragen die gesteld worden aan politieke partijen zijn geen vragen over wetenschap, maar de vragen van de NWA gaan louter over wetenschapsbeleid.
Op korte termijn zal vanuit verschillende disciplines binnen de wetenschap input worden gegeven op deze stellingen en op de weergegeven politieke standpunten. De partijen die de stellingen beantwoord hebben zijn het CDA, CU, D66, PvdA, PvdD, SGP en de SP. ScienceGuide zette de opvallendste en vaak korte antwoorden op een rij.
De eerste stelling luidt als volgt: “Het huidige hoger onderwijssysteem is te sterk disciplinair georiënteerd en zou moeten worden omgevormd naar een interdisciplinaire benadering van onderwijs, onderzoek en innovatie.”
De ChristenUnie is tegen deze stelling en waarschuwt voor modegrillen. “Sterke disciplines zijn nodig voor goed interdisciplinair werk. Niet meegaan met modegrillen.” De SGP is voor deze stelling maar blijft dicht bij de ChristenUnie op dit punt. “Prima om zoveel mogelijk in te zetten op interdisciplinariteit, maar daarvoor blijven sterke disciplines de onmisbare basis. De SGP heeft dus geen behoefte aan een volledige omvorming.”
Onderzoek in hbo moet plek nog vinden
De volgende stelling gaat over het hbo. “Praktijkgericht onderzoek op hogescholen is een noodzakelijke aanvulling op universitair onderzoek.” De SP is de enige partij die daar tegen is. De uitleg waarom is als volgt: “Wetenschappelijk onderzoek (dus ook praktijkgericht) moet hoofdzakelijk door universiteiten worden aangeboden. Hogescholen dienen zich te richten op Hoger Beroepsonderwijs.” Het CDA benadrukt dat praktijkgericht onderzoek: “heel belangrijk is voor het bedrijfsleven, waaronder het mkb.” De CU benadrukt dat het praktijkgericht onderzoek, “van een heel ander karakter is en moet nog wel echt van de grond komen en zijn plekje vinden.”
De derde stelling luidt: “Investeren in onderzoek en innovatie moet één van de top 5 prioriteiten zijn bij de kabinetsformatie. Zonder extra majeure investeringen in onderzoek en innovatie raakt de Nederlandse kenniseconomie en internationale concurrentiepositie in het slop.”
Vrij en onafhankelijk onderzoek
De SP en de SGP vinden dat dit niet een topprioriteit hoeft te zijn. De uitleg waarom is bij beide partijen niet geheel duidelijk en lijkt zeker bij de SP niet in overeenstemming met de standpuntbepaling. “Investeren in wetenschappelijk onderzoek is van groot belang vanwege de maatschappelijke betekenis. De grootste ontdekkingen komen voort uit vrij en onafhankelijk onderzoek.”
De SGP lijkt er ook een dubbele standaard op na te houden met hun antwoord op deze stelling. “Het nieuwe kabinet zou vooral maximaal moeten inzetten op een slimmer en slanker systeem. De SGP zoekt het allereerst in extra geld.” De CU is ook voor deze stelling en komt met een bijna filosofische uitleg waarom: “Kennis is de enige grondstof die nooit opraakt.”
Een andere stelling gaat over private investeringen. “Extra publieke investeringen in onderzoek en innovatie moeten zodanig worden vormgegeven dat ze een hefboom vormen voor extra private investeringen.” De SP is voor deze stelling, maar de uitleg waarom lijkt daar niet mee in overeenstemming. “De overheid dient te voorzien in een ruimhartige financiering van de (vrije) wetenschap. Bedrijven dienen te investeren in hun eigen Research & Development.”
Hartstochtelijk voorstander
De PvdD is ook tegen deze stelling en waarschuwt voor vermenging van publiek en privaat geld. “Dit soort vermenging van publieke en private gelden komt er in de praktijk op neer dat publiek geld wordt gebruikt om private doelen na te streven. De Partij voor de Dieren is dan ook hartstochtelijk voorstander van meer publieke investeringen in fundamenteel onderzoek.”
De vijfde stelling leidt tot veel eensgezindheid, behalve de PvdA is voor de stelling: “Maatschappelijke impact van onderzoek moet net zo zwaar meewegen bij beoordelingen van onderzoekers als wetenschappelijke kwaliteit. Volgens de Sociaal democraten zijn zij hiervoor “Omdat we oog moeten hebben voor maatschappelijk rendement van onderzoek dat is van waarde, verder kijken dan economisch nut.”
Voldoende ruimte blijven
D66 legt uitgebreider uit waarom zij tegen deze stelling zijn. “Natuurlijk is het goed als er gekeken wordt naar de maatschappelijke impact van onderzoek. Maar bij veel fundamenteel onderzoek is de maatschappelijke impact überhaupt nog niet vast te stellen. Ook voor dat ongerichte fundamentele onderzoek moet voldoende ruimte blijven.”
Volledige eensgezindheid is er op het punt van fundamenteel onderzoek iedereen is voor de stelling: “Er moet meer financiering komen voor onderzoek dat niet bij voorbaat gebonden is aan specifieke thema’s (vrij en ongebonden onderzoek). De partij van Alexander Pechtold zegt: “D66 wil dat er 1 miljard extra wordt geïnvesteerd in onderzoek en innovatie. De helft daarvan moet gaan naar vrij en ongebonden onderzoek. Daar vinden we immers de doorbraken die over 10 of 20 jaar tot concrete innovaties leiden.” CU houdt het kort: “Vrije ruimte is cruciaal.” Evenals het CDA: “Dat moeten we stimuleren, maar uiteindelijk is het aan de instellingen zelf om te kiezen.”
De PvdD komt hier met een wat uitgebreidere reactie: “Weer geldt hier dat onderzoek dat gebonden is aan specifieke thema’s meestal onderzoek is naar de problemen van gisteren of vandaag, niet die van morgen. Om die reden is de Partij voor de Dieren voorstander van een verschuiving van middelen naar vrij en ongebonden onderzoek.”
Sociale wetenschap moet zich richten op werkelijkheid
Een andere stelling gaat over beleidoverschrijdend onderzoek. “Wetenschaps- en innovatiebeleid moet niet los staan van al het andere beleid. Als er bijvoorbeeld beleid wordt ontwikkeld en uitgevoerd over integratie van vluchtelingen, moet dat onderbouwd worden door onderzoek hiernaar.” SP en PvdD zijn tegen deze stelling. De CU gebruikt deze stelling vooral om de sociale wetenschappen op te porren. “Met name sociale wetenschappen zouden veel meer moeten worden gericht op de praktijk en de werkelijkheid,“ zo luidt de uitleg op deze stelling.
Ook is er een stelling over de Wetenschapsagenda zelf. “De Nationale Wetenschapsagenda is hét instrument om de krachten binnen het Nederlandse bestel voor onderzoek en innovatie te bundelen.” PvdD en de CU zijn hier tegen. Waarom wordt niet helemaal duidelijk uit het antwoord van de CU: “De NWA is een mooie verzameling onderwerpen.”
Gedomineerd door commerciële belangen
De PvdD is inhoudelijker in hun reactie waarom zij de NWA afwijzen. “De Nationale Wetenschapsagenda is een gelegenheidscoalitie die vooral de heersende belangen dient, achterhaalde vragen stelt en veel te veel wordt gedomineerd door commerciële belangen. De Partij voor de Dieren zou de NWA liefst zo snel mogelijk beëindigen.”
De reactie van de PvdA op de stelling over de NWA is als volgt: “uiteraard.” D66 wil door met de NWA maar dan wel met extra geld. “De NWA is een belangrijke manier om wetenschappers, bedrijven en overheden te verbinden en samen de Nederlandse wetenschap op wereldniveau te houden. Hiervoor moet echter wel meer geld vrijgemaakt worden, anders blijft het bij een mooi plan.”
Topsectoren op de helling
De SGP vindt dat de NWA gebruikt kan worden omdat dan met andere beleidsinitiatieven gestopt kan worden. “Het moet wel een hulpmiddel blijven en mag geen keurslijf worden. Ook de wetenschapsagenda heeft beperkingen. De winst zou vooral moeten zijn dat de prestatieafspraken en topsectoren op de helling gaan.”
De NWA is in de politieke discussie de afgelopen periode het synoniem geworden voor wel of niet een miljard extra investeren in onderzoek en innovatie. Daar gaat dan ook de laatste stelling over. “Nederland moet de publieke uitgaven voor onderzoek en innovatie verhogen met 1 miljard euro structureel per jaar.”
Hier zijn drie partijen voor, namelijk de CU, SP en D66. D66 zegt: “Onderzoek en innovatie is essentieel voor banen en groei in welvaart en welzijn. D66 wil 1 miljard extra investeren, zodat we oplossingen kunnen vinden voor maatschappelijke uitdagingen als klimaatverandering, zorg, digitalisering en grondstoffenschaarste.”
De SP steunt ook dit pleidooi. “Investeren in onafhankelijke wetenschap is van groot belang om onderzoekers te bevrijden van externe partijen. De hoge werkdruk onder wetenschappers moet aangepakt worden, evenals het grote aantal tijdelijke contracten. Ontketen het onderzoek!”
Extra miljarden in veiligheid
Het CDA is niet tegen extra investeringen maar niet voor 1 miljard. “Wij kiezen voor een extra investering van 200 miljoen.” GL investeert ook maar komt ook niet tot de gewenste 1 miljard. “GroenLinks verhoogt de uitgaven aan onderzoek en innovatie met 400 miljoen. Daarnaast verschuiven we geld voor onderzoek van de tweede naar de eerste geldstroom en geld voor innovatie van grote bedrijven naar midden- en kleinbedrijf en van topsectoren naar groene innovatie.”
De SGP lijkt niets te willen investeren, omdat de Staatkundig Gereformeerden een andere prioriteit heeft. “Voor de SGP hebben extra miljarden in veiligheid prioriteit. Een extra miljard voor onderzoek en innovatie is niet beschikbaar. Laten we eerst de bestaande middelen beter benutten door beter toewijzen.”
De VVD heeft nog niet gereageerd, maar de antwoorden worden volgende week verwacht.
