Echt anders naar de toekomst kijken
“Als we beslissingen maken over wat we in de toekomst moeten doen, baseren we dat op aannames,” vertelt Loes Damhof aan ScienceGuide. “Bij Futures Literacy leren we de studenten om dat veel meer los te laten.” Futures literacy is het vakgebied dat op basis van collectieve kennis voorspellingen probeert te doen over de toekomst aan de hand van een aantal aannames. “Het gaat er om dat je de complexiteit en de onzekerheid van de toekomst omarmt.”
Tussen hoop en voorspelling
Damhof kwam op het idee om iets met Futures Literacy te doen toen zij in 2016 sprak met Kacper Nosarzweski, een Foresight–specialist (een specialist op het gebied van voorspellingen) uit Polen die op de Dag van de Excellentie sprak. “UNESCO heeft een departement Foresight. Zij maken gebruik van scenario-denken om juist het heden te innoveren.”
“Normaal gesproken wordt er bij scenario-denken vooruit gepland, ergens naar toe gewerkt, maar in het Futures Literacy Lab gebruiken ze dat om anders naar het nu te kijken. Geen planning, maar een andere manier van denken dus. Interessant vond ik het experiment waarbij honours werd gevraagd te voorspellen hoe het onderwijs er in 2050 zou uit zien én hoe zij hoopten dat het er in 2050 uit zou zien. Daar zat echt een enorm verschil tussen.”
Toen Loes Damhof werd genomineerd voor het Docentschap van het Jaar wist ze meteen “als ik nu win ga ik het hier aan besteden.” Damhof won de Comenius-beurs en dus ging zij op bezoek bij UNESCO in Parijs om te kijken of ze samen een onderzoeksproject konden gaan opzetten rond het thema Futures Literacy.
Dat plan kwam er. “Uiteindelijk zijn we met een groep van tweeëntwintig studenten van vier verschillende hbo-masters aan de slag gegaan,” vertelt Damhof. “We wilden een intensieve cursus van twee weken, want op die manier konden we het ook inpassen in de curricula van alle verschillende opleidingen. Deze studenten zouden change agents worden, een nieuwe pijler binnen ons Master-onderwijs.”
Rimpels maken
De studenten werden in het traject allereerst getraind in futures literacy. Damhof: “Wij als docenten hebben training gehad in Parijs en een eerst kleine tweedaagse pilot kunnen draaien in Milaan. Dat had als doel dat we ook leren andere mensen meekrijgen in deze denkvorm. Dat is ook wat we willen bereiken bij de studenten. Het moet een soort rimpeleffect worden dat uiteindelijk doorwerkt in de Hanzehogeschool.”
“Als mensen bij de gemeente plannen voor de toekomst maken, in strategische agenda’s bijvoorbeeld, strekt dat meestal niet verder dan een jaar of vijf,” zegt Damhof. “Dat komt omdat er altijd gewerkt wordt op basis van wat men al weet. De uitdaging is echter om echt studenten hun verbeeldingskracht te laten gebruiken. Ze moeten dus accepteren dat er een grote mate van onzekerheid is. Dat is echt een andere manier van denken.”
Afgelopen vrijdag werd het Futures Literacy Knowlabs afgesloten met een sessie waar de masterstudenten samen met OCW, docenten, studenten en professionals. In deze nieuwe vorm gingen nadenken over de toekomst van het onderwijs. “Het probleem is dat innovatieprocessen vaak worden gedaan met mensen die altijd al bij elkaar zitten. Het is juist de uitdaging om daar uit te breken, dat is wat we onze studenten proberen mee te geven en wat we OCW ook willen laten zien.”
Damhof vertelt hoe Riel Miller van UNESCO ooit aan haar schetste wat die onzekerheid die bepalend is bij Futures Literacy precies inhoudt. “Stel je een wereld voor waar je mensen die analfabeet zijn, leert lezen en schrijven. Als je daar vooruitgang boekt, zie je dat iedereen dat op zijn eigen manier doet. Iedereen ontwikkelt skills op een andere manier. Het gaat er om dat je niet kan voorspellen hoe dat proces gaat. Durf je dat te omarmen?”
