Frank Futselaar, de wandelende almanak

Begin april stelde Frank Futselaar zijn eerste Kamervragen over het rigide incassobeleid van DUO. Inmiddels zijn we bijna twee maanden verder en vindt het nieuwe SP-Kamerlid zijn weg in Den Haag. “In de lokale politiek leer je wel dossiers lezen en debatteren, maar dit is echt een andere league. Ik speelde amateurvoetbal en sta nu in de basis van de eredivisie”, zegt Futselaar daar over tegen NRC.

Den Haag is niet het startpunt geweest van de politieke loopbaan van Futselaar. Hij was vanaf 2010 lid van de Zwolse gemeenteraad en vanaf 2011 Statenlid in Overijssel. Als fractiemedewerker leerde hij in 2004 bovendien het Europees Parlement kennen, nadat hij zich kandideerde als parlementariër en op plek vijf van de kandidatenlijst belandde.

Een generalist

Vier jaar lang was hij in Brussel de assistent van de Europarlementarier Kartika Liotard. Hij hield zich in die tijd met een breed scala aan dossiers bezig, maar de hoofdmoot vormden de thema’s landbouw en natuur. In 2008 keerde hij Brussel de rug toe. Volgens Futselaar omdat hij dacht dat als hij nog vijf jaar voor de SP zou werken hij nergens anders meer zou gaan werken, zo vertelde hij aan ThePostOnline. Futselaar ging aan de slag als docent politiek bij de Academie voor Creatieve Technologie van Saxion.

De politiek bleef echter nooit ver weg, want Futselaar mocht dan wel docent zijn, in de gemeente Zwolle en de provincie deed de SP’er wel van zich spreken. In 2014 wordt hij zelfs fractievoorzitter van de SP in Zwolle. Of het nu cultuur, infrastructuur of de agrarische sector is, Futselaar buigt zich telkens weer over andere portefeuilles. “Ik ben een generalist, dus complementair aan de rest”, zegt hij daar zelf over.

Nu gaat hij dus aan de slag op de portefeuille die jarenlang met verve vervuld werd door Jasper van Dijk. Van Dijk kent Futselaar nog uit Brussel, want ook hij was van 2004 tot 2006 werkzaam bij de SP-fractie in het Europarlement. “Frank en ik gaan zelfs al verder terug,” vertelt Van Dijk. “Toen ik rond 2003 fractiemedewerker was van Fenna Vergeer in de Tweede Kamer hadden we al een werkgroep over onderwijs. Daar zat Frank als SP-lid ook in.”

In Brussel waren Jasper van Dijk en Frank Futselaar beleidsmedewerker van de twee parlementariërs die de SP toen had. “Als onderdeel van het roemruchte Verenigd Links waren we daar vooral bezig met nadenken over wat we aan moesten met Europa”, herinnert Van Dijk zich. “We zijn als SP natuurlijk wel voor Europese samenwerking, maar het is wel zo dat de macht van Brussel is doorgeslagen.”

Kritische blik op onderwijsbeleid

In het Europarlement hield Futselaar zich onder meer bezig met landbouwbeleid en milieu. Een onderwerp dat hij ook in Den Haag in zijn portefeuille krijgt. Met hoger onderwijs en onderzoek komt daar dus een ‘nieuw’ onderwerp bij, maar Futselaar is bepaald geen onbeschreven blad als het op hoger onderwijs aankomt. Van 1999 tot 2000 was de SP’er penningmeester bij de Groninger Studentenbond, een lidbond van de LSVb, en in de jaren die daarop volgden schreef hij regelmatig zijn frustraties over het onderwijsbeleid van het eerste kabinet-Balkenende van zich af in GSb-studentenblad Nait Soez’n.

Zo windt Futselaar zich er bij de presentatie van het regeerakkoord van het kabinet Balkenende-I over op dat hoger onderwijs zo laag op de agenda lijkt te staan. “Minder belangrijk bijvoorbeeld dan de privatisering van Schiphol waarvoor een hele alinea is uitgetrokken. Minder belangrijk kennelijk, dan integratie waar zowaar anderhalve pagina is uitgetrokken. De noodkreten die al jaren van alle kanten uit het hoger onderwijs komen zijn kennelijk nog niet doorgedrongen op het Binnenhof.” Futselaar spreekt zelfs van een dreigende periode van hongersnood “na de magere jaren onder Deetman, Ritzen en Hermans.”

De Groninger Studentenbond kent van oorsprong sterke banden met de Communistische Partij Nederland (CPN) maar rond 2000 is het beeld en stuk meer divers. Een bestuurslid van de GSb in diezelfde jaren stelt dat het in die jaren vooral ging om het belang van de student en dat partijpolitiek een minder grote rol speelde. Zelf zag Futselaar – die in 2000 zelf voor de SP koos – vooral GroenLinks dominant zijn.

Hart voor toegankelijk hoger onderwijs

Eén van zijn bestuursgenoten bij de GSB was Linda Voortman die namens GroenLinks al zeven jaar in de Tweede Kamer zit. “Onze politieke interesse begon op een gegeven moment wel een rol te spelen”, herinnert Linda Voortman zich al merkte zij in het bestuursjaar geen grote verschillen van mening op.

“De GSb begon in 2000 met een eigen fractie – het Vooruitstrevend Overleg Studenten – mee te doen aan de universiteitsraad. Wij stonden allebei op de lijst, Frank hoger dan ik, maar omdat hij op een gegeven moment in Schotland ging studeren ben ik in de raad gekomen. Vanuit de universiteitsraad ben ik vervolgens voor GroenLinks in de Groningse gemeenteraad gekomen. Misschien was het dus wel heel anders gelopen als Frank toen niet in het buitenland was gaan studeren”, lacht Voortman.

Voor Futselaar was een studieperiode in Schotland een tijdelijke onderbreking van zijn werkzaamheden bij de GSb, maar ook in de jaren nadien bleef hij zich nadrukkelijk uitspreken tegen het beleid van de Balkenende-kabinetten. Die kritieken laten onder meer zien dat Futselaar zich de toegankelijkheid van het hoger onderwijs voor kwetsbare groepen altijd heeft aangetrokken.

Zo was hij in 2004 kritisch op de plannen van toenmalig staatsecretaris op OCW Annette Nijs om het collegegeld te verhogen en honoursonderwijs te introduceren. “Door deze maatregelen dreigt een tweedeling in het hoger onderwijs. De kwalitatief goede opleidingen met veel contacturen en kleine groepen worden voorbehouden aan studenten die geniaal of rijk zijn. Voor de minder briljante of kapitaalkrachtige studenten blijft alleen nog grootschalig massaonderwijs over.”

Hoewel Futselaar – afkomstig uit een onderwijzersgezin – zelf geschiedenis aan de Rijksuniversiteit Groningen studeerde, had hij al tijdens zijn studie ook oog voor het mbo en hbo. Zo hekelde hij in 2003 de plannen van Balkenende-II om ook in het mbo een prestatiebeurs in te voeren aangezien dit “eerder studenten zal afschrikken dan motiveren om verder te studeren.”

Ook de lectoraten in het hbo die in diezelfde periode langzaam op aan het komen zijn, kunnen aanvankelijk op weinig sympathie rekenen van Futselaar. “Een omstreden en prijzige poging van hogescholen om zich voor te doen als universiteit”, zo kenschetst Futselaar de eerste pogingen tot onderzoek in het hbo.

Betrokken docent

Toch is het hbo na zijn eerste politieke stappen in 2010 wel de plek waar Frank Futselaar zijn onderwijsloopbaan van start gaat. Met zijn ervaring in het Europees Parlement en een plek in de gemeenteraad lijkt het docentschap bij Saxion de Zwollenaar op het lijf geschreven. “Frank had dan wel geen ervaring als docent, maar hij komt wel echt uit een onderwijsgezin. Dat hart voor het onderwijs zit er wel echt in”, ziet Janneke de Graaff die als opleidingsmanager samenwerkte met Futselaar.

Bij Saxion kan Futselaar het toch ook niet laten zich met de inhoudelijke gang van zaken te bemoeien en dus neemt hij plaats in de opleidingscommissie. “Hij heeft altijd oog voor het studentbelang,” zegt De Graaf. “Hij was heel erg bezig met de kwaliteit van het onderwijs en de betrokkenheid van docenten daarbij. Hij wilde dat alle studenten de juiste aandacht kregen.”

Hoewel Futselaar zijn docentschap combineert met de Zwolse politiek, staat hij zich er op de hogeschool niet op voor dat hij van de SP is. “Veel studenten hadden tot vlak voor de Tweede Kamerverkiezingen geen idee dat Frank zo actief bij de SP was. Hij maakte er wel eens grapjes over, maar hij was geen missionaris. Hij ging studenten niet vertellen was ze moesten doen, maar probeerde vooral politiek bewustzijn te creëren”, herinnert De Graaff zich.

Een wandelende almanak

Als de SP in 2016 aan Futselaar vraagt of hij op de kandidatenlijst voor de Tweede Kamer wil, toont hij zich een loyaal partijlid. Zowel Janneke de Graaff als Franka Hummels herkennen die loyaliteit. “Hij is absoluut niet dogmatisch. Dat is misschien niet wat veel mensen bij de SP verwachten, maar het is echt zo”, zegt Hummels. “Als je ziet hoe lang hij bij de SP rondloopt, en hoeveel verschillende functies hij daar heeft bekleedt, zie je wel hoe ontzettend loyaal hij is.”

Hummels verwacht dat Frank Futselaar in Den Haag zich vooral zal richten op wat hij echt voor studenten en het hoger onderwijs kan beteken. “Frank is iemand die echt het veld overziet en niet achter de hypes van het moment aanloopt. Ik denk dat hij te nuchter is voor grote vergezichten, maar zich zal richten op concrete oplossingen.”

Tjitske Siderius die de afgelopen jaren Kamerlid was en zich bij vlagen verwonderde over de gejaagdheid en politieke spelletjes in Den Haag ziet ook de ‘onverstoorbaarheid’ van Futselaar. De twee kennen elkaar goed uit de Zwolse gemeentepolitiek. Het thema hoger onderwijs is hem ook volgens Siderius op het lijf geschreven. “In onze vriendengroep noemen we hem weleens gekscherend de wandelende almanak, omdat hij altijd bezig is nieuwe kennis te vergaren en verbanden te leggen. Dat zal hem zeker helpen in de gesprekken met mensen uit het hoger onderwijs.”

Door Tim Cardol