Gamma’s moeten nu achter aansluiten
Vorige week kwam minister Bussemaker met een aantal alternatieven voor de bekostiging van het hoger onderwijs. Zij was vorig jaar door een Kamermotie aangespoord om deze verkenning te maken, omdat een aantal technische universiteiten een numerus fixus had moeten instellen vanwege capaciteitsproblemen.
De TU’s stelden dat zij met de huidige bekostiging niet meer voldoende kwaliteit konden leveren en daarom overgingen op een fixus. Deze alternatieven voor de bekostiging kijken ook naar de tekorten waar de technische universiteiten mee zeggen te kampen. Het is voor de VVD en de ChristenUnie een doorn in het oog dat de gammawetenschappen er de afgelopen jaren veel meer geld bij hebben gekregen en er juist gekort is op het bèta-onderzoek.
De huidige bekostiging van het onderzoek wordt grotendeels gevolgd door de studentenaantallen. Dit heeft ervoor gezorgd dat de rijksbijdragen vanuit de eerste geldstroom voor onderzoek voor de gammawetenschappen de afgelopen jaren met 23% steeg terwijl dit voor de alfa en bètawetenschappen afnam met respectievelijk 4% en 6%.
Hoeveel psychologen willen we nog opleiden?
Volgens Eppo Bruins geven deze cijfers aan dat de huidige bekostiging nodig tegen het licht moet worden gehouden. “Ik denk dat wij als Nederland serieus de vraag moeten stellen: hoeveel sociologen en psychologen willen wij nog opleiden? Wat voor land willen wij zijn? Ik denk dat wij veel meer baat hebben bij mensen die slimme producten kunnen maken, in plaats van dat wij mensen maar op de bank bij de psycholoog leggen.”
Als er in de toekomst meer geld komt voor wetenschap dan moet dat anders worden verdeeld, volgens Bruins. “In de afgelopen twintig jaar hebben wij maar altijd voor de verdelende rechtvaardigheid gekozen, maar wanneer we weer kunnen investeren moeten we de vraag stellen: wat is belangrijk voor dit land? Je moet daarom investeren in bèta- en techniek en je moet investeren in alfawetenschappen, want dat maakt ons tot een beschaafd land, maar gamma is nu wel genoeg geweest.”
Universiteiten en minister falen
Pieter Duisenberg ziet bij de problematiek van bekostiging een korte en een lange termijn problematiek. “Ik mis de korte termijn urgentie. Er is nu een numerus fixus op techniekstudies en dat is te belachelijk voor woorden. Er kunnen allemaal redenen zijn en men kan allemaal naar elkaar wijzen, maar uiteindelijk faalt de combinatie van minister en universiteiten om dit echt op te lossen. Dat lijkt mij de eer te na van zowel de minister als de universiteiten.”
Het liberale Kamerlid is verbaasd dat de suggestie die hij in Kamervragen deed om deze fixus op te heffen terzijde werd geschoven. “In Kamervragen die ik heb gesteld met het CDA wordt een oplossing aangedragen. Werkgevers en studenten hebben een plan om met cofinanciering vanuit het bedrijfsleven het probleem wel op te lossen. Daar wordt in de antwoorden met geen woord over gerept. Daar kan ik dus niet bij. Als je met 0,0 oplossingen komt voor dit urgente probleem en er wordt een oplossing aangedragen die in 2018 kan werken. Dat je daar dan niet eens op ingaat, dat vind ik bij de wilde beesten af.”
Niet naar gekeken
Daarnaast moet er ook een lange termijn oplossing komen voor het probleem van bekostiging volgens de VVD en de scenario’s die OCW heeft gemaakt zijn volgens Duisenberg nog te beperkt. “Deze eerste aanzet zou een vervolg moeten krijgen. Je moet ook van buiten naar binnen kijken. Ik mis het internationale perspectief: hoe wordt er in het buitenland het geld verdeeld voor de wetenschap? Daar heeft men in deze analyse niet naar gekeken. Er wordt nu heel erg gekeken naar bekostiging zoals die nu is en de vraag gesteld: ‘wat gebeurt er als je aan de huidige knoppen gaat draaien?’ Men moet deze scenario’s gaan uitwerken en kijken wat betekent dit voor het bestel en wat de consequenties zijn voor individuele instellingen.”
Het verbaasde Duisenberg dan ook dat er in de scenario’s van OCW niet naar het recente rapport van het Rathenau instituut wordt verwezen waaruit volgens het VVD-Kamerlid blijkt dat de gammawetenschappen oververtegenwoordigd zijn in Nederland. “Er wordt in deze brief met geen woord gerept over de eerdere analyse van het Rathenau instituut over de verhouding tussen het beta- en gamma onderzoek. Er werd toen door de staatssecretaris en de minister de zeer vreemde conclusie getrokken dat alles was zoals het was en het daarom goed was.”
De keuzes van zeventienjarigen
Volgens Eppo Bruins moet er daarom op een nieuwe manier naar bekostiging worden gekeken. “We moeten serieus kijken naar de lumpsum: hoe wordt het geld verdeeld? Nu blijkt dat voor een groot deel wordt verdeeld aan de hand van de keuzes van zeventienjarigen, die bepalen nu hoeveel onderzoek wij doen in een bepaalde richting, daar moeten we ook echt vanaf. De verdeling van geld moet veel meer onderzoeksgericht zijn.”
Duisenberg, die deze week nog getipt werd door BNR Nieuwsradio als nieuwe minister van OCW, stoort het dat Bussemaker niet wil ingaan op de suggestie om de bekostiging te koppelen aan de NWA. De minister zegt in haar analyse dat dit perverse prikkels met zich mee brengt. “Ik wil dat er wel degelijk naar performance wordt gekeken van het wetenschapssysteem. Ik wil dus een nieuwe brief van de minister, ik wil een plan van aanpak hoe we dit nu verder gaan inrichten. Er moet in de bekostiging meer een koppeling komen met onze Wetenschapsagenda en minder aan studentenaantallen.”
Daarbij verwijst Duisenberg naar het recente boek van de rector van de Universiteit Utrecht. “Bert van der Zwaan schrijft in zijn boek, ‘De universiteit van 2040’ dat er meer onderzoeksuniversiteiten in ons bestel moeten komen die mee kunnen draaien met de top van de wereld, naast een aantal onderwijsuniversiteiten. Als je op die manier naar het bestel gaat kijken, dan wordt het out of the box. Wat niet out of the box is, is een beetje aan knoppen draaien en vervolgens universiteiten die roepen: ‘geef maar meer geld.’”
