Risicoloos onderzoek corrigeren

Nieuws | de redactie
31 mei 2017 | “We zijn inmiddels allemaal bekend met het probleem dat niet alle artikelen ‘waar’ zijn. Je kunt er over klagen in de kroeg, op een congres of in journal club. Maar je kunt het ook echt proberen te veranderen.” Op het WCRI congres vertelde Boris Barbour over de eerste ervaringen met het discussieplatform PubPeer dat hij mede oprichtte.

Het gebeurt meer dan eens dat wetenschappers er achter komen dat wat er in andermans publicatie staat in hun eigen vakgroep of lab toch niet lijkt te werken. Maar wat doe je op zo’n moment? Op het vijfde World Conference on Research Integrity (WCRI) op de Vrije Universiteit in Amsterdam komen dit jaar meer dan 800 wetenschappers samen om zich over dit type vraagstukken te buigen, en onderzoek over het wetenschapssysteem met elkaar te delen.

Risico’s bij correctie

Een wetenschappelijke publicatie corrigeren is niet gemakkelijk. “Het kost vaak veel inspanningen, tijd en niet in de laatste plaats geld om een replicatiestudie op te zetten. En dat geld is er niet.” Aldus Barbour die er aan toevoegt dat er ook maar weinig fondsen en beurzen die bereid zijn om dergelijke studies te financieren. “Onderzoek moet altijd revolutionair en ‘groundbreaking’ zijn, anders is het niet interessant.”

Naast het verkrijgen van middelen zijn de praktische uitdagingen bij het doen van replicatiestudies volgens Barbour nog een stap ingewikkelder: “Een concurrerend lab wil eigenlijk nooit zomaar een genetisch gemodificeerde muis met je delen die essentieel is voor het onderzoek. Als je opbelt blijkt dat ze die muizen niet meer hebben.” Ook al is de informatie beschikbaar, zijn er altijd praktische belemmeringen.

Daarnaast zijn er redenen van een politiekere aard waarom maar weinigen de strijd voor correctie aangaan. “Je loopt een serieus risico, zeker als jonge wetenschapper, om tegen de schenen van vakgenoten aan te schoppen – wellicht moeten zij ooit nog je aanstelling goedkeuren bij een andere instelling, de evaluatie van je vakgroep doen of je artikel peer reviewen.”

Wetenschappelijke tijdschriften staan ook niet altijd te springen om de controverse die gepaard gaat met tegenstrijdige studies. “De kleine specialistische tijdschriften lijken misschien de uitgelezen plek om iets dergelijks te publiceren, maar die nemen het liever niet op tegen de grote jongens.” Conclusie volgens Barbour: “In het huidige systeem moet je wel idioot zijn om je nek zo ver uit te steken om dit soort dingen recht te zetten.”

Internet biedt oplossing

En dat leidt tot de volgens Barbour onwenselijke situatie waarin steeds meer onderzoek verder bouwt op onbetrouwbare resultaten. “We betalen gezamenlijk voor onderzoek dat niet klopt, en erger nog, dat invloed heeft op onze milieuwetten, landbouwrichtlijnen en medische praktijk.” Daarom moest er volgens hem een ‘workaround’ bedacht worden.

In 2012 richtte Barbour met dat doel PubPeer op, een online blog- en discussieplatform voor wetenschappers. Daarop kunnen wetenschappers commentaar leveren op het werk van anderen, voor- en nadat het gepubliceerd is. Wetenschappers moeten hun werk daarvoor zelf ter beschikking stellen. Inmiddels zijn er al meer dan 70000 comments binnengekomen op de artikelen en het aandeel artikelen op de site blijft groeien.

“Hoe hardnekkig reputatie en onderlinge verhoudingen zijn in het weerhouden van wetenschappers om kritisch op elkaar te zijn hebben we gemerkt toen we in plaats van een alias ook anoniem commentaar toe gingen staan.” Hier laat Barbour een grafiek zien met het aantal reacties waaruit blijkt dat dit explosief gestegen is nadat de anonieme optie werd toegevoegd.

Veilige omgeving

Om er voor te zorgen dat de reacties niet uitmonden in online scheldpartijen keuren Barbour en zijn team alle reacties alvorens ze gepubliceerd worden. “Persoonlijke aantijgingen en roddels over wat er in vakgroepen gebeurt staan wij niet toe, het moet gaan over de inhoud.” Ook blijft het recht van reactie van de auteur altijd gewaarborgd stelt Barbour. “Het mooie is dat mensen er zelf voor kiezen hun artikel op PubPeer te zetten.”

Het is maar een enkele van de vele nieuwe opties die de afgelopen jaren zijn ontstaan om de wetenschap beter te laten functioneren en Barbour is optimistisch. Het feit dat hij met een klein team nog alle commentaren bij kan houden duidt aan dat het nog geen storm loopt, maar een ding is duidelijk uit een snelle blik op de commentaren: het gaat over de inhoud.

In gesprek met ScienceGuide voegt Barbour er nog wel aan toe dat het wennen is voor wetenschappers om zo openhartig over ‘fouten’ te spreken. “We zien dat er discussie ontstaat op PubPeer, maar het is nog wel in de sfeer van de formeel geformuleerde ergernis: mensen zijn toch al snel op hun teentjes getrapt.” De kracht van PubPeer zit hem er volgens Barbour vooral in dat je nu, ergens op het web, kunt controleren of er iets niet in de haak is met een artikel.


«
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief
ScienceGuide is bij wet verplicht je toestemming te vragen voor het gebruik van cookies.
Lees hier over ons cookiebeleid en klik op OK om akkoord te gaan
OK