Leiden en Utrecht delen de Spinoza’s
Vierendertig kandidaten werden er dit jaar genomineerd voor de NWO-Spinozapremie zo liet de jury weten bij het jaarlijkse Bessensap dat dit jaar plaatsvindt in de Rode Hoed in Amsterdam. Geen makkelijke opgave om daar vier winnaars uit te selecteren voor de commissie bestaande uit twaalf buitenlandse onderzoekers.
De voorzitter van NWO, Stan Gielen gaf aan dat hij graag meer premies had uitgereikt.”We zouden graag meer premies beschikbaar stellen, maar de middelen van NWO zijn beperkt. Dat is ook een van de redenen waarom NWO regelmatig samen met de partners van de kenniscoalitie er voor pleit om met een nieuw te vormen kabinet voldoende middelen beschikbaar te stellen voor wetenschappelijk onderzoek. En voldoende is het liefst meer dan dat we nu hebben, daarom willen wij 1 miljard extra.”
Het is niet altijd zo dat er vier Spinoza-laureaten te vieren zijn. Toch worden de voorbij jaren telkens vier winnaars gehuldigd. In 2013 was het voor het laatst dat er slechts drie prijzen te verdelen waren. De vier winnaars van 2017 worden netjes verdeeld over twee universiteiten. Zowel de Universiteit van Leiden als die van Utrecht viert twee winnaars.
Lessen uit het ontwikkelende brein
Eveline Crone is hoogleraar neurocognitieve ontwikkelingspsychologie aan de Universiteit Leiden. Zij is één van de boegbeelden van de route ‘Hersenen, cognitie en gedrag: leren ontwikkelen en ontplooien’ van de Wetenschapsagenda. Crone onderzoekt psychologische en neurale veranderingen in het zich ontwikkelende brein, in het bijzonder tijdens de adolescentie.
Naast haar wetenschappelijke carrière is Crone ook in bestuurlijk Nederland geen onbekende. Zo is de Leidse hoogleraar onder meer bestuurslid geweest van de Jonge Akademie en trad zij begin dit jaar toe tot de Scientific Council van de European Research Council. Dit orgaan bepaalt namens de Europese wetenschappelijke gemeenschap welke strategieën en methoden er voor het financieren van onderzoek worden gebruikt.
Cellen kraken
Prof. dr. Albert Heck is hoogleraar scheikunde & farmaceutische wetenschappen aan de Universiteit Utrecht. Heck leverde een grote bijdrage aan de wereldwijde doorbraak van het systematisch in kaart brengen van alle eiwitten in menselijke cellen en hun biologische functies met behulp van massaspectrometrie. Deze techniek speelt een belangrijke rol in het huidige onderzoek naar ziekte en gezondheid en daarmee aan nieuwe en betere geneesmiddelen.
Albert Heck doet onder meer onderzoek naar de moleculaire code van stamcellen. In 2014 bereikte hij daarin een doorbraak met het in kaart brengen van de herprogrammering van huidcellen tot stamcellen. “Daardoor hebben we nu voor iedere stap in het proces precies in beeld welke combinatie van genen, RNA en eiwitten een rol spelen. Ik denk dat je kunt stellen dat we hierdoor de herprogrammering van de cel gekraakt hebben”, vertelde Heck destijds.
Zicht op chemische processen
Ook het werk van Prof. dr. Michel Orrit helpt om de gezondheid van de mens te bevorderen. De hoogleraar Spectroscopie van moleculen in gecondenseerde materie aan de Universiteit Leiden helpt de fysische en chemische processen in levende materie te ontrafelen en draagt bij het opsporen van de oorzaak van ingrijpende ziektes als alzheimer en ebola.
De onderzoeksgroep waar Michel Orrit deel van uitmaakt ontving in 2012 nog een Zwaartekracht- subsidie van €35,9 miljoen voor het onderzoek naar de mogelijkheden van nanotechnologie. Die wordt inmiddels niet alleen gebruikt voor het onderzoek naar kwantumcomputers, maar ook naar het begrip van de cellen die ziektes veroorzaken.
Pionier in single-cell biology
In datzelfde jaar ging er ook een Zwaartekracht-subsidie naar prof. dr. ir. Alexander van Oudenaarden. De hoogleraar Quantitative Biology of Gene Regulation aan de Universiteit Utrecht doet onderzoek naar de manier waarop cellen in levende wezens netwerken van genen en eiwitten gebruiken om zich te ontwikkelen tot verschillende typen cellen, met hun specifieke eigenschappen en functies.
Van Oudenaarden is directeur bij het Hubrecht Instituut. De Utrechtse bioloog wordt door zijn internationale collega’s geroemd als een pionier in het nieuwe vakgebied single-cell biology, waarin zij hem als ‘world leader’ beschouwen. NWO-voorzitter Stan Gielen die de prijswinnaars bekendmaakte, maakte van de gelegenheid gebruik om andermaal te pleiten voor extra investeringen in wetenschap en innovatie. “Een nieuw te vormen kabinet moet meer middelen beschikbaar stellen voor onderzoek. Het liefst er 1 miljard bij.”
