Universiteiten, breid promotierecht daadwerkelijk uit

U leest hier hun bijdrage.

Goed nieuws uit de Eerste Kamer: het wordt eindelijk mogelijk te promoveren bij een universitair hoofddocent (UHD). Hiermee zijn goede argumenten, onder andere van De Jonge Akademie – al in 2010 schreef zij dat het promotierecht aan herziening toe was – eindelijk gehoord.

Deze vernieuwing doet recht aan het werk dat UHD’s in de praktijk al aan promoties besteden: veelal doen juist UHD’s de dagelijkse begeleiding van promovendi. Het is niet meer dan juist om hen ook als promotor te laten optreden. De universiteiten zijn niet verplicht dit recht aan meer onderzoekers te geven. Wij roepen hen van harte op dat wel te gaan doen.

Expertise en erkenning

De uitbreiding van het ius promovendi is in het belang van de promovendi, en van hun begeleiders. Die UHD’s zitten doorgaans dichter op het onderzoeksveld van de promovendi dan de schaarsere hoogleraren. Hierdoor kunnen promovendi makkelijker een promotor krijgen die dicht op hun eigen onderzoeksterrein zit.

De UHD’s kunnen de formele erkenning gaan krijgen die ze verdienen voor hun inhoudelijke expertise en de tijd en aandacht die zij steken in de begeleiding. Nederland sluit dan meer aan op wat gangbaar is in het buitenland. Bovendien maken UHD’s in Nederland dan meer kans op belangrijke (internationale) beurzen als die van de ERC – wie ervaring heeft als promotor, heeft betere kaarten.

Drempels

Wel blijft een belangrijke vraag onbeantwoord: hoe vaak zullen UHD’s het promotierecht daadwerkelijk krijgen? De individuele universiteiten gaan hier uiteindelijk over. De VSNU heeft hiervoor een aantal criteria bedacht, die ertoe zouden kunnen leiden dat vrijwel geen enkele UHD het ius promovendi krijgt.

Dat valt af te lezen aan de handreiking die de VNSU heeft gestuurd aan de Eerste Kamer. Aanleiding waren zorgen van senatoren dat het promotierecht te breed zou worden toegekend. Mede op basis van de handreiking van de VSNU stemden de partijen unaniem voor.

In het voorstel van de VSNU staan extra criteria: het promotierecht moet gaan naar UHD’s die zowel goede onderzoekers als goede begeleiders zijn. De praktische uitwerking zou moeten zijn dat zo’n UHD een VICI of ERC Advanced Grant heeft binnengehaald. Dat is een wel erg strenge eis. De afgelopen drie jaar, was slechts zo’n 30% van de VICI-laureaten geen hoogleraar: minder dan veertig onderzoekers. Een deel van hen wordt ongetwijfeld na toekenning van de beurs alsnog hoogleraar. Voor de ERC Advanced Grant zullen vergelijkbare cijfers gelden. Per saldo zouden er in de praktijk maar weinig UHD’s komen die het ius promovendi krijgen. Vele toponderzoekers vallen buiten de boot.

Kwaliteit van begeleiding

Een tweede punt is dat een goede onderzoeker niet per definitie een goede begeleider is. Voor het beoordelen van iemands kwaliteiten als begeleider legt de VSNU in hun handreiking de bal bij de decanen, die hoogleraren moeten consulteren binnen het relevante vakgebied. Logischer zou zijn het oordeel te vragen aan Graduate Schools en onderzoeksscholen binnen universiteiten. Graduate Schools zijn er juist op gericht om de begeleiding van promovendi te professionaliseren. Daar zit de kennis over de kwaliteiten van de UHD als begeleider.

De discussie over de toekenning van het promotierecht is dan ook nog niet voltooid. De Jonge Akademie en het Promovendi Netwerk Nederland pleiten voor een ruimere invulling dan de VSNU voorstaat.

Dat het anders kán, is gelukkig al duidelijk. Rector magnificus van de UvA, Karen Maex, staat voor een ruimere toekenning van het promotierecht. Wij hopen dat andere universiteiten en ook de VSNU dit voorbeeld zullen volgen. Met als voordeel dat onderzoekers makkelijker internationale beurzen kunnen binnenhalen. En vooral zodat UHD’s de erkenning krijgen die hun werk verdient.