Star Wars museum impuls narratieve kunst
Het moet een museum worden waar de publiekslievelingen van Star Wars en de werken van Renoir elkaar tegen moeten komen. Anderhalf miljard dollar gaat Lucas er tegenaan gooien en er moeten meer dan 1000 mensen gaan werken. “Het is een project dat in ieder geval bij de man zijn ego past.”, laat Hartmut Koenitz, lector interactive narrative design aan de HKU aan ScienceGuide weten.
“Toch is het wel goed dat iemand dit veld, narrative art, eens een keer serieus een plek in de maatschappij geeft, letterlijk.” Het is volgens Koenitz, die onderweg is naar een internationaal congres over game research, een nog jong maar snel groeiend vakgebied. “Mensen lijken zich niet goed te realiseren dat het grootste gedeelte van onze menselijke activiteiten zijn opgehangen aan een narratief, een lijn waarlangs we verhalen over onszelf, anderen en de wereld om ons heen vertellen. Waarlangs we deze begrijpen.”
Steve Jobs van de SciFi
De plannen op de site van het nog te bouwen Los Angeles museum of Narrative Art laten zien dat Lucas het bijzonder serieus aanpakt. Volgens Koenitz biedt het museum hoop dat zijn vakgebied serieuzer genomen gaat worden. “Het feit dat iemand bereid is om er zo veel geld in te steken betekent waarschijnlijk ook dat zich rond dit museum een groot aantal activiteiten zal gaan ontplooien.”
“Lucas denkt in ieder geval dat hij een hoop weet over narratieven, maar hij is niet op alle vlakken even geniaal.” Wat dat betreft ziet Koenitz de geestesvader van de ruimtesaga eerder als een Steve Jobs dan een Steve Wozniak. “Hij heeft veel ervan niet zelf bedacht, maar hij voelt wel feilloos aan waar brood in zit.”
“We moeten niet vergeten wat Lucas op vele andere terreinen heeft gedaan.” Koenitz wijst er op dat het genre sciencefiction een bijzondere impuls heeft gekregen door het werk van Lucas, onder andere met zijn bedrijf LucasArts. “Het was wel die studio die de eerste echte computerspellen op de markt bracht waar veel van de huidige game-industrie nog steeds op voortborduurt.” Ook stond hij aan de wieg van meerdere bedrijven waaronder Pixar, dat hij samen met Steve Jobs groot maakte. “Jobs zijn grootste succes was eigenlijk Pixar, aan Apple heeft hij nooit echt veel verdiend.”
Nieuwe verhalen
Wat de kunst van het verhalen vertellen betreft werd Lucas de laatste jaren ingehaald door zijn eigen carrière. “Ik denk dat bij de herstart van Star Wars [Episode I-III van rond de eeuwwisseling, red] Lucas het narratief uit het oog verloren is. Door alle digitale mogelijkheden werd het narratief overschaduwd door de special effects.”, zegt hij.
Het brede publiek was dan ook wel even klaar met de films van Lucas. Toen de rechten voor miljarden aan Disney werden verkocht hielden veel liefhebbers hun adem in over wat er zou komen. “De nieuwe regisseurs waren een welkome verandering voor velen. Eigenlijk vooral omdat ze via hun verhaallijnen jeugdherinneringen terugbrachten voor veel fans.”
De oude films brachten wat dat betreft nieuwere en meer waardevolle inzichten volgens Koenitz. “In de originele films bracht Lucas met zijn verhalen over de Jedi bijvoorbeeld echt een ander type verhaal naar Hollywood. Die training van Luke lijkt veel meer op een Kung Fu film dan op iets dat in de Amerikaanse of Europese traditie van verhalen vertellen ligt.”
“Natuurlijk wordt er in de originele trilogie een klassiek goed versus slecht verhaal verteld, met nota bene nazi’s als slechteriken.” Maar volgens Koenitz zit de originaliteit, en het vangen van de tijdsgeest hem er wel in dat de rebellen bestaan uit een diverse club van vrijheidsstrijders. “Dat zag je daarvoor echt niet in films en verhalen. In de meeste verhalen over georganiseerd verzet gaat het om homogene onderdrukte groepen, niet om een bonte verzameling van strijders van verschillende, nota bene buitenaardse, achtergrond.”
Koenitz ziet in het nieuwe museum dan ook een kans om ook eens andere vormen van narratief de ruimte te geven. “Wij zijn in Europa heel erg opgebracht in een bepaald type verhaal, en ik denk dat sommige van deze narratieven hun langste tijd gehad hebben.” Het is volgens hem tijd om kennis te maken met andere vormen van verhalen vertellen.
Internationale vergelijking
“De manier waarop wij een verhaal opbouwen, bijvoorbeeld een nieuwsbericht, is maar een van de verschillende mogelijke formats die wereldwijd bestaan.” Dit type, met een verhaalboog en een climax (het liefst in het midden) is er volgens Koenitz eentje die we gebruiken zonder daar bij na te denken. “Juist als er een goede curator op een dergelijk museum wordt gezet dan ontstaat er de mogelijkheid om hier buiten te treden.”
Koenitz denkt hierbij aan voorbeelden uit andere culturen zoals circulaire verhalen: verhalen die eindigen bij het begin, en vaak meerdere climaxen hebben. “Dit past niet bij het westerse idee van een verhaal, het idee dat we op school bijgebracht worden, maar het levert wel de mogelijkheid op om informatie op een andere manier over te brengen.” Volgens hem heeft een dergelijke manipulatie ook gevolgen voor het begrip dat mensen ontwikkelen voor een bepaalde situatie.
“Ik denk dat we onszelf moeten openstellen voor nieuwe narratieven, om ons te behoeden te vervallen in extremisme .” Volgens Koenitz is het begrijpen van de complexiteit van de wereld om ons heen een essentiële vaardigheid voor de eenentwintigste eeuw. “Je moet juist nu de ruimte bieden voor meerdere perspectieven, anders vervallen we in extremistische verhalen die geboren worden uit een platgeslagen simplistische benadering van de wereld.”
Lees ook het verslag van de inaugurele rede van Koenitz over complexiteit.
