Rectorencollege ziet af van rechtsgang professor Maat

Kort na de aanslag op de MH17 sprak professor Maat op een studievereniging van geneeskundestudenten op de Universiteit Maastricht over zijn werk als anatoom bij de identificatie van de slachtoffers van de MH17. Bij deze bijeenkomst waren ook twee undercover journalisten aanwezig van RTL Nieuws die daar geluidsopnamen maakten. 

De reportage van deze bijeenkomst leidde tot veel maatschappelijke en politieke opwinding over het optreden van professor Maat. Professor Maat heeft uiteindelijk bijna 300 slachtoffers van de ramp geïdentificeerd en is later door de toenmalig minister van justitie, Ard van der Steur in ere hersteld. 

Kan door de beugel 

De Raad voor de Journalistiek oordeelde eerder dat wat RTL Nieuws deed door de beugel kon. De Raad oordeelde dat journalisten bij hoge uitzondering undercover te werk mogen gaan, ook in een collegezaal, als zij zich dusdanig bekendmaken. Dit geldt ook als het een lezing betreft bij een studentenverenigingen, volgens de Raad. 

Naar aanleiding van deze uitspraak heeft professor Maat zich tot het Rectorencollege van de VSNU gewend in de hoop dat de universiteiten een gang naar de rechter zullen maken om deze uitspraak van de Raad aanhangig te maken bij de civiele rechter. 

Het Rectorencollege heeft besloten niet te kiezen voor een gang naar de rechter, maar mede op verzoek van de President van de KNAW, heeft de rector van de Universiteit Leiden, Carel Stolker, een notitie opgesteld hoe men in de toekomst kwesties zoals bij professor Maat kunnen worden voorkomen. 

Deels tegen hun zin 

In de gedragscode die nu is opgesteld merkt men op dat het hoger onderwijs de afgelopen jaren een ontwikkeling heeft doorgemaakt in de richting van meer en meer open education. Zo wordt van een toenemend aantal colleges opnames gemaakt en kunnen deze via Blackboard vrij gemakkelijk in handen komen van derden. Volgens de notitie “verkeren docenten tegenwoordig dus in een andere omgeving dan vroeger het geval was, deels omdat ze dat zelf zo willen, deels tegen hun zin.” 

Vertrouwelijkheid speelt volgens de notitie in het bijzonder bij de opleiding geneeskunde. “In het domein van de geneeskunde dient te worden gedacht aan medische informatie die herleidbaar is tot individuele patiënten, bijvoorbeeld tijdens zogenaamde demonstratiecolleges met patiënten. Voor die gevallen eisen de desbetreffende faculteiten daarom dat de student aan het begin van zijn of haar studie een verklaring ondertekent waarin een vertrouwelijke omgang met vertrouwelijke informatie wordt beloofd.” 

Het wordt volgens de opsteller van de notitie lastiger als het onderwijs niet in het reguliere onderwijs wordt gegeven, zoals bij professor Maat het geval was. “Van de instelling mag worden verwacht dat zij de studieverenigingen wijst op hun verantwoordelijkheid terzake. Voorts mag van de instelling en haar opleidingen worden verwacht dat zij hun docenten vooraf wijzen dat de regel van vertrouwelijkheid die geldt in het reguliere onderwijs, ook daarbuiten van toepassing is.” 

Tot slot komt de notitie met een aantal concrete aanbevelingen. “Instellingen kunnen gedragsregels aan studenten opleggen terzake van een vertrouwelijke omgang met informatie en gegevens die in de collegezaal door de docent met zijn of haar studenten wordt gewisseld.” 

Elke docent dient daarmee rekening te houden 

Daarom moeten docenten zich er altijd bewust van zijn dat informatie gedeeld kan worden. “Handhaving zal met name bij grote groepen van docenten evenwel maar beperkt kunnen worden gegarandeerd. Dat betekent dat docenten en studenten er te allen tijde mee rekening moeten houden dat opnamen van het in het kader van het onderwijs gewisselde ook voor derden beschikbaar komen. De niet te stuiten ontwikkelingen binnen de sociale media maakt dat opnamen door individuele studenten van het gegeven onderwijs worden gemaakt en aan derden worden doorgespeeld. Elke docent dient daarmee rekening te houden.” 

Bij vertrouwelijke informatie is het daarom raadzaam om studenten een schriftelijke verklaring af te laten geven. “Waar in het onderwijs gegevens worden gedeeld die met het oog op de privacy van derden vertrouwelijk horen te blijven, dienen de instelling, de opleiding en de docent alles te doen wat nodig is om de vertrouwelijkheid van het gewisselde te garanderen. Daarbij valt met name te denken aan het onderwijs in de geneeskunde en aan dat in de sociale- en gedragswetenschappen. Het vooraf door studenten schriftelijk laten afleggen van een verklaring is daartoe een goed instrument.” 

Ook heeft de notitie van het Rectorencollege een specifieke opdracht voor journalisten. “Een journalist, student of niet, dient bij nieuwsgaring met open vizier te werk te gaan. Dit geldt voor het reguliere onderwijs en ook als het een lezing betreft voor een studievereniging, zoals in het geval-Maat. In het belang van de noodzakelijke vrijheid binnen het academisch onderwijs moet ook dan op misbruik worden toegezien. Een uitzondering op deze openviziernorm is mogelijk bij vermoeden van een evidente maatschappelijke misstand.”

 U leest de notitie van het Rectorencollege hier