Fascistische boodschap verstopt onder obelisk

Nieuws | de redactie
26 september 2017 | Bettina Reitz-Joosse (RUG): “Wij hebben als wetenschappers een plicht om de wereld hierover te informeren, om mensen toegang te geven tot de feiten. Niet als een spectaculair verhaal maar op een wetenschappelijk verantwoorde wijze.”

Vorige week ontving Reitz-Joosse samen met Han Lamers (KU Leuven) de jaarprijs voor wetenschapscommunicatie van de Koninklijke Vlaamse Academie van België en de Jonge Academie. Hun onderzoek naar een Latijnse tekst die het fascistische regime van Mussolini onder een obelisk verborg haalde vorig jaar de wereldmedia.

“Het is gewoon een biologerend verhaal,” aldus Bettina Reitz-Joosse, onderzoeker aan de Rijksuniversiteit Groningen. In 1932, tijdens de hoogtijdagen van het Italiaanse fascisme, werd een tekst in het Latijn geschreven met een bericht voor de toekomst. Het regime van Mussolini liet dit begraven onder een massieve obelisk, waarop de inscriptie ‘Mussolini Dux’ te lezen is; de verwachting was dat het geschrift pas eeuwen later ontdekt zou worden.

Reitz-Joosse en haar collega Han Lamers (KU Leuven) stuitten echter op kopieën van de tekst, verstopt tussen een verzameling andere documenten van het fascistische regime uit die tijd. De Codex fori Mussolini maakt duidelijk hoe het regime dacht en hoe het herinnerd wilde worden in de toekomst. “Het opvallende is wel dat er destijds helemaal geen aandacht is geweest voor de tekst, maar wel heel veel PR aandacht was voor de obelisk zelf.” Volgens de onderzoekers laat dit zien dat de tekst voor een publiek in de toekomst, en niet voor tijdgenoten, bedoeld was.

Propaganda of wetenschap?

“Toen we tijdens het onderzoek het verhaal van de tekst onder de Obelisk vertelden, bijvoorbeeld op verjaardagen, realiseerden we ons dat bijna niemand dit wist. Het verhaal moest gewoon verteld worden.” Bij het publiek maken van hun bevindingen, gingen Reitz-Joosse en Lamers niet over een nacht ijs. “Wij vroegen ons ook wel af of we nu niet precies deden wat de fascisten wilden bereiken: hun visie op de geschiedenis propageren. Was het niet beter om die tekst gewoon te laten verstoffen onder die obelisk?”

De manier waarop de samenleving omgaat met een pijnlijk verleden is volgens de onderzoekers echter minstens zo belangrijk. “Om je op een goede manier te kunnen verhouden tot het verleden moet je er wel genoeg over weten. Ik denk dat we met dit onderzoek bij hebben gedragen aan de kennis over een belangrijk aspect van de Italiaanse en Europese geschiedenis,” aldus Reitz-Joosse.

“Wij hebben als wetenschappers een plicht om de wereld hierover te informeren, om mensen toegang te geven tot de feiten. Niet als een spectaculair verhaal maar op een wetenschappelijk verantwoorde wijze.” Zij publiceerden de tekst dan ook met een wetenschappelijke inleiding en commentaar; hierin zijn de uitspraken in context geplaatst en is een uitleg gegeven over hoe de tekst werkt. “Wat probeerden de auteurs te bereiken en te manipuleren, en op welke manier deden ze dit?”

Communicatieplan

De jury van de wetenschapscommunicatieprijs prijst onder andere de “goed opgezette en opgevolgde pers- en publiekscommunicatiecampagne in Vlaanderen en Nederland” en “de internationale weerklank ervan”, zo blijkt uit het juryrapport. Reitz-Joosse merkt daarbij op dat ze dit niet alleen hebben gedaan. “We hebben uitstekende ondersteuning gekregen van onze communicatiemedewerkers in het schrijven van wetenschappelijk nauwkeurige, doch pakkende teksten en voorbereiding op bijvoorbeeld een groot interview voor de BBC.”

Uiteindelijk is het wel de onderzoeker zelf die de boer op moet met zijn bevindingen. “Het is fijn dat onze inzet op deze manier erkend wordt; het is gewoon veel werk en je moet ook een bewuste keuze maken om het te doen.” Reitz-Joosse is achteraf zeer positief over de keuze om de media te benaderen, maar benadrukt dat wetenschappers hier over het algemeen weinig ervaring mee hebben.

“Ik vind het ook eigenlijk niet een kerntaak van wetenschappers om zich met wetenschapscommunicatie bezig te houden,” voegt zij er aan toe. Volgens Reitz-Joosse is het uiteindelijk veel belangrijker dat een onderzoeker zich op het onderzoek kan richten. Ze is dan ook niet blij met de toenemende druk op alle academici om hun bevindingen op een populaire manier te vertalen naar de maatschappij. “Sommigen ligt dit heel goed, maar het is geen criterium om een goede wetenschapper te zijn. Bovendien ligt hier een belangrijke rol voor gespecialiseerde wetenschapsjournalisten. Het vertalen van ingewikkelde wetenschappelijke inzichten voor een breder publiek is echt een kunst op zich.”


«
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief
ScienceGuide is bij wet verplicht je toestemming te vragen voor het gebruik van cookies.
Lees hier over ons cookiebeleid en klik op OK om akkoord te gaan
OK