Gedachtegoed René Gude inspiratie voor onderzoek

Verslag | de redactie
25 september 2017 | De HAN start een onderzoek naar zingeving en werk voor werknemers met kanker. Lector Annet de Lange en journalist Peter Henk Steenhuis benutten daarbij het gedachtegoed van René Gude. "Praten over het zintuiglijke is nog enger dan praten over seks op de werkvloer."

Nu de pensioenleeftijd steeds verder oploopt komt het vaker voor dat een werknemer wordt geconfronteerd met kanker. Toch is er nog te weinig expertise in organisaties over hoe je omgaat met werknemers met een diagnose en raken nog veel patiënten, ook na genezing, hun baan kwijt. In dit kader organiseerde het lectoraat Human Resource Management van de Hogeschool Arnhem-Nijmegen (HAN) samen met instituut Gak en het NKDI een congres over werk en kanker.

Kanker groeiend probleem door verhoging pensioenleeftijd

Voor een gemengd publiek van HR professionals, reïntegratie-adviseurs, onderzoekers en studenten schetsten Sarah Detaille (HAN) en Martine van Egmond (TNO) een beeld van de huidige stand van zaken. Gedurende het werkende leven wordt bij zo’n 4% van de mensen minstens eenmaal kanker geconstateerd. Het aantal gevallen per jaar neemt toe en met name de leeftijdsgroep tussen de 60-70, die een steeds groter deel van de werknemersbestand uitmaakt, is kwetsbaar.

“Met de overleving van kanker gaat het steeds beter,” voegde Van Egmond daar aan toe, “maar toch is het zo dat ruwweg 50% van hen uiteindelijk uitvalt en hun baan verliest.” De redenen hiervoor zijn divers en in sommige opzichten onderscheidt kanker zich van andere ziekten. “Wat deze ziekte bijzonder maakt is dat het behandelingsproces de patiënt vaak, al zij het tijdelijk, nog zieker maakt. Dat is lastig om mee om te gaan voor zowel de werknemer als de werkgever.”

Detaille deed interviews met zes focusgroepen bestaande uit verzekeringsartsen en zij die kanker ‘overleefden’ om meer te weten te komen over belemmerende en stimulerende factoren bij werkhervatting. Hieruit bleek dat “werknemers over het algemeen niet minder gemotiveerd zijn, maar het is vaak lastig voor hen om te blijven ‘leveren’”. Ook zijn werkgevers lang niet altijd goed op de hoogte van de inzetbaarheid, ziektekosten of regelingen rond verzuim.

Volgens Detaille is het dan ook nodig om duidelijkere protocollen te ontwikkelen voor de omgang met kanker op de werkvloer: “Het is van belang dat we zo veel mogelijk taboe-effecten wegnemen”. Niet alleen bij een lopende aanstelling is de omgang met kanker gecompliceerd, deelnemers gaven ook aan in moreel conflict te komen bij een volgende sollicitatie, ook al waren ze allang genezen. “Je kunt echt niet vertellen dat je ziek bent geweest, vind ik, in je sollicitatie,” zo verklaarde een van de geïnterviewden. “Je moet wel een beetje zeker zijn van ‘dit baantje zou ik kunnen’, maar hoe weet je dat?” Een kankerdiagnose in het verleden wordt door veel werkgevers als een risicofactor gezien en dus houden sollicitanten het vaak achter.

Belang van werk vor kankerpatiënt

Annet de Lange, lector HRM bij de HAN en initiatiefnemer van het NKDI, presenteerde op het congres samen met journalist Peter Henk Steenhuis de opzet van het onderzoek ´Geen zin meer te behalen?’ dat zij samen uitvoeren naar het belang van werk voor kankerpatiënten. Grote inspiratiebron voor dit project is het gedachtegoed van René Gude en zijn definitie van zinvol leven. “Heb je geen zin, dan maak je maar zin” dit doe je door ambachtelijke zingeving volgens de Denker des Vadersland in 2015. Hij noemde dit ook wel humeurmanagement, en voor Gude zelf speelde werk een zeer grote rol hierin “Ik maak zin door te werken”.

René Gude overleed in 2015. Tijdens de laatst maanden van zijn leven werkte hij met Peter-Henk Steenhuis aan zijn definitie van ‘zin’, de Vier Z’en. Een bril waarvan het leven en werken bekeken kan worden, met name bedoeld om het bedrijfsleven te inspireren om meer na te denken over zin en werk. “Ironisch genoeg werd René tijdens zijn ziekte naar eigen zeggen productiever, creatiever en verwierf hij bovendien een ongekende landelijke bekendheid,” merkte Steenhuis op. De uitspraken van Gude wil hij dan ook omzetten in handvatten voor een beter personeelsbeleid.

De vier Z´en van Gude

De eerste van de vier soorten ‘zin’ is zinnelijk, het lijfelijke aspect, het lustvolle, het lekkere. Gude: “Het Lustvolle is fundamenteel. Alle projecten beginnen bij de lustgevoelens van de deelnemers of lopen stuk op onlustgevoelens. Lust is de vitale bron, zonder trek gebeurt er niets.” Dit is op de werkvloer een taboe. ”Praten over het zintuiglijke is nog enger dan praten over seks op de werkvloer.,” aldus Steenhuis.

De tweede ‘z’ is het zintuiglijke, de esthetiek en het decorum van het leven. Werkgevers moeten ook kijken naar de esthetiek van werk, naar de werkomgeving. Zeker voor kankerpatiënten een zeer belangrijk gegeven. Zo kocht Gude nog altijd dure en zeer mooie schoenen. Ook al kon hij er door een amputatie van zijn been slechts één van dragen.

De derde ‘z’, het zinrijke bezint op het werk. ‘We ervaren zin, doordat we volzinnen maken, in staat zijn te verwoorden wat we beleven, ervaren, maken, doen. Dit is de meest letterlijke vorm van zingeving door betekenisgeving.’ Voor Gude betekende dit dat hij na zijn diagnose stopte met spreken in kleine zaaltjes en koos voor een groter podium, de televisie, om meer mensen te inspireren en te troosten.

Ten slotte is er nog het zinvolle aspect van werk en leven. Passen de waarden van het bedrijf waar jij voor werkt bij de waarden die jij toekent aan je leven? “Een van de belangrijkste factoren waarom werknemers zelf niet meer terugkeren na de diagnose van kanker, is de zingeving die ze in hun baan voelen. Na de diagnose, besluiten sommigen om te stoppen met hun huidige baan omdat ze zich realiseren dat dit niet was wat ze wilden doen.”, legt Annet de Lange uit.

Personeelsbeleid gericht op zingeving

Eindproduct van het project van De Lange en Steenhuis is een onderwijsmodule over het thema kanker en werk. “Nelson Mandela zei al ‘Education is the most powerful weapon you can use to change the world.’ en onderwijs is nodig om echt iets te veranderen in de keten. Met praktische instrumenten kan het thema kanker, werk en zingeving leuk worden”, aldus Annet de Lange.

Ook zullen de studenten samen met journalist Steenhuis diepte-interviews houden met ervaringsdeskundigen. De eerste in deze reeks, een interview met Kathi Künnen, verscheen op 19 september al in Trouw. “Het verlies van werk is voor mij het zwaarst geweest in het rouwproces dat deze ziekte met zich meebracht… Een baan heeft met zelfstandigheid en eigenheid te maken: aan dat deel van mijn leven geef alleen ik invulling.”


«
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief
ScienceGuide is bij wet verplicht je toestemming te vragen voor het gebruik van cookies.
Lees hier over ons cookiebeleid en klik op OK om akkoord te gaan
OK