Internationalisering terug op aarde
U leest hier de bijdrage van Klaas-Wybo van der Hoek.
Elk jaar organiseert de European Association for International Education (EAIE), de evenknie van Nuffic in Europa, een congres voor beleidsmakers en bestuurders in het veld van de internationalisering. Dit jaar vond de conferentie plaats in Sevilla en was het thema Mosaic of cultures.
Multi-local
“Ja: internationalisering in het hoger onderwijs doet er toe”, bracht Taiye Selasi in een bewogen keynote naar voren. Ze sloot hiermee het 29e EAIE congres af en kreeg een staande ovatie.Taiye Selasi is haast de verpersoonlijking van het congresthema “A mosaic of cultures”: oorspronkelijk Ghanees-Nigeriaanse, opgevoed en gestudeerd in de Verenigde Staten (Yale) en Engeland (Oxford), afwisselend wonend in Accra, New York, Rome en Berlijn. Ze is schrijver, fotograaf en TEDx-spreker.
Selasi stelt het concept natie ter discussie: “De natie is een construct. En op de vraag waar je vandaan komt noem ik een plaats, geen land. Een mens komt niet van een land, maar van een plaats”. Zij noemt zich een multi-local (‘don’t ask me where I am from, ask where I am a local’) en Afropolitan.
Hogere doelen
Internationalisering in het hoger onderwijs kenmerkte zich tot nu toe meestal door hogere doelen: internationalisering is goed voor de studenten en de instelling. De focus lag vooral op een beter begrip voor andere nationaliteiten en culturen. Niet zelden werd internationalisering een belangrijke rol toegedicht in het dichten van de kennis- en welvaartskloof in de wereld. Niet zelden stelden vooral westerse overheden en instellingsbesturen om die reden hiervoor budgetten ter beschikking.
Een van de studentenmarketeers, Aniel Guhr, liet op het congres optekenen dat de wereld ook op dit gebied veranderd is: “Menig buitenlandse student in de westerse landen heeft meer te verteren dan het gemiddelde Duitse of Canadese middenklassegezin. Het beeld dat buitenlandse studenten per definitie slim en arm zijn, klopt niet, in ieder geval niet meer.”
De hogere doelen en idealen blijven belangrijk, maar dat internationalisering goed is voor de ‘employability’ van de studenten en dat het de samenleving economisch veel oplevert, krijgt steeds meer aandacht. Internationale studenten financieel interessant voor onderwijsinstellingen; er was en is niet voor niets nationale en internationale competitie om deze studenten binnen te halen.
Herbezinning
Alexander Betts verzorgde de keynote op de eerste dag. Betts is hoogleraar migratie en internationalisering en directeur van het Refugee Studies Center in Oxford. Gezien de huidige tijdsgeest pleitte hij voor een herbezinning op de rol van hoger onderwijsinstellingen:
“Het hoger onderwijs moet juist nu bruggen bouwen. Niet alleen horizontale, maar ook verticale. Zowel binnen de onderwijsinstellingen als binnen de samenleving. De hoger onderwijsinstellingen moeten niet in hun elitaire bubbel blijven hangen met betrekking tot internationalisering. Ze moeten zich bekommeren om degenen die zich gemarginaliseerd voelen en hen daarin meenemen en hen de voordelen laten ervaren.”
Het hoger onderwijs heeft als taak studenten bewust te maken van hun rol in de samenleving. Betts wees daarnaast op het belang van internationale studentenmobiliteit als een “soft power” voor internationale ontwikkelingen.
Interne discussie
Onder de congresgangers waren er veel coördinatoren en beleidsmakers internationalisering van hogescholen en universiteiten. In de wandelgangen waren hun zorgen over hun besturen duidelijk te horen. Het kost hen in deze tijd meer moeite dan ooit om het belang van internationalisering op de agenda te krijgen en te houden.
Een nieuwe generatie bestuurders heeft de handen vol aan andere prioriteiten: de positie op de rankings, de financiering van onderwijs en onderzoek, het niveau, de toegankelijkheid en het studiesucces.
De internationalisten merken dat de isolationistische tendensen aan de deur van de bestuurskamers rammelen. In enkele gevallen hebben deze zich daar al genesteld. Het gebruik van het Engels als algemene hoger onderwijstaal wordt ter discussie gesteld. De aandacht voor de nationale taal en cultuur wordt daartegenover gesteld. De nationale bekostiging van buitenlandse studenten wordt als onheus gezien. Het zijn enkele van de symptomen van de tijdgeest
Trump en Brexit zijn tegenwind
Naast deze sterke toename van interne uitdagingen zijn de externe zo mogelijk nog fnuikender voor internationalisering. De politieke wind in het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten is bepaald tegen.
De huidige Britse premier heeft zich in het verleden niet echt positief uitgelaten over de buitenlandse studenten die in haar land studeren. Overigens draagt internationalisering met meer dan 400.000 buitenlandse studenten voor 12,5 miljard pond bij aan de Engelse economie (2014). In de VS leveren de ongeveer 800.000 buitenlandse studenten eveneens een aardige bijdrage aan de Amerikaanse economie en werkgelegenheid.
De Amerikaanse hoger onderwijsinstellingen raken intussen steeds verder geïsoleerd van een groeiende groep burgers in hun land, dat ook wetenschappelijk vastgestelde feiten met ‘alternative facts’ van de hand wijst. Sommige ouders halen hun kinderen van bepaalde scholen, omdat daaraan progressieve docenten hun kroost met onwelgevallige kennis infecteren.
De eerste gevolgen van deze ontwikkelingen werden al gerapporteerd: enkele procenten minder internationale studenten. De terroristische aanslagen in België, Frankrijk, Spanje, Engeland, Duitsland en Scandinavië vormen geen geruststellend decor voor internationale studenten en internationale activiteiten.
Na de aanslagen in Brussel (2016) liet bij verschillende hoger onderwijsinstellingen de helft van de uitwisselingsstudenten en -medewerkers het afweten. De politieke situatie en de aanslagen in Turkije hebben gevolgen voor het hoger onderwijs in dat land en de daarmee verbonden buitenlandse partners. Bijvoorbeeld de Koç Universiteit in dat land telde jaarlijks zo’n 450 uitwisselingsstudenten. Vorig jaar kwamen er maar 100.
Uit de mond van vertegenwoordigers van de instellingen, viel op te tekenen dat ze terug moeten naar de “basics”, ook in internationalisering. Men wil zich concentreren op de kerntaken en internationalisering thuis. Een te grote afhankelijkheid van de instroom van exchange- en buitenlandse studenten brengt niet alleen financiële en logistieke risico’s met zich mee, maar zet ook het internationaliseringsbeleid onder druk.
Eigen kracht
Internationaliseringswetenschappers Philip Altbach (founding director van het Center for International Higher Education at Boston College) en Hans de Wit (de huidige directeur van hetzelfde Center) denken dat door deze ontwikkeling internationalisering veel meer op eigen kracht tot stand zal moeten komen.
De publieke bekostiging van internationalisering staat onder druk: “Internationalisering zal aan het thuisfrond steeds vaker op weerstand kunnen rekenen en meer afhangen van de autonomie van instellingen dan van de steun van de overheid.” Zo schrijven zij in een congresbijdrage. Zij verwachten ook dat landen als Australië, Nieuw-Zeeland, maar vooral nieuwkomers in Azië, Afrika en Latijns Amerika sterker zullen worden in internationalisering, door bijvoorbeeld demografische factoren.
De voormalige voorzitter van de EAIE, de Amerikaanse Stephen Dunnet (State University of New York, Buffalo), straalde eveneens geen groot optimisme uit. Hij verwacht bezuinigingen op het Amerikaanse onderwijs: “Er zijn tekorten op het overheidsbudget. De langdurige oorlogen in onder meer Afghanistan, Irak en Syrië putten de VS uit. En mocht er geld vrijkomen, dan zal dat eerst gaan naar de fysieke infrastructuur en de steeds duurder wordende gezondheidszorg.” Overigens is Dunnet ook nuchter: “Na deze moeilijke tijd, komt er ook weer een betere. We hebben altijd golfbewegingen gezien.”
Al met al bood het EAIE-congres een staalkaart van internationalisering in het hoger onderwijs. Tegelijkertijd is het congres voor vele congresbezoekers de uitgelezen kans om de banden met partnerinstellingen te onderhouden en aan te halen. Er wordt ook de kiem gelegd voor vele nieuwe partnerschappen.
Valiezen
De EAIE is er meer dan goed in geslaagd het jaarcongresthema “A mosaic of cultures” waar te maken. De afsluitende opbeurende peptalk van Taiye Selasi kon de zorgelijke onderstroom op het congres niet geheel verbloemen. Met dit congres komt de internationalisering weer met beide benen op aarde. Nuchterheid en zakelijkheid zijn in deze tijdsgeest van vitaal belang om de hogere doelen van internationalisering in het oog te kunnen houden. En toch, de woorden van Taiye Selasi reizen mee in de valiezen naar huis: internationalisering in het hoger onderwijs doet er toe.
Klaas-Wybo van der Hoek is nu lid van het college van bestuur van Stenden en vanaf januari van NHL Stenden Hogeschool.
(Het citaat van studentenmarketeer Aniel Guhr is te vinden in Times Higher Education van 15 september 2017, pag. 3. De opmerkingen van Albach en De Wit staan in de Conference Conversation Starter “A Mosaic of Cultures”, pag. 21. Het citaat van Betts komt uit het interview door John Elmes in Times Higher Education van 13 september 2017, pag. 9. De overige uitlatingen zijn opgetekend in verschillende sessies. De aangehaalde cijfers zijn in het congresmateriaal te vinden; die van Erasmus in Times Higher Education van 15 september 2017, pag. 6. Meer informatie is te vinden in de Congresbundel en op de website van AEIE. In de Conference Conversation Starter “A Mosaic of Cultures” staan nog enkele andere interessante artikelen over de actuele ontwikkelingen rond internationalisering in het hoger onderwijs, o.a. van prof. Marijk van der Wende (Universiteit van Utrecht) en van Prof. Sultan Abu-Orabi over het Arabische hoger onderwijs.)
