NWO tussen competitie en integriteit
NWO neemt maatregelen tegen aanvraagdruk, helpen ze?
In april trapte NWO een periode van uitgebreide deliberatie en consultatie af met een bijeenkomst in de Rode Hoed in Amsterdam. Doelstelling: met beleidsmakers, onderzoekers en andere betrokkenen nadenken over hoe de aanvraagdruk voor onderzoekers omlaag, en de honoreringspercentages van NWO omhoog zouden kunnen. Nu, een half jaar later, presenteert NWO een serie maatregelen die voortvloeien uit nationale en internationale voorstellen en overleg.
het verslag van de bijeenkomst in de Rode Hoed
Tegelijkertijd is het zwaar weer bij ZonMw. Recent bleek dat de financier van gezondheidsonderzoek en zorginnovatie op onwettige wijze beurzen toebedeelde. Onderzoeksjournalist Eric Arends van het programma Argos legde bloot dat beoordelaars bij een van de open calls zelf ook voorstellen hadden ingediend, en dat dit tot 2015 zelfs officieel werd toegestaan door een ‘uitzonderingsregel’ in de gedragscode van ZonMw.
Alhoewel de aangekondigde maatregelen in het teken staan van het verminderen van de aanvraagdruk en het verhogen van de honorering kondigt NWO nog een aantal andere maatregelen aan. Zo heeft NWO bedongen om alle calls in het kader van topsectorenbeleid waar middelen van de organisatie aan te pas komen, ook al is het slechts deels, via NWO te laten lopen.
Ook zegt NWO te gaan onderzoeken of zij wel de meest “efficiënte en doelgerichte” procedures gebruikt. De organisatie trekt middelen uit om te zoeken naar meer ‘evidence based’ criteria en procedures en waarschuwt “dat het aantal onderzoekers dat bereid is om onderzoeksvoorstellen te beoordelen snel afneemt.” Duidelijk is dus dat het de organisatie naast lastenreductie ook gaat om andere zaken zoals efficiëntie en doelmatigheid.
Discussie over personeelsbeleid
Een van de meest opvallende maatregelen is de rol die NWO oppakt om het gesprek met universiteiten aan te gaan over hun personeelsbeleid. Waar de organisatie eerder nog vasthield aan de lijn geen rol te spelen in het personeelsbeleid, wil de organisatie nu wel aan tafel met de VSNU, onder andere opdat deze de universiteiten beweegt af te stappen van “de verplichting of voorwaarde dat een onderzoeker een aanvraag bij NWO gehonoreerd heeft gekregen” voor een vaste aanstelling.
Personeelsbeleid universiteiten moet beter
De ervaring leert echter wel dat het voeren van dit gesprek over personeelsbeleid niet gemakkelijk van de grond komt. Zo stelde oud-voorzitter van NWO Jos Engelen vorig jaar op ScienceGuide: “Ik maak er gelijk de opmerking bij dat in de acht jaar tijd nooit de intentie heb bespeurd bij universiteitsbesturen om deze discussie met ons aan te gaan. Zij denken meer van: ‘NWO, blijven jullie maar geld leveren.”
Drukmiddelen om dit gesprek af te dwingen heeft NWO wel, en ze zet deze ook in. Dat gebeurt onder andere bij de Vernieuwingsimpuls waar wordt onderzocht of aanvragen in het vervolg kunnen worden voorgeselecteerd op basis van het C.V. Ook wil de beursverstrekker aanvragen in dit programma voortaan slechts behandelen als de garantie van ‘inbedding’ door een instelling is afgegeven. Dit moet gebeuren “via toezegging van een functie, passend bij het stadium van de kandidaat, zoals een tenure track-positie bij toekenning van het Vidi-project.”
Daarmee neemt NWO echter wel afscheid van een van de oorspronkelijke doelstellingen van de Vernieuwingsimpuls. Deze was namelijk bedoeld voor een kleine groep jonge onderzoekers om dingen te doen die nog niet gedaan werden. Met deze wijziging wordt de Vernieuwingsimpuls volgens experts de facto een beurs gericht op het verder brengen carrière van een onderzoeker. Tevens is het maar zeer de vraag of de voorselectie die NWO hiermee afdwingt nu zal leiden tot een meer eerlijke en objectieve voorselectie van voorstellen of minder belangenverstrengeling.
Meer commissies
Andere maatregelen richten zich volgens NWO op meer samenwerking, ‘team science’, ten behoeve van een grotere wetenschappelijke en maatschappelijke waarde van onderzoek. Zo besluit NWO het zogenaamde ‘Sand Pit’ model te hanteren wanneer meerdere consortia even goede aanvragen insturen. Op dat moment zullen de consortia in gesprek moeten gaan met een commissie om het beste uit de aanvragen te destilleren. NWO waarschuwt hier nadrukkelijk bij dat het voorstel niet direct zal leiden tot minder aanvragen.
Ook doet NWO een beroep op de professionaliteit van de onderzoekers door te stellen dat: “een individu X, die onderdeel uitmaakt van het consortium dat de hoogste positie kreeg in de ranking, weg kan vallen in de uiteindelijke toewijzing. Dit doet soms een groot beroep op het incasseringsvermogen en de loyaliteit van onderzoekers, collega’s en op het zorgvuldig opereren van de begeleidings/selectiecommissie.” Hoe deze commissie verder wordt samengesteld wordt niet verder toegelicht in de notitie, maar het is niet ondenkbaar dat hier dezelfde problemen rond het vinden van beoordelaars zou kunnen optreden.
Daarnaast wordt in de laatste paragraaf van de notitie opgemerkt dat NWO, zoals eerder werd geschreven door ScienceGuide, een grotere rol krijgt binnen het topsectorenbeleid. Voortaan zullen alle calls in het kader van het topsectorenbeleid waar middelen van NWO worden ingezet via NWO verlopen. Momenteel worden deze aanvragen door speciaal daarvoor opgerichte commissies waar zowel onderzoekers, overheid als het bedrijfsleven in vertegenwoordigd zijn beoordeeld. In de notitie wordt niet verder ingegaan op de details van de toekomstige procedure.
Definitief geen loting
Een van de voorstellen die hoge ogen gooide op werkconferentie van NWO in april: loting, wordt nu door NWO in de ijskast gezet. Alhoewel er in andere landen al wel geëxperimenteerd wordt met vormen van loting, bijvoorbeeld door de Volkswagen Stiftung, wil zij eerst de uitkomsten afwachten van deze (dubbelblinde) experimenten alvorens hier zelf mee aan de slag te gaan. Daarnaast zal ook het juridische argument dat een overheidsinstantie zich met een dergelijke handelswijze op glad ijs bevindt mee hebben gewogen om tot deze beslissing te komen.
Een ander voorstel dat in een eerder stadium de revue passeerde was om de grootte van de beurzen flexibeler te maken. Dit voorstel, onder andere ingegeven vanuit de alfawetenschappen waar de kosten voor een onderzoeksproject vaak lager zijn, heeft het uiteindelijk niet gehaald.
Belangenverstrengeling
Voor het voorstel van Marten Scheffer, Self Organised Fund Allocation (SOFA), waarbij geen projecten maar individuen worden gefinancierd en de verdeling van middelen op basis van “de wisdom of the crowd” acht NWO dat er aanvullend onderzoek nodig is. Een dergelijk experiment zou volgens de organisatie met minstens €100 miljoen moeten worden uitgevoerd en daarvoor is het naar inschatting van NWO te prematuur.
Opvallend is dat NWO juist bij deze vorm van honorering de nadruk legt op eventuele conflicts of interest en zegt te gaan onderzoeken “hoe kan worden voorkomen en/of gedetecteerd dat bevriende collega’s elkaar het geld toespelen,” of “belangenverstrengeling bij toewijzen van middelen voorkomen kan worden.”
Afgelopen zaterdag onthulde het radioprogramma Argos dat ZonMw onrechtmatig subsidies toegekend heeft. Het ging daarbij om leden van een ZonMw-commissie die subsidieaanvragen beoordeelde, en zelf ook meededen in de subsidierondes. In de uitzending legden meerdere experts de vinger op de zere plek dat Nederland wellicht een te klein land is om totale onafhankelijkheid van beoordelaars te kunnen verwachten.
Zo gaf ZonMw aan een ‘uitzondering’ te hebben toegepast vanwege het tekort aan beoordelaars, het veld was simpelweg te klein. Alhoewel de redenering, ook vanuit andere wetenschappelijke velden, op begrip kan rekenen moet de organisatie zich aan de wet houden. In artikel 2:4 van de Algemene wet bestuursrecht staat dat in dit soort gevallen ‘iedere schijn van belangenverstrengeling moet worden vermeden.’
De dinsdag gepresenteerde voorstellen lijken een stap in de richting van het verlichten van de aanvraagdruk en het verhogen van de honoreringspercentages. Wel is de vraag of er voor de uitvoering van alle nieuwe maatregelen, niet in de laatste plaats op de instellingen zelf, voldoende beoordelaars over blijven zonder betrokkenheid bij de aanvragen.
Meest Gelezen
Wet leeruitkomsten: Doorgeschoten individualisering of broodnodige keuzevrijheid?
‘Door onwetendheid over nudging stuurt docent soms richting verkeerd gedrag’
Bestuurders TU Delft schermen met aftreden, maar kiezen voor confrontatie met Inspectie
‘Interdisciplinair onderwijs populair, maar onderzoek ernaar staat nog in kinderschoenen’
Ambtenarenschool heeft onterecht diploma’s uitgereikt, stelt Onderwijsinspectie