De fluïde rol van de creatief professional
De Dutch Creative Council De Dutch Creative Council is de onafhankelijke strategische adviesraad van en voor de creatieve industrie. De Council beoogt de creatieve industrie als topsector te stimuleren en ontwikkelen tot nationaal en internationaal toonaangevende sector. was in Amsterdam bijeen om te bespreken wat die toekomstig creatief professional moet kunnen en moet meekrijgen van het onderwijs. Aanleiding was de onlangs door het Topteam Creatieve Industrie gepresenteerde Kennis- en Innovatie Agenda 2018-2021. Daarin is een belangrijke rol weggelegd voor de kunsthogescholen – HKU-vicevoorzitter en boegbeeld van het Topteam Desirée Majoor schreef mee aan het advies – die verantwoordelijk zijn voor het opleiden van creatief professionals.
Focus op samenwerking
“De rol van de creatieve professional is meer fluïde dan voorheen,” staat in het advies te lezen. Dit houdt onder meer in dat er van afgestudeerden van kunstacademies wordt verwacht dat zij een flexibeler carrièrepad zullen hebben. Om de toekomstig professional voor die rol klaar te stomen is de samenwerking tussen industrie en kennisinstellingen cruciaal. “Voor een sterke sector is passend en up-to-date onderwijs onontbeerlijk, zodat creatieve professionals bij hun start in de praktijk een goede basis hebben om daar aansluiting te vinden.”
Maar hoe ziet dat onderwijs eruit? Dat blijkt een vraag die niet eenvoudig te beantwoorden is. Filosoof Bas Haring prijst vooral het autonome karakter van de creatieve professional. Volgens hem is het juist dat autonome dat wordt aangemoedigd bij studenten. “Ik zie opleidingen niet als plekken die mensen afleveren aan de maatschappij. Je leidt mensen op zodat ze gelukkig worden, je doet het voor de mensen zelf.”
Toch zijn er kanttekeningen te plaatsen bij die autonomie. Juist uit de agenda van het Topteam Creatieve Industrie blijkt dat de creatief professional in de meeste gevallen allesbehalve een autonome eenpitter is. “De creatieve professional wordt steeds vaker eerder in het proces betrokken bij strategische vraagstukken. Zij krijgt tevens de rol van facilitator van het gehele innovatieproces en van verbinder tussen alle stakeholders om gezamenlijkheid de oplossing laten ontstaan. Om deze rollen te kunnen vervullen wordt andere en nieuwe kennis, kunde en een andere mindset van de creatieve professional gevraagd.”
Dooie tijd is ontzettend waardevol
Maar wat houdt deze mindset precies in? Voormalig minister van VROM Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening & Milieu Pieter Winsemius houdt voor de Council voornamelijk een pleidooi voor het over zekerheden stappen om creativiteit te creëren. “Je moet zekerheden afbreken, inefficiënt durven zijn, irrationele keuzes maken en zorg dat je jezelf afremt in dat proces. Dooie tijd is ontzettend waardevol. Ook de wil, de vaardigheden, het enthousiasme en het scheppen van een creatief klimaat zijn hiervoor van belang.”
Wessel van Beerendonk van Studio RAP, een architectenbureau dat veel van z’n ontwerpen middels 3D-printen ook zelf ontwikkelt, laat zien wat de gewenste mindset concreet kan opleveren. Hij ontwikkelt met zijn studio onder meer de overdekte haltes van de watertaxi in Rotterdam en ontwierp uit steeds weer unieke houten puzzelstukken een volledig kantoor in het InnovationDock van de haven. “In principe zouden we ook een algoritme voor het ontwerpen van een gebouw of iets anders kunnen verkopen.”
Soft skills voor robots
Voor Van Beerendonk, alumnus van de TU Eindhoven, lijkt het combineren van ontwerpen en productontwikkeling logisch, maar in de architectuur is het betrekkelijk nieuw. Ook in de Kennis- en Innovatie Agenda wordt het belang van de techniek benadrukt. “Er zijn twee benaderingen voor het werken met technologie op hoog niveau: de creatieve professional die uitgaat van zijn kennis en kunde als ontwerper en technologie toepast om haar projecten te ontwikkelen, en de ontwerper die vertrekt vanuit de mogelijkheden die de nieuwe technologie biedt, en daarin het startpunt voor een creatief proces ziet.”
Wat het betekent om met hoogwaardige nieuwe technieken te werken, laat ook Vanessa Evers zien. Evers is hoogleraar Computer Science aan de UTwente en werkt aan kunstmatige intelligentie en robotica. “Het gaat er om dat we soft skills toevoegen aan robotica,” legt Evers uit. “Robots leren hoe dieren op hen reageren bijvoorbeeld. Hoe ze echte agressie onderscheiden van iemand die met Capoeira-training bezig is.”
Volgens Evers is dat proces een geval van ‘team science’. “Ik heb niet de indruk dat iedereen zo technologisch onderlegd hoeft te worden, maar het gaat er wel om dat je begrijpt welke impact dit gaat hebben in de toekomst. Je moet een bepaalde sociale intelligentie hebben. We moeten mensen daartoe ‘empoweren’.”
Belang van multidisciplinariteit
Bij de discussiemiddag van de Dutch Creative Council komt naar voren dat er niet één manier is om te kijken naar hoe de creatieveling zich dient te ontwikkelen. Waar Haring pleit voor autonomie, lijkt bij veel anderen het belang van multidisciplinaire teams te prevaleren. De Kennis- en Innovatie Agenda lijkt dat onderscheid ook te maken, al blijkt in Amsterdam dat deze twee niet per definitie tegenstrijdig met elkaar zijn.
“Sommige opleidingen zijn gericht op ontwerpers als dienstverleners en verbinders die voldoende van andere disciplines afweten om een samenwerking te kunnen ondersteunen en orkestreren; andere leggen de focus meer op de eigen artistieke ontwikkeling. Beide dimensies zijn belangrijk voor het voortbestaan van de professie.” Een eenduidig antwoord op hoe het creatief onderwijs er in de toekomst uit moet zien wordt derhalve niet gevonden. Voor de ‘fluïde rol’ die gevraagd wordt, is dat wellicht ook niet mogelijk.
