Trump en Brexit bieden kansen wetenschap EU

Nieuws | door Sicco de Knecht
24 april 2017 | De tien jaar dat Nederland meedoet aan het ERC programma hebben bepaald geen windeieren gelegd. Alhoewel de bevolking van Nederland op Europees niveau maar 3% van het totaal is, krijgt het 9% van de beurzen. En dat is niet alleen goed nieuws.

Een feeststemming alom heerste er dan ook op de viering van het tiende jaar van de European Research Council (ERC) grants in New Babylon in Den Haag, georganiseerd door NWO. Robert-Jan Smits directeur-generaal Onderzoek en Innovatie van de Europese Commissie,en recentelijk nog de ontvanger van de prestigieuze Akademiepenning, was er bij om de successen van de Nederlandse wetenschap te vieren. Kritiek en zorgen waren er ook, want moet Nederland wel juichen om de buitensporige successen, en hebben we de wind ook in de toekomst nog in de rug?

Harde getallen

“Er is geen land dat beter presteert in het binnenhalen van Europese onderzoeksgelden dan Nederland.” Smits in zijn keynote voor een zaal met beleidsmedewerkers en wetenschappers. Uitgedrukt in aantallen gehonoreerde aanvragen per miljoen inwoners spant Nederland in het programma de kroon met 27 per miljoen inwoners. Denemarken staat met afstand op de tweede plaats met zo’n 17 gehonoreerde aanvragen per miljoen.

Helemaal bijzonder is dat Nederlandse onderzoekers ook twee keer zo veel aanvragen doen als hun collega’s in andere landen (gemiddeld), en dat het honoreringspercentage daar toch niet onder lijdt. Hoe het mogelijk is dat het land zo succesvol ligt zat hem volgens aanwezigen in de investeringen uit het verleden.

“De reden waarom we zo’n goede uitgangspositie hadden is door de beschikbare middelen, bijvoorbeeld uit de FES-gelden. Daardoor hebben we beginnende leiders in het veld gecreëerd.” Stelde een ERC-winnaar tijdens een van de break-out sessies. Wel maakte hij zich, met anderen zorgen. “Ik ben ongerust over de huidige mate van nationale financiering, zo kunnen wij op termijn niet meer meedingen.”

Voor een dubbeltje op de eerste rij

Volgens Smits is het feit dat Nederland veel geld binnenhaalt ook een ongemakkelijke positie. “Nederland is eigenlijk maar een ‘halve vriend’. We willen meedoen aan het programma, maar het liefst binnen een zo klein mogelijk overall EU budget. Dat laatste staat voorop.”

Ook NWO voorzitter Stan Gielen hield een pleidooi voor meer investeringen: “De bijdrage van Nederland is gewoonweg te laag.” Hij ziet het dan ook als zijn hoofdtaak om politici bij te praten en waar mogelijk het budget uit te breiden. “De afgelopen tijd heb ik veel politici gesproken en ik ben geschokt door het niveau van onwetendheid over wetenschap. Men weet gewoon echt niet hoe wetenschap in zijn werk gaat.”

Daarnaast is het succes van een land als Nederland internationaal niet zonder gevolgen. Met name in de nieuwe lidstaten (EU13) slaagt men er niet in om veel ERC-beurzen binnen te halen en kijkt men met een schuin oog naar Nederland. Toch ziet Smits het niet als taak van de ERC om dit op te lossen. “Het Horizon 2020 programma draait om excellent onderzoek, we kunnen daar niet van afwijken en we maken dus ook geen uitzonderingen.”

Volgens Smits neemt de Europese Unie over het algemeen wel degelijk actie om ook de EU13 landen beter uit te rusten om mee te doen aan de competitie. “Je moet niet vergeten dat er ook een enorm structuurfonds is waaruit landen middelen kunnen halen om hun wetenschappelijke infrastructuur te verbeteren.” Zo krijgt een land als Polen tussen 2014 – 2020 zo’n 90 miljard uit dit fonds, waarvan het 7 miljard investeert in de kenniseconomie. Ook wijst Smits op de werkgroep ‘Widening European Participation’ waarin de ERC werkt aan deze vraagstukken, en daar ook middelen voor vrijmaakt.

Waarom Oekraïne zo weinig beurzen binnensleept.

Hoe er precies meer geld moet komen voor de wetenschap was voor de aanwezigen nog een puzzel. De meest overtuigende wijze was volgens de aanwezigen het appel voor missie georiënteerde programma’s. “Er is geen enkel land dat in zijn eentje graag meer bij wil dragen op dit moment, er moet een verhaal komen dat verder gaat dan alleen een pleidooi voor fundamenteel onderzoek.”, vatte Smits het samen.

Volgens een aantal aanwezigen zat er op Europees niveau nog genoeg vet op het bot om de Europese begroting om te vormen. Verschillende Europese subsidies waren voor velen de uitgelezen kans om meer middelen los te krijgen voor wetenschap.

“De enige manier om binnen de huidige begroting nog verder te groeien is door geld weg te halen bij of te earmarken binnen andere onderdelen van de EU begroting, met name de landbouwprogramma’s.”, aldus Smits die daarmee de harde keuzes benadrukte die de Europese Unie moet maken.

Uitdagingen voor de wetenschap

De bijeenkomst kreeg lichte mineur door de uitspraken van ERC-voorzitter Jean-Pierre Bourguignon die de internationale stemming schetste. “Ik kom net terug uit Washington DC waar ik de National Science Foundation heb bezocht. Er gaat daar binnenkort, zonder enige aanleiding, tien procent van de staf uit en er heerst een grafstemming.” Het Amerikaanse voorbeeld boezemt ook hem angst in maar volgens Bourguignon moet dit niet omslaan in terughoudendheid: “We moeten in het offensief stappen.”

“Met zo veel zorgwekkende ontwikkelingen in de Verenigde Staten maar ook elders, bijvoorbeeld in het Verenigd Koninkrijk is dit ook het moment voor Europa om haar kans te grijpen.” Aldus Bourguignon die ook  nieuwe mogelijkheden ziet in deze ontwikkelingen. “We moeten trots zijn op wat we hebben bereikt en nu doorpakken om Europa op internationaal leidend te maken in de wetenschap.”


«
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief
ScienceGuide is bij wet verplicht je toestemming te vragen voor het gebruik van cookies.
Lees hier over ons cookiebeleid en klik op OK om akkoord te gaan
OK