Hoe NHL en Stenden hun onderwijsconcepten fuseren

Fusie van hogescholen leidt tot nieuw onderwijsconcept

Analyse | door Gerry Geitz & Corrie Sinia
15 januari 2018 | Hoe kun je studenten opleiden voor (nog) niet bestaande beroepen? Het is een vraag waar hogescholen zich al een aantal jaren over buigen. Om de uitdagingen in onze snel veranderende wereld het hoofd te kunnen bieden, is het afleveren van vakinhoudelijke kennisexperts niet langer voldoende. Het werkveld vraagt om hoogopgeleide professionals die met een open mind en een innovatieve blik naar hun vakgebied kijken. NHL Stenden Hogeschool combineert een fusie met een hogeschoolbrede onderwijsinnovatie. Een innovatie waarbij het ideaal leidend is: uitdagend en toekomstbestendig onderwijs creëren. Het onderwijsconcept ‘Design Based Education’ moet de sleutel vormen tot succes, stellen lector Sustainable Educational Concepts in Higher Education Gerry Geitz en Corrie Sinia van de dienst Onderwijs- en Onderzoekskwaliteit.
De locatie van NHL Stenden in Leeuwarden, waar de Thorbecke Academie gevestigd is.

Begin dit jaar zijn NHL Hogeschool en Stenden gefuseerd, daarmee is een grote hogeschool ontstaan met een diversiteit aan opleidingen in binnen en buitenland. Hetgeen dat alle studenten binnen deze opleidingen bindt is dat zij opgeleid willen worden tot ondernemende, vindingrijke en wereldwijze professionals. Daarom grijpt NHL Stenden dit moment aan om een nieuw onderwijsmodel te implementeren ‘Design Based Education’ (DBE).

DBE beoogt studenten op te leiden tot ondernemende, vindingrijke en wereldwijze professionals. Beide hogescholen hebben ervoor gekozen om samen met een vernieuwend onderwijsconcept te starten waarbij waardevolle elementen uit het competentiegericht onderwijs De (samenwerking met de) praktijk is dynamisch en dat vraagt om flexibiliteit. Competenties zijn een combinatie van kennis, houding en vaardigheden die bij het toekomstige beroep horen. Het onderwijs is erop gericht om de studenten die competenties te laten ontwikkelen die passen bij zijn of haar toekomstige beroepspraktijk. van de NHL en het probleemgestuurd onderwijs Tijdens probleemgestuurd onderwijs wordt de stof behandeld aan de hand van praktijkvraagstukken, die in kleine groepjes worden geanalyseerd, opgelost en nabesproken. Studenten gaan op zoek naar oplossingen voor het probleem en werken samen om tot het beste resultaat te komen. De student verwerft kennis en ontwikkelt vaardigheden met een beroepsprobleem als uitgangspunt. van Stenden worden benut.

Voorbereiden op een veranderende wereld

Opleiden voor de arbeidsmarkt is altijd een uitdaging geweest, maar deze wordt groter door de snelle maatschappelijke veranderingen die mede gevolg zijn van toenemende digitalisering en automatisering. Hoogopgeleide professionals moeten vanzelfsprekend over een stevige domeinspecifieke kennisbasis beschikken, maar moeten tegelijkertijd ook wendbaar, flexibel en innovatief zijn. Zij moeten over de grenzen van hun vakgebied en over landsgrenzen heen kunnen kijken.

Een kritische succesfactor is of zij in staat zijn om complexe vraagstukken echt te doorgronden. En of ze mogelijke oplossingen kunnen ontwerpen en vervolgens in staat zijn om met een open mind het ontwerp/het prototype te testen, te evalueren en aan te passen. Anders gezegd; professionals die met een open mind (in de meest brede zin van het woord) blijven leren en onderzoeken.

Zoals ook verwoord in het rapport ‘Het voorbereiden van leerlingen op (nog) niet bestaande banen’ van Kirschner (2017), is het niet meer te verwachten dat het tijdens de initiële opleiding geleerde voldoende zal zijn om er het werkzame leven mee toe te kunnen. Mensen zullen tijdens en na hun studie (moeten) blijven leren en zich blijven ontwikkelen. Dit veronderstelt dat studenten metacognitieve vaardigheden verwerven om dit leer- en onderzoekproces gaande te houden. Daarmee zijn twee belangrijke uitdagingen voor het hoger beroepsonderwijs genoemd, ten eerste de complexe vraagstukken die zich voordoen en die daarbij passende innovatie- en onderzoeksvaardigheden vereisen en ten tweede het gegeven dat studenten zich ook na hun studie moeten kunnen blijven ontwikkelen. Overall: hoger onderwijs dat toekomstbestendig moet zijn.

Uitgangspunten Design Based Education

Design Based Education is gebaseerd op sociaal-constructivistisch Leren is een proces waarbij lerenden (samen) actief kennis construeren en verbinden aan eerdere ervaringen. Leren in interactie met anderen leidt tot diepere leerervaringen, interpretaties en betekenisgeving. Diep leren is niet zozeer een persoonskenmerk als wel het resultaat van de leeromgeving van de nieuwe hogeschool. Het doel is om studenten aan te moedigen tot diep leren. Doeloriëntatie, het geloof in eigen kunnen (self-efficacy) en de manier van begeleiden, opleiden en toetsen zijn daarin factoren. , contextueel, zelfregulerend en samenwerkend leren. Het gaat uit van empathie voor de student, de docent en de omgeving. De actuele (complexe) vraag uit de praktijk en de leervraag van de student vormen het vertrekpunt voor leren en samenwerken. Door intensieve samenwerking tussen student, docent, werkveld en onderzoekers (co-creatie) en een onderzoekende aanpak gebaseerd op Design Thinking ontstaat een uitdagende leeromgeving waarbinnen rekening gehouden wordt met (inter)nationale ontwikkelingen.

De leeromgeving is gericht op het ontwikkelen van een stevige kennisbasis en op de vaardigheid van transfer van kennis naar nog onbekende situaties. Het leerproces richt zich dan ook op het aanpassingsvermogen van de student en de ontwikkeling van een eigen professionele identiteit en heeft daarmee voor de student een duurzaam effect. De interactie tussen docent, student en werkveld staat centraal, waarbij een goede afstemming binnen de leeromgeving en percepties in belangrijke mate deze relatie beïnvloeden.

Design Based Education kenmerkt zich door iteratieve processen (dus een proces waarbij stappen worden herhaald om tot aanpassing en verbetering te komen. Belangrijk hierbij is de methodische interactie met de praktijk, het daadwerkelijk testen en teruggeven van oplossingen en denkrichtingen aan het werkveld) waarin ontwerpen tot stand komen, vanuit datzelfde gedachtegoed ontwikkelt NHL Stenden het onderwijsconcept zelf ook. Het eerste prototype van de definiëring van het onderwijsconcept Design Based Education luidt als volgt:

Design based education is a teaching and learning approach that empowers the learning process of all stakeholders in (higher) education: a trialogical process between students, professional field and lecturers. Actual and complex issues are faced via iterative processes in order to bridge the gap between a current situation and an intended situation.

Characteristics of the non-linear, iterative DBE processes are empathizing, defining, ideating, applying, testing, evaluating and improving in order to bridge this gap. The methodological trialogical interaction between students, professional field and lecturers is domain specific. The DBE teaching and learning approach adds value to the learning of students, professional field and lecturers in terms of gaining multidisciplinary knowledge, developing metacognitive skills and by creating social value (Geitz, 2017).

Pijlers van Design Based Education

Het onderwijsconcept Design Based Education kent vier belangrijke pijlers:

  • duurzaam onderwijs,
  • multidisciplinaire samenwerking,
  • design thinking en;
  • internationale en interculturele dimensies.

De eerste pijler, duurzaam onderwijs, komt tot uitdrukking in de geschetste uitgangspunten van DBE. Onder multidisciplinaire samenwerking wordt verstaan de trialoog tussen studenten, docenten, onderzoekers en werkveld welke tot uitdrukking komt in de co-creatie die plaatsvindt in Ateliers, waarbij actuele vraagstukken de trigger vormen. Een Atelier is een fysieke werkomgeving die activerend en samenwerkend leren in co-creatie faciliteert en uitlokt.

Deze Ateliers bevinden zich zowel binnen als buiten de hogeschool.Vraagstukken zoals het ontwikkelen van duurzame (milieuvriendelijke) producten die vervolgens ook succesvol in de markt gezet worden. Design thinking heeft een belangrijke plaats in DBE, het onderzoeken van complexe vraagstukken en het ontwerpen van oplossingen vindt plaats in iteratieve cycli.

De iteraties, het ontwerpen/testen/aanpassen kunnen verschillende tijdsperioden in beslag nemen. Een mooi voorbeeld van een langduriger project is momenteel de testfase van een biocomposieten fietspad in Drenthe. Studenten passen gevonden oplossingen aan op basis van feedback, zodat de tevredenheid van de gebruiker toeneemt of de werking van het ontwikkelde prototype verbetert. Een ander voorbeeld is het nabootsen van een ziekenhuis in virtual reality als hulpmiddel voor de brandweer om te oefenen.

De internationale en interculturele dimensie in alle opleidingen van NHL Stenden draagt bij aan het opleiden van wereldwijze professionals. De vier buitenlandse locaties en de internationale partnerships bieden daarvoor talloze mogelijkheden. In Zuid-Afrika bijvoorbeeld werken studenten in de Townships, op Bali en in Thailand leren en ervaren studenten dat zakendoen in Azie echt anders werkt dan in Nederland of Duitsland.

Transitie

De opleidingen van NHL Stenden bevinden zich dan ook in een unieke transitie, alle opleidingen van de nieuwe hogeschool gaan de komende jaren ‘over’ naar Design Based Education. Een innovatief ontwerpproces op zichzelf, waarbij de medewerkers van de hogeschool Design Based Education ontwerpen en implementeren. Dit ontwerpproces kenmerkt zich door alle fasen waar ook de studenten vanaf september 2018 in ondergedompeld worden. De vraag vanuit de praktijk en de leervraag van de student staan centraal. Ter illustratie, een praktijkvraag luidt als volgt: ontwerp een nieuwe innovatieve manier om het afval dat er binnen de hogeschool geproduceerd wordt op locatie te scheiden en te recyclen. De oplossing moet afwijken van de traditionele manier van afval scheiden en recyclen. Daarnaast is de vraag wat er aan de inkoopkant kan veranderen zodat de hoeveelheid afval vermindert. De leervraag van de student is gericht op het leren toepassen van productkennis én het leren vinden van creatieve oplossingen in een multidisciplinaire context.

Vanuit de verkenning van deze vraag en met een schat aan kennis en ervaring ten aanzien van het opleiden van (jonge) mensen en ten aanzien van leerprocessen, worden de eerste ontwerpen van Design Based Education gemaakt.

Vervolgens worden deze ontwerpen geïmplementeerd in de opleidingsprogramma’s van de hogeschool. Vanzelfsprekend start dan ook meteen de monitoring en het testen van de eerste Design Based Education ontwerpen. Worden de beoogde doelen bereikt, waar moet bijgesteld worden, wat werkt goed en waarom, wat werkt niet goed en waarom niet? De komende jaren zal dit innovatieve ontwikkel- en implementatieproces dan ook onderzoeksmatig worden gevolgd.

Twee longitudinale onderzoeken staan inmiddels in de steigers. Eén onderzoek is gericht op het effect van DBE op het leren van studenten, dit onderzoek wordt in samenwerking met de Universiteit van Helsinki uitgevoerd. Samen met onze collega’s uit Helsinki zal worden onderzocht hoe het leren van de NHL Stenden studenten zich de komende jaren in de DBE-omgeving ontwikkelt. Kan het toekomstbestendige karakter van het DBE-leerproces ook echt aangetoond worden?

Een ander onderzoek richt zich op het proces van onderwijsinnovatie zelf, dit onderzoek wordt uitgevoerd in samenwerking met hoogleraar Onderwijsinnovatie Jan Riezebos van de Rijksuniversiteit Groningen. Hoe kunnen docenten nog beter ondersteund worden tijdens dit onderwijsinnovatieproces? Er zal gekeken worden of de inzet van ontwerptools uit andere disciplines zoals de engineering een kwaliteitsimpuls kunnen geven aan de innovatie. Het hogeschoolbrede lectoraat Sustainable Educational Concepts in Higher Education vervult een belangrijke rol in het onderzoek naar en de verdere conceptualisering van Design Based Education.

Consequenties

Zoals geschetst staat DBE voor een goede interactie tussen student, docent en werkveld. Het concept heeft dan ook consequenties voor de manier waarop het onderwijs zal worden georganiseerd. Overigens wordt er op diverse plekken in de hogeschool al geëxperimenteerd met onderdelen van DBE. Bijvoorbeeld in het Innovation Lab waar wordt gewerkt aan educatieve innovaties, in het innovatielab IT waar studenten werken aan IT-vraagstukken, in het online marketing atelier werken studenten aan social media vraagstukken van het midden- en kleinbedrijf en de Frysian Design Factory is de innovatieve plek waar studenten werken aan een inclusieve, duurzame en veilige wereld.

Het project de Slimme Trapper is een samenwerkingsproject met een bibliotheek met als doel om technologische ontwikkelingen zoals 3D printers en laser snijders zichtbaar en toegankelijk te maken voor het grote publiek. Studenten hebben een Slimme Trapper (een bakfiets) ontwikkeld waarmee het project van de bibliotheek op een eenvoudige, duurzame en goedkope wijze kan rondrijden.

Het onderwijs wordt meer gericht op het faciliteren van het leerproces van de student, waarbinnen de student in toenemende mate zelfregulatievaardigheden ontwikkelt, de docent een meer coachende rol aanneemt en het werkveld participeert. Dit vraagt een andere houding van de docent. Een docent die het leerproces begeleidt, oog heeft voor de leervraag van de student, anticipeert op de vraag vanuit de praktijk, die leert los te laten en een duurzame feedbackcultuur kan laten ontstaan. Het professionaliseringsaanbod is gericht op het maken van deze mindshift, hiervoor wordt samengewerkt met KAOS-pilots. KAOS-pilots is een gerenommeerde Deense school voor leiderschap, creativiteit en sociaal ondernemerschap met 25 jaar ervaring. Omdat KAOS-pilots goed aansluit bij de uitgangspunten van DBE worden docenten van NHL Stenden getraind via de door KAOS-pilots ontwikkelde driedaagse masterclass over het ontwerpen en faciliteren van uitdagend onderwijs.

Het onderwijsconcept van NHL Stenden, Design Based Education, is een doorontwikkeling van de huidige onderwijsconcepten, competentiegericht onderwijs en probleemgestuurd onderwijs. Onderwijsconcepten die vanzelfsprekend gericht zijn op een goede voorbereiding op de beroepspraktijk. Echter, het nieuwe onderwijsconcept voegt belangrijke dimensies toe: zoals design thinking, multidisciplinariteit en het gezamenlijk leren en werken met de regionale en internationale omgeving. Studenten leren door middel van methodische interactie met de praktijk en het daadwerkelijk testen en teruggeven van oplossingen en denkrichtigen aan het werkveld. De verwachting is dat studenten van NHL Stenden op deze manier goed worden voorbereid op de beroepen die nu nog niet bestaan.

Gerry Geitz :  Lector Sustainable Educational Concepts in Higher Education NHL Stenden

Corrie Sinia :  Dienst Onderwijs- en Onderzoekskwaliteit NHL Stenden


«
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief
ScienceGuide is bij wet verplicht je toestemming te vragen voor het gebruik van cookies.
Lees hier over ons cookiebeleid en klik op OK om akkoord te gaan
OK