Kennissteden versterken band in Gent

De Nederlandse delegatie werd gevormd door de elf kennissteden die deelnemen aan de City Deal Kennis Maken De inzet van de City Deal Kennis Maken is om een versnelling tot stand te brengen in het oplossen van maatschappelijke opgaven van steden door onderzoekers, docenten en studenten hierbij grootschalig te betrekken. Centraal in de City Deal staan talentontwikkeling, ondernemerschap én het stimuleren van maatschappelijke betrokkenheid. Per deelnemende stad is er vanuit het ministerie van OCW €50,000 beschikbaar gemaakt. Daarnaast zijn de VSNU, de de vereniging Hogescholen, de ministeries van BZK en OCW, SIA en Kences betrokken bij deze City Deal.

Naast de universiteitssteden zullen in de zomer van dit jaar een aantal hogeschoolsteden zich bij de City Deal aansluiten. Het project bevindt zich in een spannende startfase van verkennen, kennis ophalen en informeren. In twee dagen tijd werden noten gekraakt over financiering, interdisciplinaire samenwerking en de verschillende talen in de wetenschap en binnen het gemeentehuis.

Moeten we formaliseren of bouwen aan de relatie?

De City Deal Kennis Maken heeft voor de verschillende steden een andere invulling en betekenis. Ronald van den Bos, adviseur van het College van Bestuur van de Erasmus Universiteit geeft een voorbeeld: “In Rotterdam hebben wij sinds 2011 het model van kenniswerkplaatsen rondom verschillende maatschappelijke thema’s. Verbindingen tussen hoogleraren en directeuren van de gemeentelijke dienst op deze thema’s is ooit begonnen rondom de maatschappelijke gezondheidszorg en dat model hebben we doorgetrokken.”

In 2017 is in Rotterdam de samenwerkingsovereenkomst vernieuwd en tegelijkertijd de City Deal ondertekend. Hierbij zijn nu ook de hogescholen aangesloten. “Ik zie de City Deal als vehikel om met de kenniswerkplaatsen verder te komen en ook te kijken wat er gebeurt in andere steden en wat wij daarvan kunnen leren.” Aldus Van den Bos.

In de basis is de City Deal een bestuurlijke samenwerking tussen gemeenten, universiteiten en hogescholen. Contractueel is vastgelegd welke maatschappelijke vraagstukken in de specifieke stad gaan spelen en hoe deze in de toekomst worden opgepakt.

Voor steden die al jaren veel hebben geïnvesteerd in de relaties tussen de onderwijsinstellingen en de gemeenten is de City Deal met name het bezegelen van een goede werkrelatie. Voor andere steden die op het gebied van deze samenwerking nog veel te winnen hebben is het document een stok achter de deur om ervoor te zorgen dat alle partners mee doen en aangehaakt blijven.

“In Tilburg heeft de City Deal Kennis Maken een aanjagende functie om te komen tot een gedeelde agenda. De onderwijsinstellingen in Tilburg, namelijk Avans, Fontys en Tilburg University, lopen hierin hun eigen tempo omdat zij te maken hebben met interne processen en het soms nog niet helemaal duidelijk is wat elke onderwijsinstelling wil.” legt Rob van den Hurk van de gemeente Tilburg uit. Met name de gesprekken in Tilburg tussen de gemeentesecretaris en het college van bestuur van de verschillende onderwijsinstellingen brengt het proces in beweging.

Frits Dimmendaal, programmamanager van de Kennisas in Ede vindt dat de CityDeal niet alleen op de inhoud moet zitten. “Je kunt op de inhoud gaan zitten, namelijk het wetenschappelijk model of de lijn van de redenering, maar het gaat vaak om de verschillende belangen. Daar moet het gesprek over gaan en je moet investeren in de relatie. Waar we nu vaak op investeren is de inhoud, en we hebben te weinig oog voor elkaars belangen.”

Hoe ziet interdisciplinair samenwerken eruit?

Gent wordt door verschillende Europese beleidsdocumenten aangedragen als voorbeeld van een stad waarbinnen de grootstedelijke uitdagingen op een wenselijke manier worden opgepakt. Daarnaast is het 200-jarig bestaan een mooie gelegenheid om een Nederlandse delegatie te ontvangen.

Hoe groot de uitdaging is waar Nederlandse steden voor staan blijkt uit de woorden van schepen (Wethouder) Elke Decruynaere. “Uitdagingen waar we nu voor staan, gaan ook over de zoektocht naar verschillende manieren van samenwerken. Om van jullie te leren moeten wij open staan voor elkaar en daar kwetsbaar in zijn. Studenten zijn voor Gent van groot belang, anders waren wij een tweede versie van Brugge.”

“Onze grote uitdaging is om die studenten die naar afloop van hun studie een gezin stichten te behouden voor de stad Gent. We zien toch dat zodra hun jonge kinderen gaan wandelen, zij op zoek gaan naar ruimte en luchtkwaliteit en betaalbare huizen gaan zoeken buiten de stad. We willen graag een daadkrachtig beleid ontwikkelen om deze jonge gezinnen te behouden. Dat is de maatschappelijke uitdaging waar wij als stad voor staan.” aldus de wethouder van Gent.

Ook zijn er steden die onder de vlag van de City Deal werken aan een gezamenlijke taal, zodat ambtenaren en wetenschappers beter met elkaar kunnen communiceren. “Wat ik merk is dat weinig mensen echt interdisciplinair kunnen werken. Veel van ons spreken de verschillende talen niet en wat ik merk is dat wij onze studenten er echt niet in opleiden.” Aldus Caroline Nevejan, Chief Science Officer (CSO) in Amsterdam.

De CSO van Amsterdam geeft hier een voorbeeld van “Mijn eigen onderzoek gaat over ritme in de stad en is een samenwerking met drie universiteiten, 60 studenten, 15 onderzoekers, 30 ambtenaren van zes steden (Amsterdam, Den Haag, Rotterdam, Zaanstad, Zoetermeer, Helmond). Ik noem een voorbeeld van gisterochtend van een gesprek met een PhD waar ik graag en veel mee samenwerk in dit project. Zij is inmiddels echt getraind in het stellen van de vraag ‘Wat bedoel je daarmee?’. Je kunt, als je interdisciplinair werkt, namelijk nooit aannemen dat je begrijpt wat de ander bedoelt.”

“Gisteren kreeg mijn promovendus een mail van een ander teamlid en was ze helemaal overstuur. Hij had hartstikke zijn best gedaan op een grafische weergave van een stedenvergelijking. Zij is de architect in dit project en vanuit haar discipline vond zij dit niet goed gedaan en zij voelde dit als een belediging voor haar werk. ‘Hoe kan hij dit opsturen?’. Ik moet haar echt even helpen herinneren dat zij beiden vanuit een andere discipline denken. Hij deed gewoon zijn best, maar kwam daarbij even op haar terrein.”

Daarnaast staat de combinatie van wetenschappelijke excellentie en maatschappelijke impact soms succesvolle samenwerking in de weg. Ook de combinatie van wetenschappelijke, hbo en mbo kennis, die in het dagelijks leven zo belangrijk is, lijkt regelmatig op een klassenstrijd. “Dit is heel dom want wij hebben echt de jongens en meisjes van het hbo en ook van het mbo hard nodig. Zo zag ik de jongens van het mbo met robots gigantische glasplaten leggen over de archeologische installatie in station Rokin van de Noord/Zuid lijn. Spectaculair!” aldus Nevejan.

Hoe voer je onderzoek uit zonder duidelijke vraag?

Doelstelling van de City Deals is het oppakken van grootstedelijke problematiek in een bredere samenwerking. Dit betekent voor de City Deal Kennis Maken dat universiteiten en hogescholen zich bezig gaan houden op vlakken en gebieden waar de einddoelstellingen en de vragen nog niet concreet zijn.

Thomas Block, hoogleraar ‘sustainability and governance’ en verbonden aan de Stadsacademie een vergelijkbare samenwerking tussen onderwijsinstellingen en gemeente in Gent ziet ook een horde die te nemen is op de inhoud. “Het vraagt ook wat van ons als docenten, want wij moeten lesgeven in iets waar wij het antwoord niet op weten.”

“Wij zijn vanuit de stadsacademie bezig met de ongestructureerde ‘wicked problems’n dit vraagt om interdisciplinaire aanpak. Laten wij ook heel duidelijk zijn in wat het niet is. Het is geen consultancy. Studenten moeten kunnen falen en de masterproef (scriptie) moet ook iets kunnen zijn waar de gemeente uiteindelijk misschien niet zo blij mee is.”

Van den Bos uit Rotterdam erkent de hordes die vanuit universiteiten nog moeten worden genomen. “Er zijn ook zeker uitdagingen. Bijvoorbeeld de curricula op de universiteiten, deze zijn niet makkelijk en snel te vernieuwen. Dus je kunt je vastbijten in de discussie over curricula of op zoek naar ruimte waar je wel snel wat kan. Denk bijvoorbeeld aan extra-curriculaire projecten, de Rotterdam scriptieprijs die we hebben of een specifieke minor zoals onze service learning-minor.”

Past de structuur van een universiteit bij een City Deal?

De universiteiten hebben van oorsprong een duidelijke rol in de samenwerking met gemeenten. “Ik vraag mij ook af of de huidige structurering in de instelling en de weg van financiering nu zo is ingericht om deze mate van interdisciplinair werken aan te kunnen. Het helpt in ieder geval niet mee.” Aldus Kim Duistermaat van de Universiteit Leiden.

Ook Thomas Block uit Gent ziet wetenschappers aanlopen tegen de beperkingen van financieringsstructuren. “Voor het aanvragen van externe financiering moet je heel goed weten wat je onderzoeksvraag is en welke deliverables je hebt. Voor de maatschappelijke vraagstukken die er nu liggen zijn de antwoorden nog niet voorhanden. Daar zijn deze samenwerkingsconstructen ook op gericht.”

“Instituten zitten niet altijd te wachten op een kritische blik op bestaande constructen. Zo is het huidige economische model voor de OESO en Wereldunie een zekerheid. Vanuit de stadsacademie willen wij dit openbreken en met een transformatieve kritische blik kijken naar de status quo.” Aldus Thomas Block Universiteit Gent.

Vanuit Rotterdam is men benieuwd naar best practices om vanuit verschillende organisatieculturen en financieringsstructuren samen te werken. “In de gemeentelijke omgeving gaat het vaak om de korte termijn, de uitvoering en het voorkomen van fouten. Door de politieke context zit men niet op alle onderzoeksresultaten die vanuit de City Deal naar voren komen te wachten.” aldus Van den Bos.

In Rotterdam is ook de implementatie van de kennis een onderdeel van de afspraken rondom de City Deal. “Wat je nu wilt is een slag verder komen. We willen meer in de kenniswerkplaatsen strategischer worden en ook meer lange termijn vragen aanpakken, waardoor er voor ons als universiteit ook weer interessante mogelijkheden komen om langer lopend onderzoek te doen. Dit zeg ik ook telkens tijdens een City Deal bijeenkomst, uiteindelijk moet het ook bijdragen aan het primaire proces van een universiteit. En met alleen maar kortlopend onderzoek is dat lastig, wij willen bijvoorbeeld ook promovendi of post-docs onderzoek laten doen. ”

Waar vanuit de kennisinstelling de nadruk zal liggen op de uiteindelijke publicatie, zullen gemeenten op zoek gaan naar andere vormen van communicatie. “Als je verschillende vormen van kennis wil samenbrengen, dan heb je ook verschillende vormen van publiceren nodig. Dat kan niet alleen maar tekst zijn. Voor het Openresearch platform van Amsterdam maken wij nu ook video’s om projecten en kennis zichtbaar te maken. Niet iedereen die bijdraagt aan kennisontwikkeling in de stad is gewend aan veel lezen en schrijven.” aldus Caroline Nevejan, CSO Amsterdam.

In de zomer van dit jaar zal bekend worden welke hogeschoolsteden zich ook bij deze City Deal aansluiten.