Macron snapt Europa het best
Ewald Engelen en Mathieu Segers in debat over de machthebbers in Europa
“We worden gegijzeld door goed georganiseerde belangen,” trapt UvA-hoogleraar Ewald Engelen het debat bij het Studium Generale die Saxion maandelijks organiseert af. Engelen toont zich in zijn columns voor onder meer De Groene Amsterdammer een scherp criticaster van het Europese project en ook in Deventer is hij fel en kritisch. Hij is daarmee uiteraard niet alleen, Europa heeft het zwaar te verduren gehad de laatste jaren.
Europa speeltuin voor multinationals
“Brussel is uitgegroeid tot een grote lobbycampus”, stelt Engelen die dat illustreert aan de hand van onder meer de Duitse verkiezingen. “Ook de plannen voor een ‘Grobeginnen bij Europa. Er worden verdergaande stappen richting een federaal Europa voorgesteld. Dat alles vanuit het argument dat de EU geconfronteerd wordt met opkomende economieën als China. Maar uit onderzoek blijkt dat de grootste multinationals nog altijd geworteld zijn in de VS en Europa. Het is dus een kulargument.”
Het argument dat multinationals de dienst uitmaken in de Europese Unie verdient volgens de Maastrichtse hoogleraar Mathieu Segers wel wat nuance. “Er gebeurt simpelweg te veel op te veel verschillende plekken, om een eenvoudige oorzaak-gevolg relatie aan te wijzen voor wat er in Europa plaatsvindt.”
Oud-Commissievoorzitter Jacques Delors noemde de Europese Unie ooit een ‘Unidentified Political Object’, vertelt Segers. “Het wordt op bepaalde momenten een bepaalde richting ingeduwd.” Volgens Segers is er de afgelopen jaren in Europa vooral sprake geweest van negatieve integratie, waarmee hij bedoelt dat deze vooral gebaseerd was op het wegnemen van economische belemmeringen in plaats van op het opleggen van regels op bovennationaal niveau.
Als belangrijkste voorbeeld van de negatieve integratie geeft hij het Verenigd Koninkrijk dat in 1973 toetrad tot de Europese Unie met als voornaamste reden dat het wilde toetreden tot de interne markt. “Sindsdien is de Europese Unie een hyper-Angelsaksisch project geworden en de ironie wil dat op het moment dat er weer echt politieke vragen gesteld worden, de Britten eruit stappen.”
Nationale politiek heeft zich verstopt
Segers noemt het een zwaktebod van de politiek en dan met name de nationale politiek dat de cruciale beslissen de afgelopen jaren altijd is weggeschoven naar de instituties. “Er is sprake geweest van verstopgedrag en dat is funest voor het proces. De gewone Europeaan begrijpt er niets meer van en is geen moment aan de bal geweest.”
Die analyse beaamt Engelen. Hij stelt dat de burger door technocratische beslissingen voor voldongen feiten wordt gesteld. “Het gaat er om dat de technocratische machine gedemonteerd wordt. We moeten de controle herwinnen.”
Het is de nationale politiek die dat zal moeten doen, stelt Segers. Het Europees parlement is volgens hem geen ‘volwassen democratische arena’ en wekt eigenlijk enkel de woede van meer vervreemding. “Europese politiek is nationale politiek.” De leider in Europa die dat het best lijkt te snappen is volgens Segers Emmanuel Macron. “De politieke agenda die Macron nu presenteert laat zien dat hij begrijpt dat het weer tijd is voor politieke keuzes.” Segers doelt daarbij op de routekaart voor Europa die Macron in september vorig jaar presenteerde. Daarin bepleitte hij onder meer een gedeeld Europees defensiebudget en beleid voor asielaanvragen komen. De Franse president sprak zelfs van de ‘heroprichting van Europa’. Die keuze kan volgens Segers wel eens bepalend zijn. “Het moment is aanstaande dat de politiek het heft weer in handen zal moeten nemen.
Angst voor ontrafeling
De discussie over een Europa van meerdere snelheden, zoals die ook in de Eurocrisis werd besproken, baart Segers zorgen. “Er is allang sprake van een Europa van meer snelheden. Kijk naar de kopgroep, kijk naar Schengen. Dat dit zo is, wordt alleen vaak weggestopt onder een deken van gemeenschappelijkheid. Er is een soort angst voor ontrafeling. Die leeft niet zozeer bij de lidstaten als wel bij de instituties.”
Daarmee is Engelen het toch niet eens. Hij stelt dat die vrees er bij de lidstaten wel degelijk is. “Kijk naar de Euro. Het besluit daartoe werd in 1992 genomen, in 2001 kwam de munt er. We zijn nu dus bijna achttien jaar verder en als je de cijfers er op naslaat zie je dat de Euro ons gewoon heel veel kost.”
Engelen stelt dat hij zich ten aanzien van Segers wellicht wat fatalistischer opstelt in deze discussie. “Misschien komt het omdat ik me wat meer identificeer met de boze witte man”, lacht de UvA-hoogleraar.
Segers benadrukt daarbij dat het met name Duitsland is dat fors opdraait voor de kosten van de monetaire unie. “Het betaalgedrag van de Duitsers gaat in tegen de nationale belangen, maar het was Helmut Kohl die daar ooit over zei: ‘Deutschland braucht Freunde’.” Duitsland betaalt om deel uit te maken van een Europese ruimte waarin zij kunnen handelen en erkend worden.
Volgens Segers gaan andere landen in Europa te gemakkelijk van die Duitse houding uit. Dat kan niet voor altijd standhouden. “Ergens wordt de Alternative für Deutschland dan heel erg groot.” Aankomende zaterdag vindt het partijcongres van de Duitse SPD plaats. Een mogelijk beslissend moment voor Merkel en Duitsland. “Het zijn de nationale regeringen die nu aan zet zijn.”
