TU Delft groeit en dat vraagt om een ander bestuursmodel
Onlangs nam Karel Luyben afscheid als rector van de TU Delft. Vrijwel alle collega-rectoren uit het land waren aanwezig bij het afscheid tijdens de Dies. Ook minister Van Engelshoven was uitgenodigd en hield een speech over het belang van open science. Eerder die dag was er symposium georganiseerd over dit thema.
Naast Van Engelshoven sprak ook de voorzitter van de Raad van Toezicht, oud CEO van Shell en alumnus van de TU Delft, Jeroen van der Veer. Hij stond stil bij de nieuwe bestuursstructuur van de TU Delft die nodig is in een veranderende wereld met dalende inkomsten vanuit de overheid en stijgende studentenaantallen.
“Enkelen hebben mij getolereerd”
Karel Luyben keek met trots terug op zijn rectorschap en bedankte zijn naaste collega’s. “Nu er een einde is gekomen aan mijn rectoraat, hoop ik dat ik deze prachtige universiteit nog een beetje mooier heb kunnen maken. Ik wil dan ook graag iedereen bedanken die mij daar in deze periode bij geholpen heeft. Enkelen van jullie hebben mij getolereerd, allen hebben jullie mij op enigerlei wijze geïnspireerd en velen hebben mij gestimuleerd.“
Minister Van Engelshoven had ook lovende woorden over voor de afzwaaiende rector. “Allereerst wil ik Karel bedanken voor zijn werk hier aan deze universiteit de afgelopen jaren. Als rector, maar ook in zijn gevecht voor open access in de wetenschap. Zoals u allemaal weet speelt Karel een sleutelrol op gebied van open access en open science, niet alleen in Nederland, maar ook in Europa.”
De minister en de rector delen een gezamenlijke passie. Toen zij wethouder was in de naburige gemeente Den Haag, was zij ook voorzitter van de Raad van Advies van De Veste, het theater in Delft. “Zoals u misschien niet weet combineert Karel dit werk met werk voor het theater hier in de Delft, De Veste. Ik had het geluk met hem samen te werken in de Raad van Advies. Op die manier ben ik erachter gekomen dat we gezamenlijke passies delen voor onderwijs en cultuur.”
De Van Engelshovens studeren in Delft
Zoals al eerder bij een VSNU-bijeenkomst verwees de minister naar haar familie die grotendeels gestudeerd heeft in Delft. “Mijn vader en grootvader zijn alumni van deze universiteit en ze waren niet de enige Van Engelshovens die hier gestudeerd hebben. Heel veel van mijn familieleden zijn ingenieur geworden aan deze universiteit. In onze familie heb je ook heel wat uit te leggen als je niet ging studeren in Delft. Toen ik wethouder werd in Den Haag was mijn vader voor het eerst overtuigd dat ik ook echt iets geleerd had op een universiteit.”
De TU Delft bestaat meer dan 150 jaar maar heeft aan maatschappelijke impact niets afgedaan, volgens de D66-bewindsvrouw. “De TU Delft is begonnen in 1842 als De Koninklijke Akademie ter opleiding van burgerlijke ingenieurs. Het doel was om het land te dienen. Om dat doel te bewerkstelligen was er een open blik op de gemeenschap nodig en oog voor de behoeften van de samenleving. Die toenmalige Akademie is nu de Technische Universiteit, maar heeft niets afgedaan aan die maatschappelijke opgave.”
In haar speech maakte de minister vervolgens een bruggetje naar open access. “De Universiteit Delft is een gerespecteerde universiteit die studenten trekt uit heel de wereld. De TU Delft doet onderzoek dat overal ter wereld gelezen wordt, tenzij de uitgevers geen paywall rondom dat onderzoek hebben gezet.”
“U als wetenschapper weet als geen ander hoe belangrijk open science is in de wereld van hoger onderwijs en onderzoek. Zoals Nederland een kennissamenleving is, zo is de wetenschap ook een kennisgemeenschap. Beide profiteren van vrije uitwisseling van informatie. Alleen al om die reden hebben jullie mijn volle steun bij de vraag om meer open science.”
We hebben het over publiek geld
Van Engelshoven benadrukte dat zij daarom liever geld aan onderzoek uitgeeft dan dat dit verdwijnt in de zakken van de uitgevers. “We hebben het daarnaast ook over publiek geld. Dat is geld dat direct naar de uitgevers gaat en dus niet meer besteed kan worden aan goed wetenschappelijk onderzoek.” De minister ging verder niet in op de vraag hoe dit precies bereikt moet worden. Aangezien veel uitgevers extra kosten in rekening brengen voor open access is dit nog een groot vraagstuk.
“Onderzoek dat is betaald met publiek geld moet altijd publiekelijk toegankelijk zijn. Dit gaat niet van de een op de andere dag. Je moet uitgevers daarbij betrekken, onderwijsinstellingen en kennisinstellingen. We hebben elkaar nodig zodat we met elkaar de juiste kant op bewegen. Dat moet onze focus zijn als we vooruitkijken naar 2020. Opgeven is simpelweg geen optie. Mijn vurige wens is dat de wetenschap zal volhouden om dit doel te bereiken en dat moeten we ook doen in een Europese context. Wij zullen dit doel niet bereiken zonder strijd.”
Is dit nog wel de juist organisatiestructuur?
Aan het eind van de middag kwam ook de voorzitter van de Raad van Toezicht aan het woord. Jeroen van der Veer legde de toehoorders uit waarom de TU Delft voor een nieuw bestuursmodel heeft gekozen, met Tim van der Hagen als nieuwe voorzitter en rector. “Wij als Raad van Toezicht hebben ons afgevraagd of wij nog wel de juiste organisatiestructuur hebben voor deze universiteit. We hebben daarom besloten om de organisatiestructuur van deze organisatie te veranderen. Ik zal kort uitleggen waarom wij dit hebben gedaan.”
Van der Veer had daarbij een vrij expliciete boodschap aan het adres van de minister. “Laat ik vooropstellen dat de oude structuur niet verkeerd was, maar om de zoveel tijd moeten we nadenken over een nieuwe organisatiestructuur. Het eerste is dat onze externe omgeving aan het veranderen is. En niet alleen op het gebied van de financiering van de universiteit. Tegen de minister zeg ik daarom nog maar eens: u weet dat het bedrag per student alleen maar naar beneden gaat.”
Die veranderende omgeving is ook terug te zien bij de verschillende partnerschappen die de universiteit is aangegaan de afgelopen periode. “Als je naar deze universiteit kijkt dan zie je dat we met steeds meer partnerschappen werken. Wij werken samen met de universiteit Leiden en de Erasmus Universiteit. Wij hebben de 4TU federatie, daarnaast hebben we ook nog onze internationale partnersamenwerkingen.”
Twee keer zoveel studenten
Bovendien wees de oud CEO van Shell erop dat de TU Delft een ontwikkeling heeft doorgemaakt. “Wij hebben de afgelopen jaren twee keer zoveel studenten mogen verwelkomen. Je moet daar als organisatie wel op de juiste manier op voorbereid zijn.”
Daarom is er met het vertrek van Luyben gekozen voor een nieuwe bestuursstructuur. “We hadden altijd een voorzitter en een rector magnificus. Dat waren twee kapiteins op een schip. Wij als RvT denken dat het beter zou zijn, gezien de veranderende wereld dat er een helder gezicht is naar buiten. Zodat mensen ook weten dat die persoon met autoriteit spreekt. Je weet dat je dan echt zaken doet met de nummer 1 en dat zijn woord waar is.”
De tweede reden die Van der Veer aandroeg is de complexe opdracht waar de universiteit voor komt te staan. “Een universiteit die twee keer is geworden in het aantal studenten daar moet ook vastgoed voor worden ontwikkeld op de campus. Dat is dan niet meer van hetzelfde, maar een enorme opgave van honderden miljoenen euro’s in een relatieve korte periode. Je hoeft maar rond te kijken hier in Nederland dan weet je dat vastgoed altijd reden is tot zorg. Het duurt te lang of het is te duur. Het is ook heel complex, omdat we niet precies weten hoe groot de universiteit over twintig jaar precies zal zijn.”
Wij hebben gekeken naar wat andere universiteiten doen
De alumnus van de TU Delft heeft bij het vormgeven van een nieuwe organisatiestructuur zich ook laten inspireren door Leiden, hoewel met enige tegenzin. “Wij hebben ook gekeken naar wat andere universiteiten doen en hoe zij hun bestuur organiseren. Wij hebben Leiden toen genomen als voorbeeld. Dat was wel een beetje lastig voor mij. Maar we kwamen tot de conclusie als RvT dat we dat model moesten overnemen.”
Resumerend kwam de RvT-voorzitter tot de volgende slotsom. “Wij hebben nu een voorzitter die ook rector-magnificus is. Hij is het gezicht naar de buitenwereld. Daarnaast hebben we ook een vice-voorzitter onderwijs. Deze functie is nu nog vacant. Die functie gaat overigens niet alleen over onderwijs, maar dat is wel de primaire taak. Daarnaast hebben we ook Nicoly Vermeulen, zij is sinds 1 januari de vicevoorzitter operations en wordt verantwoordelijk voor de vastgoedportefeuille van de TU Delft.”
CORRECTIE: In dit artikel stond per abuis dat de TU Delft de komende jaren in studentenaantal gaat verdubbelen. Dat is een vergissing. Er moest staan dat de universiteit de afgelopen tien jaar in studentenaantal is verdubbeld.
