De carrière van postdocs hangt van toeval aan elkaar

Nieuws | door Frans van Heest
7 februari 2018 | Of een postdoc op de universiteit ook carrière kan maken hangt van toevalligheden aan elkaar en van het treffen van de juiste begeleider als hoogleraar. Tot die conclusie komen onderzoekers van de VU en de Universiteit Leiden.
Postdoc

Het onderzoek naar carrièreperspectieven aan universiteiten is uitgevoerd door Christine Teelken en Inge Van der Weijden van het CWTS. Deze onderzoekers concluderen dat de universiteiten de positie van postdocs moeten verstevigen. Op die manier kunnen zij beter en makkelijker doorstromen naar hogere posities binnen de universiteit.

Zichtbaarder en meer verbonden

Om te beginnen moeten postdocs meer erkend worden op de universiteit en moeten ze betere begeleiding krijgen van HRM-afdelingen, die nu onzichtbaar zijn. Een goed voorbeeld kan zijn om een postdoc community binnen de universiteit op te richten, zoals de Universiteit van Gent heeft gedaan.

Daarnaast zouden universiteiten postdocs meer in verbinding moeten brengen met bedrijven, waar veel postdocs na hun wetenschappelijke carrière gaan werken. Op die manier kan de overstap tussen de wetenschap en het bedrijfsleven worden vergemakkelijkt. Toch is een carrièrestap buiten de universiteit nog steeds een taboe, zo blijkt uit het onderzoek.

Meer financiering op output

Universiteiten zijn de afgelopen decennia sterk veranderd. De toegenomen internationalisering, een terugtredende overheid en de komst van meer externe partijen waarmee de universiteiten samenwerken zijn ook carrièrepaden drastisch veranderd. Daarnaast wordt er steeds meer op output gefinancierd, en is de nadruk op prestaties omhooggegaan, zo stellen de onderzoekers.

Dit heeft indringende gevolgen gehad voor de arbeidsvoorwaarden voor mensen die aan de universiteit werken. De focus op individuele wetenschappers heeft ervoor gezorgd dat verticale carrièrestappen binnen de universiteit niet meer vanzelfsprekend zijn. Wat de positie van de postdoc op de universiteit heeft verslechterd.

De onderzoekers hebben enquêtes gehouden onder 225 postdocs verdeeld over twee Nederlandse universiteiten. Uit deze groep respondenten zijn twintig postdocs benaderd voor een diepte-interview. Uit het onderzoek blijkt dat hoe langer postdocs werkzaam zijn bij de universiteit, hoe ontevredener zij zijn. Ook blijkt dat postdocs in de sociale wetenschappen meer ontevreden zijn over hun carrièrekansen dan postdocs in de bètawetenschappen. Ook tonen de onderzoekers dat postdocs wat betreft hun carrièreperspectief sterk afhankelijk zijn van de individuele bereidheid van hun begeleider.

Geen verbinding met de instelling

Postdocs voelen zich nauwelijks verbonden met hun universiteit, zo blijkt uit het onderzoek. Dit komt omdat ze vaak tijdelijke contracten hebben en om die reden geen sterke politieke positie hebben binnen de universiteit. De band met de universiteit is fragiel omdat de arbeidscontracten vaak flexibel zijn.

Ook is er onderling weinig binding tussen postdocs. Het gebrek aan onderling contact en samenhang tussen postdocs blijkt problematisch te zijn. Zo zegt een geinterviewde postdoc:“Ik zie ze niet. Ik zie überhaupt nooit iemand buiten mijn groep. Ik zit in de wetenschap. Er zijn er vast een boel, denk ik, maar ik ken er geen een. Vanuit een ander veld riep iemand op om eens bij elkaar te komen. Dat hebben we ook gedaan, een keertje. Maar we waren met heel erg weinig, de hoeveelheid respons was choquerend laag.”

Als postdocs te lang blijven verzwakt dat hun positie en zorgt dit ervoor dat zij minder kans maken om door te stromen. Dit is vaak ook de reden om voor een ander carrièrepad buiten de academie te kiezen.

Wel blijkt uit de diepte-interviews dat postdocs tevreden zijn over de inhoud van hun werk. Uit het onderzoek blijkt dat ze genieten van de autonomie en van de creativiteit die bij het wetenschappelijk werk komen kijken. Maar de onzekerheid over hun carrièrekansen brengt veel stress met zich meer.

Het is bijvoorbeeld niet gebruikelijk en wordt vaak ook als onwenselijk beschouwd om je carrièrekansen buiten de wetenschap te bespreken met de begeleider. Er blijkt veel schaamte te zijn onder postdocs om werk te zoeken buiten de wetenschap, het lift ook niet voor de hand dat zij dit bespreken met hun begeleider. Vrijwel alle postdocs zijn zich bewust van het idee dat zij de optie wel serieus moeten overwegen, juist omdat het contract op de universiteit onzeker is.

Onzekerheid over carrièreperspectief

Uit de diepte-interviews komt een negatiever beeld naar voren dan uit de enquête. De onderzoekers bleken niet tevreden te zijn met de werksituatie. De reden die vaak genoemd wordt is het gebrek aan waardering en zichtbaarheid. Of, zoals een van de respondenten het verwoord: “De universiteit gebruikt postdocs om dingen gedaan te krijgen voor een lage prijs. En dat moet veranderen, op zijn minst een klein beetje.”

Postdocs zijn onzeker over hun perspectief op werk. Vooral vrouwen met jonge kinderen ervaren deze problemen. Als er een plek vrijkomt om promotie te maken dan is de kans klein dat men deze positie ook krijgt. Niemand van de geïnterviewden voelde zich gesteund door de HRM-afdeling van de universiteit in het maken van carrièrestappen.

Deze uitkomsten zijn aanleiding voor de onderzoekers om met focusgroepen verder te kijken naar de rol van HRM-afdelingen. Uit deze gesprekken blijkt dat postdocs het op prijs stellen als HRM-afdelingen een betere begeleiding bieden bij hun carrièrestappen. Voorbeelden van deze ondersteuning zijn individuele coaching en zelfreflectie.

Vervolgens zijn er focusgesprekken geweest met HRM-functionarissen van de twee onderzochte universiteiten. Onderbezetting is volgens de HRM-afdelingen een reden waarom zij steken lieten vallen. Maar de afdelingen zijn graag bereid om de postdocs meer begeleiding te geven.

Maak postdoc zichtbaarder in de universiteit

Het onderzoek van Teelkens en Van der Weijden laat zien dat postdocs wat betreft hun carrièreperspectief sterk afhankelijk zijn van de individuele bereidheid van hun begeleider. Een beeld dat ook bekend is bij promovendi. Volgens de onderzoekers is het ook noodzakelijk dat universiteiten postdocs serieuzer nemen. Een eenvoudig begin is om postdocs meer zichtbaar te laten zijn binnen de organisatie. Daarnaast moet het HRM-beleid van universiteiten meer toegesneden worden voor dit type werknemer.

Dit onderzoek is nog niet afgerond ook wordt er gekeken naar de specifieke rol van de begeleiders. Daar zullen ook nog diepte-interviews meegenomen worden. Om meer inzicht te kijken in hun kwetsbare maar belangrijke rol. Daarnaast loopt er nu ook nog onderzoek gedaan naar de positie van postdocs die de universiteit verlaten.

Kamerlid Frank Futselaar (SP) heeft Kamervragen gesteld n.a.v. dit artikel.


«
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief
ScienceGuide is bij wet verplicht je toestemming te vragen voor het gebruik van cookies.
Lees hier over ons cookiebeleid en klik op OK om akkoord te gaan
OK