Ethische vraagstukken op de agenda van praktijkonderzoek

Hanzehogeschool roept ethische adviescommissie voor onderzoek in het leven

Verslag | door Tim Cardol
5 februari 2018 | Een adviescommissie moet studenten, lectoren en docenten van de Hanzehogeschool helpen met ethische vraagstukken die opdoemen tijdens de totstandkoming van hun onderzoek. “We zijn geen integriteitscommissie die onderzoek na afloop op deugdelijkheid toetst,” vertelt initiatiefnemer Jan Baljé, “we helpen onderzoekers bij het nagaan of hun onderzoeksopzet aan de ethische eisen voldoet.”
(foto: Teresa M. Jennings)

Op de Hanze Research Day, een jaarlijks evenement waar onderzoekers hun werk tonen aan collega’s binnen de instelling en in discussie gaan over de kwesties waar zij in hun werk tegenaanlopen, kondigden Jan Baljé en Jacquelien Rothfosz de komst van de Ethische Adviescommissie aan.

Deze commissie moet gaan beoordelen of onderzoeksopzetten wel moreel door de beugel kunnen. Uit de besprekingen op de dag komt het beeld naar voren dat de onderzoekers in het praktijkgericht onderzoek nog in de oriënterende fase zitten. Juist daarom gaan Baljé en Rothfosz in gesprek met onderzoekers om te kijken wat de vragen en wensen zijn.

Aardbevingsonderzoek gefinancierd door de NAM

Of onderzoek ethisch verantwoord is hangt af van veel verschillende factoren. Bijvoorbeeld wanneer het gaat om een samenwerking met private partners met een belang bij bepaalde onderzoeksuitkomsten. “Aardbevingsonderzoek dat wordt gefinancierd door de NAM is daar denk ik wel het meest sprekende voorbeeld van,” vertelt Baljé in gesprek met aanwezige bezoekers. Soms is een dergelijke samenwerking echter de enige manier om onderzoek te doen.

Baljé wijst in zijn verhaal naar de Nederlandse gedragscode wetenschappelijke integriteit die op dit moment een consultatieronde houdt om de code te herzien. De Hanzehogeschool ziet veel uit deze gedragscode als leidend voor het werk dat de adviescommissie van de hogeschool nastreeft, maar constateert ook dat het hbo-onderzoek nog wel met specifiek eigen vragen zit.

Integriteit bewaken bij praktijkgericht onderzoek.

Zo is er in het hbo, meer nog dan in het wo, regelmatig sprake van zogeheten contractonderzoek waarbij bedrijven of instellingen met specifieke vragen aankloppen bij lectoraten. Belangrijk is het dan volgens Baljé en Rothfosz dat de opzet van het onderzoek en de vraagstelling niet bepaald worden door de opdrachtgever. Het gaat er om dat een onderzoeker zelf autonomie heeft om af te wegen welke issues het meest belangrijk zijn.

Dat het van belang is om dit grondig te doen, werd onlangs al geconstateerd door Daan Andriessen, lector van de Hogeschool Utrecht. “Je ziet dat de discussie over integriteit in een stroomversnelling is geraakt de afgelopen jaren”, zegt Andriessen. Die ontwikkeling wordt ook ervaren op de Hanzehogeschool. “Het College van Bestuur heeft dan ook in recordtijd geld beschikbaar gesteld voor het opzetten van deze commissie”, zegt Baljé.

Checklist voor onderzoek in de zorg

De nieuwe adviescommissie die nu in oprichting is moet vooral ter ondersteuning dienen. “Het zou kunnen dat we dit in de vorm van een letter of approval doen,” legt Rothfosz uit. “Dat betekent dat je met je onderzoeksopzet bij ons langs kunt, zodat wij kunnen uitzoeken of alles deugdelijk in elkaar steekt.”

Een belangrijk aspect van die deugdelijkheid is hoe je als onderzoekers omgaat met de integriteit van proefpersonen. Met name in zorg- en gezondheidsdisciplines is dat een belangrijk vraagstuk. Speciaal daarvoor heeft de Ethische Advies Commissie een checklist opgesteld die onderzoekers helpt te bepalen welke voorzorgsmaatregelen zij moeten nemen als ze bijvoorbeeld onderzoek doen met kinderen of mensen met een verstandelijke beperking.

Bij onderzoekers van de Hanzehogeschool wordt het opzetten van de adviescommissie al zeer verwelkomd. Al zijn er nog genoeg vragen over hoe deze commissie er uit moet gaan zitten en wat de bevoegdheden moeten gaan worden. “Ik denk dat het heel goed is dat dit er komt,” zegt een van de in Groningen aanwezige onderzoekers. “Het is al heel belangrijk om onderzoekers te laten beseffen dat er ethische aspecten hangen aan hetgeen waarmee ze bezig zijn. Daar ben ik me zelf ook niet altijd bewust van.”

 


«
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief
ScienceGuide is bij wet verplicht je toestemming te vragen voor het gebruik van cookies.
Lees hier over ons cookiebeleid en klik op OK om akkoord te gaan
OK