iPabo wil wetenschap en techniek integreren in basisonderwijs

Verslag | door Frans van Heest
7 februari 2018 | “Wanneer de overheid, scholen en leerkrachten echt het belang gaan inzien van wetenschap en techniek in het basisonderwijs, pas dan kan het een blijvende plek krijgen in het curriculum,” zegt iPabo-lector Anna Hotze. Er is veel hoop voor de route om via het basisonderwijs het enthousiasme voor bèta en techniek te vergroten, maar hoe dan?
iPabo

Onlangs gaf Anna Hotze de nieuwe lector Wetenschap & Techniek (W&T) onderwijs van de iPabo haar lectorale rede. Zij betoogde dat wetenschap- en techniekonderwijs achterblijft in het basisonderwijs. Zij is voornemens om dit sterk te gaan verbeteren. In haar lectorale rede ging Hotze in op de vraag hoe W&T onderwijs beter geïntegreerd kan worden in het curriculum van de pabo.

Natuur verbreed met techniek

Aan het begin van haar lectorale rede gaf Hotze een korte historische bespiegeling van de ontwikkeling van wetenschap en techniek in het basisonderwijs. “Voor 1995 was er vooral sprake van natuuronderwijs. De afgelopen 20 jaar zijn er twee landelijke projecten geweest; ‘stimulering techniek primair onderwijs’ en ‘Verbreding Techniek Basisonderwijs’. Daarmee is gepoogd om het natuuronderwijs te verbreden met techniek. Dit heeft geleid tot veel lesmateriaal. Ook heeft dit gezorgd voor de implementatie van twee kerndoelen voor techniek in het basisonderwijs.”

De echte doorbraak met wetenschap en techniek in het onderwijs is volgens haar gekomen met de implementatie van het Techniekpact. “Het laatste initiatief is het ‘Nationaal Techniek Pact 2020’, waarbij de overheid, onderwijs en bedrijfsleven samenwerken om W&T te bevorderen. Sinds het Techniekpact hebben veel pabo’s in de periode 2014-2016 hard gewerkt om W&T nadrukkelijker in het curriculum op te nemen.”

Hotze concludeert wel dat de resultaten nog achterblijven. “Ondanks al deze initiatieven is het aantal scholen dat structureel W&T onderwijs aanbiedt beperkt gebleven. Door de focus op taal- en rekenopbrengsten in het onderwijs is er minder tijd afgelopen jaren besteed aan W&T.”

Tijd voor W&T

Volgens de nieuwe iPabo-lector is het ook niet altijd eenvoudig om dit type onderwijs vorm te geven in de klas. “In de praktijk zie ik bij mijn studenten veel vragen en dilemma’s ontstaan. Vragen en dilemma’s omtrent het vrijmaken van tijd voor W&T, het integreren met andere vakken, en de mate van sturing. Het begeleiden en het volgen van leeropbrengsten. Dus het ‘hoe dan?’ is makkelijker gezegd dan gedaan.”

De lector schetste een aantal dilemma’s waar docenten in het basisonderwijs tegenaan kunnen lopen bij techniekonderwijs. “Ik zie dat bij studenten en leerkrachten die starten met W&T de opvatting lijkt te overheersen dat dit alleen middels onderzoekend leren kan worden vormgegeven. Maar het kan prima een combinatie zijn van directe instructie en onderzoekende activiteiten.”

In de praktijk blijkt dan ook dat het vaak erg lastig is om W&T op die juiste manier in de lessen op te nemen. “Een ander dilemma is dat studenten en leerkrachten die aan de slag gaan met onderzoekend leren, het lastig vinden om de juiste mate van sturing te kiezen. Er lijkt vaak het adagium te overheersen dat onderzoek vooral open moet zijn en helemaal vanuit de leerling zelf moet komen.”

Niet louter leerling-gestuurd ontdekken

Volgens Hotze is die veronderstelling dat W&T onderwijs per definitie onderzoekend moet zijn niet terecht. “Onderzoek laat zien dat leerkracht-gestuurde onderzoekende lessen een groter leereffect hebben, dan leerling-gestuurde onderzoekende lessen. Het is prima om als leerkracht eventueel samen met de klas een onderzoeksvraag te bedenken en daarmee aan de slag te gaan. Zeker als de groep nog weinig ervaring heeft met onderzoekend leren.”

Hotze wijst erop dat leerlingen best intensief begeleid mogen worden bij W&T, zodat kinderen niet alles zelf hoeven te ontdekken. “Ik denk dat wij een beetje voorzichtig moeten zijn met leerlinggestuurd onderzoek, omdat leerlingen eerst wat onderzoekservaring moeten hebben. En het moet door de leerkracht ook goed voorbereid worden.”

Hotze sloot daarbij aan op haar eigen ervaring vanuit haar studie scheikunde. “In de eerste jaren van deze studie doe je hele gestructureerde experimenten. Waarbij je ervaring opdoet met het glaswerk, met de opstellingen en het verzamelen van data. Pas in het laatste jaar van de studie doe je eigen onderzoek.”

Lector helpt mee bij vormgeving curriculum

Voor haar eigen lectoraat heeft ze ook een duidelijke opdracht geformuleerd om een aantal knelpunten op te lossen. “Het eerste knelpunt is de implementatie van W&T onderwijs. Er zijn veel scholen en enthousiaste leerkrachten met W&T aan de slag gegaan, maar er zijn ook scholen waar het nog in de kinderschoenen staat. Het tweede knelpunt is het goed vormgeven van een curriculum met W&T onderwijs. Waarin kennis, houding en vaardigheden centraal staan.”

“De derde lijn is om bij scholen die weinig aan W&T doen toch W&T in de klas te implementeren. Een mogelijke manier is middels integratie van andere vakken. En de vierde lijn gaat er over hoe leerkrachten W&T in de klas goed kunnen begeleiden. Om op die manier met goede begeleiding de leerlingen echt tot inhoudelijk leren te laten komen, maar dat ook de leeropbrengsten gevolgd kunnen worden.”

Hotze wees er daarnaast op dat het belangrijk is voor haar nieuwe lectoraat om pabo-studenten goed te begeleiden. “Het lectoraat wil zich inzetten om W&T in het pabo-curriculum verder te versterken. Een nieuw onderdeel hiervan is het nieuwe uitstroomprofiel ‘onderzoekend leren bij W&T, rekenen en wiskunde.’ Het lectoraat is nauw betrokken bij het opzetten en uitvoeren van dit nieuwe uitstroomprofiel dat dit schooljaar van gestart is gegaan. In dit profiel leren studenten om zelf W&T onderwijs vorm te geven.”

In het slot van haar lectorale rede benadrukte Hotze dan ook dat het onderzoek van het lectoraat vooral betrekking zal hebben op professionalisering. “Onderzoek van het lectoraat zal zich dan ook richten op het coachen van studenten, om hun leerkrachtvaardigheden te versterken. Nieuw onderzoek zal zich dan ook richten op het volgen van leeropbrengsten bij leerlingen.”

Anna Hotze ziet dan ook met veel vertrouwen de toekomst tegemoet voor haar lectoraat. “Het implementeren van W&T in het basisonderwijs is niet gemakkelijk. Toch denk ik dat er oplossingen zijn. Ik zie dat studenten zonder enige aarzeling enthousiast worden voor W&T. Ik zie leerkrachten enthousiast aan de slag gaan met onderzoekend leren, en mooie lessen geven in de klas. Als de overheid, scholen en leerkrachten het belang inzien van W&T en daar ruimte en middelen voor vrijmaken dan krijgt het een blijvende plek in het curriculum.”

Dit is volgens de iPabo-lector nodig omdat dit bijdraagt aan de uitdagingen voor de toekomst. “Op die manier zetten we ons in om bij te dragen aan wetenschap en technologie in het basisonderwijs. Zodat kinderen met verwondering, fascinatie en met kennis en vaardigheden de uitdagingen van de toekomst kunnen oppakken. Zodat deze generatie nog vele nieuwe ontdekkingen zal doen.”


«
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief
ScienceGuide is bij wet verplicht je toestemming te vragen voor het gebruik van cookies.
Lees hier over ons cookiebeleid en klik op OK om akkoord te gaan
OK