Academische werkplaats moet met en van mbo-docenten
Aan het werk met kennis over beroepsonderwijs
De mbo-docent staat iedere dag voor een uitdaging. Volgens het kwalificatiedossier mbo-docent heeft de docent diverse kerntaken, die uiteenlopen van het ontwikkelen en uitvoeren van een onderwijsprogramma, het begeleiden van studenten, betrokkenheid bij de beroepspraktijkvorming tot het construeren van beoordelingsinstrumenten.
De zeven kerntaken van een mbo-docent, waaronder het beoordelen van adaptief beroepsonderwijs, het ontwerpen van adaptief beroepsonderwijs en het verbinden van vakkennis aan een beroep, kunnen ook op masterniveau worden uitgevoerd. Het profiel van de Masteropleiding Expertdocent Beroepsonderwijs, de eerste educatieve master in Nederland die zich specifiek richt op docenten van beroepsgerichte vakken, maakt inzichtelijk hoe complex het beroep van docent in het beroepsonderwijs is.
De veelzijdigheid aan taken vraagt om een mbo-docent met een zeer brede expertise. Niet gek dus dat mbo-docenten geregeld vragen hebben. Ze zijn op zoek naar handelingskennis om beter te worden in bijvoorbeeld het begeleiden van hun studenten, het beoordelen van beroepsontwikkeling of het ontwerpen van leeromgevingen samen met bedrijfspartners. Hoe en waar vinden mbo-docenten deze handelingskennis? Als een collega het niet weet is het antwoord nu vaak: niet.
Over de kloof tussen onderzoek en praktijk in de onderwijssector is veel geschreven. Allerlei initiatieven proberen bij te dragen aan het dichten van de kloof, zoals de mbo-onderzoeksdag, pre-promotietrajecten voor mbo-docenten en de practoraten. Ook zijn er laagdrempelige ingangen voor het vinden van praktijkgerichte kennis, zoals Canon Beroepsonderwijs waar onderzoek, wet- en regelgeving, websites en deskundigen toegankelijk worden gemaakt of Kennisrotonde waar docenten onderwijsvragen kunnen stellen waar ze graag een wetenschappelijk onderbouwd antwoord op willen hebben. Lees meer over de kennisinfrastructuur in het beroepsonderwijs en hoe deze kan worden versterkt in deze ScienceGuide-bijdrage hierover.
Een populaire oplossing is het oprichten van zogenaamde academische werkplaatsen, ook wel onderzoekswerkplaatsen genoemd. In academische werkplaatsen werken onderzoekers en docenten op een systematische manier samen. De doelstelling is om bestaande generieke kennis te laten circuleren en handelingskennis te ontwikkelen, om zo het evidence informed De term ‘evidence informed’ kan de voorkeur hebben boven de term ‘evidence based’. Het idee hierbij is dat in het beroepsonderwijs niet al het handelen, volledig kan worden gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek. Ook worden inzichten uit onderzoek lokaal en persoonlijk ingekleurd om te komen tot optimaal onderwijs. werken in het beroepsonderwijs te vergroten (zie bijvoorbeeld Wijenberg en Nies, 2015).
Academische werkplaatsen
In de sector zorg zijn academische werkplaatsen dankzij het is 2005 gestarte programma van ZonMw inmiddels vrij gangbaar. Het Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek (NRO) is in de sector onderwijs in 2015 gestart met pilots van academische werkplaatsen. Rond dezelfde periode zijn ook diverse andere organisaties in het onderwijs gestart met academische werkplaatsen.
NRO wil versnippering onderzoek tegengaan
Kenmerkend voor veel van de academische werkplaatsen is dat gewerkt wordt met onderzoeksteams waar docenten en onderzoekers gezamenlijk kennis ontwikkelen. Een praktijkvraag van een onderwijsinstelling vormt het uitgangspunt. De academische werkplaatsen kunnen in deze vorm worden gezien als een ‘strategische alliantie’, waar de expertise van iedere deelnemer met elkaar wordt verbonden.
De academische werkplaats als strategische alliantie heeft potentie om handelingskennis voor de onderwijspraktijk te ontwikkelen. Voor een individuele mbo-docent is het echter lastig om een persoonlijke praktijkvraag in een dergelijke werkplaats te beleggen. Zo leven in het mbo bijvoorbeeld beelden dat onderzoek ‘ontzettend lang gaat duren’ en dat onderzoek ‘zwaar’ en ‘ingewikkeld is’. Het vraagt daarom om gerichte afstemming tussen de docent en de academische werkplaats om de brede docenttaak te vertalen in een haalbaar ontwikkelingstraject.
Academische werkplaatsen Beroepsonderwijs
Het lectoraat Beroepsonderwijs, Kenniscentrum Leren en Innoveren (Hogeschool Utrecht) heeft academische werkplaatsen ontwikkeld waar de individuele mbo-docent aan de hand van een praktijkvraag zelf systematisch kennis kan ontwikkelen. In 2016 is gestart met drie academische werkplaatsen met de thema’s uitvoeren van beroepsonderwijs, beoordeling in beroepsonderwijs en ontwerpen van beroepsonderwijs. Aan de academische werkplaatsen nemen mbo-docenten deel van verschillende mbo-instellingen ROC A12, ROC Midden Nederland, ROC van Amsterdam, Graafschap college en MBO Utrecht. .
In deze academische werkplaatsen Beroepsonderwijs blijft iedere docent eigenaar van de eigen praktijkvraag en verricht een individueel onderzoek in de lokale, onderwijspraktijk. Een stapeling van kennis over meerdere praktijken heen leidt tot een kennisbasis op het inhoudelijke thema, die breder kan worden ontsloten.
Deze academische werkplaatsen in deze vorm zijn ‘communities’, die hier worden opgevat als een groep professionals waar de lokale praktijk-expertise van mbo-docenten, en de inhoudelijke en methodologische kennis van de medewerkers van het lectoraat, samen komt. De community blijft bestaan, de deelnemers participeren voor langere of kortere tijd. In deze community is iedereen een expert.
De coördinator, een hogeschool(hoofd)docent werkzaam bij het lectoraat, creëert een omgeving waarin bestaande kennis wordt uitgewisseld, verrijkt, en nieuwe handelingskennis wordt ontwikkeld. Het begrip ‘werkplaats’ wordt ingevuld door face-to-face bijeenkomsten gecombineerd met een online platform, waarin wordt gewerkt met kennis.
Deze academische werkplaatsen Beroepsonderwijs dragen niet alleen bij aan kennisontwikkeling, maar nadrukkelijk ook aan de persoonsontwikkeling van de docent. Voor de docenten zijn de academische werkplaatsen een context waar zij hun kennis- en handelingsrepertoire verrijken. De mbo-docenten delen hun verrijkte repertoire vervolgens met hun collega’s. Deze olievlekwerking zorgt voor een versterking van het evidence informed handelen in het beroepsonderwijs. Daarmee wordt een bijdrage geleverd aan de ontwikkeling van het beroepsonderwijs als geheel (systeemontwikkeling).
Toekomst voor academische werkplaatsen
Hoewel in het onderwijs pas sinds kort met academische werkplaatsen wordt gewerkt, laat de beschrijving hierboven zien dat er een grote diversiteit aan methodieken kan worden ontwikkeld. De academische werkplaatsen van de NRO bouwen voort op de academische werkplaatsen, zoals deze in de zorg zijn ontwikkeld. De academische werkplaatsen Beroepsonderwijs kennen een methodiek die past bij de ervaring, kennis en expertise, en doelstelling van een lectoraat. Beide methodieken werken aan een duurzame, continue uitwisseling tussen onderzoek en praktijk.
In het denken over academische werkplaatsen lijkt vooral aandacht uit te gaan naar het midden en de rechterkant van het spectrum. Veel aandacht gaat uit naar doelen op systeemniveau. De academische werkplaatsen beroepsonderwijs van het lectoraat Beroepsonderwijs, positioneren zich, samen met bijvoorbeeld de kennisateliers van ecbo, aan de linker kant van het spectrum. Door juist naar verschillende vormen te zoeken, die het hele spectrum beslaan, kunnen we in het beroepsonderwijs toewerken naar een professionele, fijnmazige kennisinfrastructuur. Zo wordt kennis niet geïsoleerd, maar ontwikkelt zich een kennisinfrastructuur waarin kennis kan circuleren en stromen.
Meer informatie over de academische werkplaatsen Beroepsonderwijs en een uitgebreide reflectie op het spectrum van community tot strategische alliantie, is te vinden in de onderzoeksrapportage De Academische Werkplaatsen van het Lectoraat Beroepsonderwijs, Kenniscentrum Leren en Innoveren (Wijering-van Wijk, Zitter & De Bruijn, 2018).
