Student rekent docent af op Engels accent

Moeten docenten op uitspraaktraining?

Nieuws | de redactie

3 april 2018 | Docenten bij wie een Duits of Nederlands accent doorklinkt in hun Engels worden gemiddeld lager gewaardeerd op docentevaluaties. Voor Duitstalige docenten weegt dit zelfs een zwaarder dan voor hun collega’s die met een Nederlands accent spreken. Zij die met een licht accent of accentloos Engels spreken hebben hierdoor een streepje voor op hun collega’s. Onderzoekers van de Radboud Universiteit raden dan ook aan om docenten op uitspraaktraining te sturen.

Een recente studie van onderzoekers van de Radboud Universiteit suggereert dat de Engelse uitspraak van docenten van invloed is op hoe zij beoordeeld worden. Alhoewel door sommigen in het veld gedacht wordt dat het Engels juist beter te volgen wanneer er een accent in doorklinkt blijken Nederlandse en Duitse studenten dit niet zo te beoordelen in een gecontroleerde setting.

Op veel Nederlandse hoger onderwijsinstellingen is de studentenbeoordeling van docenten een zwaarwegende factor in het jaargesprek en in evaluaties. Het is daarom geen vreemde vraag die gesteld werd door onderzoekers van het Centre for Language studies en Communication and Information Studies of de mate van het accent, en de oorsprong, doorwerken in de docentwaardering van studenten.

Wat is de norm?

Moet accentloos Engels de norm zijn of niet? Om die vraag te beantwoorden ontwikkelden de onderzoekers van de Radboud een uitgebreide proefopzet om de invloed van de mate en oorsprong van het accent van de docent op de waardering van de student te toetsen. Twee groepen van elk bijna 300 studenten, een groep Duitsers en een groep Nederlanders, werden verschillende audiofragmenten uit hoorcolleges ten gehore gebracht.

Deze fragmenten, afkomstig uit YouTube opnames van twintig verschillende docenten met een Nederlands-, Duits- of Engelstalige achtergrond waren zodanig gekozen dat daarin een accent in verschillende mate doorklonk. Daarbij onderscheidden de onderzoekers een matig en licht accent, en de sprekers waarbij Engels de moedertaal is. Vervolgens werd aan studenten gevraagd een vragenlijst in te vullen over onder andere hun indruk van de spreker wat betreft hun intelligentie, helderheid van spreken en bekwaamheid.

Docenten bij wie in hun Engels duidelijk een Duits of Nederlands accent doorklinkt worden door zowel Nederlandse als Duitse studenten als minder competent beoordeeld. Dat terwijl er over het algemeen geen verschil te vinden is in waardering tussen de docenten met een licht accent en zij die het Engels als moedertaal hebben.

In de interactie-effecten tussen de mate van het accent, de oorsprong van het accent van de docent, en de moedertaal van de student bevindt zich verder een keur aan effecten. Een opvallend resultaat uit die analyse is dat als het om een matig accent gaat zowel Duitse als Nederlandse studenten het Nederlandse accent beter begrijpen. Bij een licht accent zijn het de Duitse studenten die juist het Duitse accent beter kunnen volgen.

Helpt niet als het je eigen accent is

Niet alleen suggereren de uitkomsten van dit onderzoek dat de Engelse uitspraak van docenten van invloed is op het leerproces, het gaat ook in tegen staande theorieën over taalbegrip. Zo is een veelvoorkomende gedachte van taalwetenschappers dat een ‘gemeenschappelijke achtergrond’, namelijk de oorsprong van een accent juist zou kunnen helpen voor het begrip van het Engels. Zo is de gedachte dat Nederlanders het Engels van een docent met een Nederlands accent beter zouden moeten kunnen volgen.

Toch vinden de onderzoekers daar geen bewijs voor in dit experiment. Studenten geven aan het Engels van docenten voor wie Engels de moedertaal is juist goed te kunnen volgen in vergelijking met docenten met een matig accent. Belangrijk is daarbij aan te tekenen dat er uit de antwoorden op de vragenlijst geen verband te vinden is tussen de bekwaamheid van de docent (in termen van o.a. woordenschat en grammatica) en het gepercipieerde accent.

Het is wel opmerkelijk dat zowel Nederlandse als Duitse studenten redelijk goed zijn in het herkennen van het feit dat een spreker een accent heeft, mits ze zelf de Engelse taal beheersen. Maar vervolgens zijn ze niet bijzonder goed zijn in het thuisbrengen van dit accent. Zelfs met de relatief milde eisen voor een ‘goed antwoord’, zo worden zowel Zwitserland, Oostenrijk en Duitsland goed gerekend voor een ‘Duits’ accent, kan maar ruwweg de helft van de studenten het accent van de spreker met een matig accent thuisbrengen. Nederlandse studenten waren zelfs opvallend slecht in het thuisbrengen van de oorsprong van een spreker een licht Nederlands accent (16,5% goed). Al met al spreken deze bevindingen de gedachte tegen dat louter de nationaliteit van de spreker een rol speelt bij de waardering.

Na sekse, nu moedertaal als negatieve bias

Het gegeven dat docenten met een matig accent slechter worden beoordeeld dan hun collega’s met een licht of geen accent stelt ook de veel gebruikte studentenevaluaties ter discussie. Zo is al langer bekend dat de sekse van de docent doorwerkt in studentevaluaties, vrouwelijke docenten worden stelselmatig lager beoordeeld dan hun mannelijke collega’s. Daar komt nu de moedertaal van de docent bij als negatieve bias.

De onderzoekers gaan hier in hun discussie niet uitgebreid op in en houden het op twee praktische aanbevelingen. Ten eerste stellen ze voor om docenten met een matig accent op meer te trainen op hun Engelse uitspraak. Ook halen ze eerder onderzoek aan waaruit is gebleken dat het informeren van luisteraars over hun vooroordelen een positief effect kan hebben op de uitkomsten van evaluaties. 

De transitie naar Engels als instructietaal krijgt met dit onderzoek een nieuwe dimensie, namelijk het belang van het accent voor de studentwaardering in een interculturele onderwijssetting. De Nederlandse universiteiten zetten steeds sterker in op het aantrekken van internationale studenten, en passen hiervoor ook hun talenpalet aan. De TU Eindhoven recentelijk nog om vanaf 2020 geheel en al over te gaan op het Engels als instructietaal.

De internationaal georiënteerde Radboud universiteit heeft als enige universiteit in Nederland een Max Planck instituut (Psycholinguïstiek) naast de deur. Bij de opening van het academisch jaar stelde rector Han van Krieken nog dat Duits wat hem betreft een gangbare taal zou moeten zijn op de Nijmeegse univerisiteit. Wat dat betreft kunnen zij gelijk aan de slag met de uitkomsten van dit onderzoek.