Hbo hecht weinig waarde aan onderzoeksvaardigheden van docenten
Griffioen, onderzoeker aan de Hogeschool van Amsterdam analyseerde 126 vacatures op de website werkenbijhogescholen.nl, de vacaturesite voor het hbo. Uit haar analyse blijkt dat er weinig vraag is naar docenten met een onderzoekende houding, terwijl onderzoek binnen de hogeschool wel een belangrijke landelijke doelstelling is.
Sinds het begin van deze eeuw wordt onderzoek in het hbo gezien als hefboom om de kwaliteit van het onderwijs te verbeteren. Toch ziet men dat niet terug in de vacatureteksten voor docenten. Van nieuw personeel wordt vooral verwacht dat zij goede didactische vaardigheden bezitten. Dit moet veranderen volgens de onderzoeker van de HvA. Zij publiceerde de resultaten van haar onderzoek in het wetenschappelijke tijdschrift ‘Higher Education Policy’.
Steeds meer onderzoek op hogescholen
Hogescholen op het Europese vasteland proberen sinds het begin van deze eeuw onderzoek en onderwijs steeds meer met elkaar te verbinden. Dit heeft ertoe geleid dat van hogescholen meer praktijkgericht onderzoek wordt verwacht. Overigens is dit geen nieuw fenomeen, legt Griffioen uit.
In de ons omringende landen zijn de ‘New Universities’ zoals de onderzoekers ze noemt zich steeds meer gaan toeleggen op onderzoek, waar ze zich voorheen uitsluitend bezighielden met onderwijs. Dit hebben ze enerzijds gedaan door steeds meer te investeren in wetenschappelijke output. Echter in Nederland was de versteviging van het onderzoek in het hbo expliciet bedoeld om juist de kwaliteit van het onderwijs te verbeteren. Dit gebeurt momenteel vooral door meer personeel aan te trekken met een master- of een promotietitel.
Het verhogen van de onderzoeksoutput kwam in Nederland op de tweede plaats te staan. Griffioen verwijst daarbij naar beleidsdocumenten uit 2001 en 2004 van de toenmalige HBO-Raad en OCW. Om het onderwijs en onderzoek met elkaar te integreren zijn er destijds nationale en lokale strategieën ontwikkeld.
Wat is nodig om de verbinding te maken?
Hoewel onderzoeksvaardigheden cruciaal zijn bij masteropgeleide docenten en bij promovendi wordt er bij deze docenten minder aandacht besteed aan didactische vaardigheden. Dit zorgt er in de praktijk voor dat er meer complexere profielen nodig zijn voor docenten in het hbo. Het is niet altijd duidelijk wat voor kwalificaties precies gevraagd worden van een hbo-docent. Dit onderzoek wil een beter inzicht geven welke profielen van docenten worden gevraagd in het hbo. Vervolgens wordt geprobeerd een beeld te geven van wat nodig is om het onderwijs en onderzoek beter met elkaar te kunnen verbinden.
Een toename van de onderzoekscapaciteit van hogescholen vraagt van docenten een verandering in de vaardigheden die zij nodig hebben. Hoewel beleidsmakers zowel bij de overheid als bij de hbo-instellingen de onderzoekscapaciteit van het hbo wil verhogen is dat in de praktijk nog niet zo eenvoudig. Men kan zittende docenten bijscholen, daarnaast kan men ook nieuw personeel aanwenden met een onderzoekende attitude.
Docenten in het hbo werden traditioneel aangetrokken om hun didactische vaardigheden in plaats van hun expertise op het gebied van onderzoek. Daarnaast ervaren docenten die hun onderzoekende capaciteiten willen vergroten vaak een gebrek aan kansen, een te hoge werkdruk en een gebrek aan middelen. Docenten ontlasten van hun onderwijstaak kan daar aan bijdragen, maar is wel kostbaar. Ook als de overheid meer middelen beschikbaar stelt voor onderzoek in het hbo, dan blijkt dat moeilijk realiseerbaar te zijn, zo zegt Griffioen.
Management van cruciaal belang
De selectie van nieuw personeel vindt vaak plaats door het lagere onderwijsmanagement, zo constateert de HvA-onderzoeker. De onderwijsmanagers zijn zelf vaak mensen met een hart voor onderwijs en hebben daarom bij het aannemen van nieuw personeel vooral aandacht voor onderwijs. Het ontbreekt deze managers zelf vaak ook aan onderzoekservaring en hechten daarom minder waarde aan onderzoek bij het personeelsbeleid. Volgens Griffioen kan men zich afvragen of het personeelsbeleid van het lagere management in het hbo, wel bijdraagt aan de doelstellingen van hbo. Hoewel het lagere onderwijsmanagement van cruciaal belang is in het aantrekken van docenten met een onderzoeksachtergrond.
Voor haar onderzoek heeft Griffioen op basis van eerder gehanteerde schema’s in de literatuur een onderverdeling gemaakt met competenties voor hbo-docenten. Uiteenlopend van competenties zoals analytisch denkvermogen, kritisch denken, maar ook persoonlijkheidskenmerken, als betrokkenheid, zelfmanagement, integriteit en verantwoordelijkheid. Ook wordt er in het schema gekeken naar onderzoeksvaardigheden zoals beursaanvragen, maar ook onderzoeksoutput en valorisatie.
126 vacatures
Op basis van dit schema zijn er 126 vacatures van 20 verschillende hogescholen onderzocht. De vacatures waren geplaatst op de website werkenbijhogescholen.nl. Daarbij is er gekeken hoe vaak bepaalde competenties gevraagd worden, ook in relatie tot elkaar. Dus hoe vaak wordt zowel om onderzoekscompetenties gevraagd als ook naar didactische vaardigheden. Uit het onderzoek blijkt dat onderwijsgerelateerde competenties, zoals het geven van lezingen, supervisie van studenten en onderwijsontwikkeling veel vaker voorkomen dan onderzoekgerelateerde competenties.
Ook blijkt er in de vacatureteksten weinig overlap te zijn tussen de onderzoekcompetenties en de onderwijscompetenties. Er was alleen een sterke overlap zichtbaar tussen de onderzoekcompetenties, zoals verspreiding van het onderzoek en acquisitie voor nieuw onderzoek. Daarnaast was er ook ook een sterke overlap in gevraagde competenties die samenhangen met onderwijs, dan gaat het om didactische vaardigheden en curriculumontwikkeling.
Griffioen concludeert op basis van deze analyse dat hogescholen twee type docenten proberen te werven. Enerzijds docenten die vooral les kunnen geven en anderzijds docenten die ook onderzoek verrichten. Deze laatste groep wordt wel veel minder vaak gevraagd. Slechts 4% van de 126 vacatures had betrekking op de hoogste salarisschaal voor hbo-docenten en waren ook expliciet vacatures voor onderzoekers. Ook bleken er vrijwel geen vacatures te zijn voor docenten die beschikken over zowel goede didactische vaardigheden alsook onderzoeksvaardigheden.
Op basis van deze analyse concludeert Griffioen dat hogescholen in hun aannamebeleid onderzoek en onderwijs nog niet goed weten te verbinden. Terwijl –zoals al eerder is genoemd – dit juist wel een belangrijke opdracht is van de overheid maar ook van hogescholen zelf. Toch lijkt op basis van de vacatures in het hbo het personeelsbeleid niet bij te dragen aan de verbinding tussen onderwijs en onderzoek. Dit kan in de toekomst effect hebben op de kwaliteit van het onderwijs. Studenten hebben onderzoeksvaardigheden namelijk steeds meer nodig op de huidige arbeidsmarkt. Nederlandse hogescholen weten hier – in tegenstelling van wat ze zelf denken – onvoldoende verandering in aan te brengen.
Management moet belang inzien van onderzoek
Zoals al eerder genoemd geeft Griffioen ook in haar conclusie aan dat het lagere management in het hbo cruciaal is om deze verbinding wel te maken. Dit management moet meer betrokken worden bij het onderzoek aan hogescholen. Zij moeten het belang gaan inzien van het doen van onderzoek, dat zal ook het personeelsbeleid gaan beïnvloeden verwacht de onderzoeker van de HvA.
Echter het kan niet alleen op het bordje van het lager management worden geschoven, ook breder beleid in het hbo draagt hieraan bij. “Door formeel alleen te kijken naar een masterdiploma of een promotietitel wordt het onderzoek niet verstevigt binnen het onderwijs. Hier ligt een belangrijke taak voor het hogere management en beleidsmakers. Zij moeten het debat binnen de hogeschool starten over wat er vandaag de dag gevraagd zou moeten worden van docenten in het hbo.” De slotzin van het onderzoek luidt dan ook: “Het is tijd om een actief beleidsdebat te voeten over nieuwe professionele profielen voor docenten in het hoger onderwijs.”
